Μέσα στα τελευταία 50 χρόνια ο τρόπος σκέψης και συμπεριφοράς των λαών άλλαξε και αλλάζει τόσο ραγδαία, όσο δεν έχει αλλάξει τους περασμένους πέντε αιώνες. Είναι όμως αυτή η «αλλαγή» προς όφελος της ανθρωπότητας;
Πολλά πράγματα που αφορούν την τεχνολογία και τη μαζική παραγωγή καταναλωτικών αγαθών και φαρμάκων βελτίωσαν την ποιότητα της ζωής των ανθρώπων και αυξήθηκε το προσδόκιμο ζωής. Άλλα πράγματα, όπως η εκπληκτική πρόοδος στα ηλεκτρονικά συστήματα έκαναν πολλούς ανθρώπους να νιώθουν ένα ακαθόριστο δέος για το που μπορεί να φτάσει ο άνθρωπος και συνετέλεσαν στην ανεργία. «Χώρισαν» την ανθρωπότητα σε δύο τεράστιες ομάδες. Το γνωστό δυτικό πολιτισμό με το Ισλάμ των 2,5 δισ. ανθρώπων. Μετά την επίθεση, στους δίδυμους πύργους της Νέας Υόρκης ο κόσμος δεν θα είναι από εδώ και πέρα ο ίδιος. Αυτό φαίνεται χρόνο με το χρόνο με την ανάπτυξη τρομοκρατικών οργανώσεων όπως η «Τζιχάντ» που αποπνέει απύθμενο μίσος και δολοφονική διάθεση κατά της Αμερικής και όχι λιγότερο κατά της Ευρώπης. Ο φονταμενταλισμός και το θρησκευτικό μίσος ξαναγυρίζει και παίρνει διαστάσεις μεσαιωνικές. Το Ισραήλ πληρώνει αυτό το μίσος και πιέζεται αφόρητα και επικίνδυνα, από εκατομμύρια γείτονες που επιζητούν τον αφανισμό του. Μικρές χώρες κατασκευάζουν πυρηνικά όπλα χωρίς σχεδόν κανένα έλεγχο από τη διεθνή κοινότητα. Τα αξιακά συστήματα σε οικουμενική κλίμακα σχεδόν καταρρέουν και τη θέση τους παίρνει ο μαξιμαλισμός και το αίσθημα του αδικημένου από τρίτους, ξένους λαούς. Μεγάλοι πολυεθνείς οργανισμοί όπως είναι ο ΟΗΕ χάνουν την αποτελεσματικότητά τους και αδυνατούν να βάλουν σε μια τάξη ακόμη και σε μικρές τοπικές διενέξεις. Αυτή η πρωτόγνωρη επιτάχυνση από μόνη της πρέπει για τις κοινωνίες και τους ηγέτες της να φέρει σοβαρό προβληματισμό και περίσκεψη, όσο ακόμη είναι νωρίς. Ποικίλα και σαθρά ιδεολογικά ρεύματα σαρώνουν τη διεθνή σκηνή και επηρεάζουν ευρύτατα κοινωνικά στρώματα. Σχεδόν καμία κοινωνική αξία δεν παραμένει σταθερή, πλην της ιδιοτέλειας και του ατομικισμού. Δημιουργείται έτσι ένας νέος τύπος κοινωνικού ανθρώπου που δεν είχε όμοιό του 50 ή 60 χρόνια πριν.
Μετά τη δεκαετία του 90 η ανθρωπότητα δείχνει να διαγράφει μια περίπου ακαθοδήγητη πορεία και το μέλλον της γίνεται ολοένα και πιο αβέβαιο. Οι πολιτικοί ηγέτες του δυτικού πολιτισμού (Ε.Ε. – Η.Π.Α.) κατά κοινή ομολογία δεν δείχνουν να διαθέτουν τη στόφα και τη διόραση άλλων εποχών, π.χ. σαράντα χρόνια πριν. Οι ηγέτες μεγάλων χωρών, ένθεν και εκείθεν του Ατλαντικού μεγάλων χωρών, ένθεν και εκείθεν του Ατλαντικού δείχνουν έντονα σημάδια υφέρπουσας κόπωσης για τις προτεραιότητες και τις πανανθρώπινες αξίες, όπως είναι η δικαιοσύνη, το περιβάλλον, η ειρήνη, ο αλτρουισμός. Φαίνεται δεν γίνεται αρκετά αντιληπτό ότι συσσωρευόμενη οργή από αίσθημα αδικίας εκατομμυρίων ανθρώπων όλου του περασμένου αιώνα διεγείρει το φονταμενταλισμό σε μεγάλο μέρος του μουσουλμανικού κόσμου. Είναι κοινωνιολογικά γνωστό και από το παρελθόν, ότι όλοι οι λαοί δεν σκέπτονται με τον ίδιο τρόπο. Θεοκρατικές κοινωνίες του Ισλάμ δεν έμαθαν ακόμη τι θα πει ελευθερία σκέψεις, χωρίς καθόλου αυτό να σημαίνει, αναγκαστικά, ότι και ο υπόλοιπος κόσμος δεν έχει να μάθει ακόμη πολλά. Ας αναγνωρίσουμε ότι διάγουμε μια «άτυπη» σύγκρουση των πολιτισμών, ένα πνευματικό νέο μεσαίωνα. Η σύγκρουση των πολιτισμών μοιάζει με χύτρα που σιγοβράζει. Οι μικρές πολεμικές διενέξεις κανένας δεν μπορεί να μας εξασφαλίσει ότι δεν θα γίνουν μεγάλες. Η χρήση πυρηνικών όπλων που όλοι πιστεύουμε ως μια απίθανη εξέλιξη, ωστόσο, δεν πρέπει να θεωρείται ως ένα πεσιμιστικό σενάριο ανθρώπων που κινδυνολογούν. Στην καλύτερη περίπτωση η «μάχη» με τον ισλαμικό φονταμενταλισμό, μετά την επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 στη Νέα Υόρκη και τις μετέπειτα εξελίξεις φαίνεται ότι θα είναι μακροχρόνια.
Γιώργος Σταυράκης
