Γράφει ο Νίκος Μπαλιδάκης
Στο άκουσμα της λέξης “Κούβα”, ο κάθε ένας από εμάς, ανάλογα με τον προσανατολισμό του και τη στάση του, σίγουρα αισθάνεται διαφορετικά. Για κάποιους είναι το ηρωικό νησί της Επανάστασης, που δεκαετίες τώρα αντιστέκεται στον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό, για κάποιους είναι ένα «κομμουνιστικό απολίθωμα» που πνέει τα λοίσθια και για κάποιους άλλους είναι απλώς ένα εξωτικό μέρος, ιδανικό για διακοπές.
Το σίγουρο είναι πως κανείς δεν μένει αδιάφορος, όταν η κουβέντα έρχεται στην Κούβα. Θέλοντας ν’ αποκτήσουμε προσωπική εμπειρία και να δούμε ιδίοις όμμασι τι ακριβώς είναι σήμερα το νησί, βρεθήκαμε τον περασμένο μήνα για σχεδόν δύο εβδομάδες στην Αβάνα. Τα όσα αποκομίσαμε ήταν πραγματικά εξαιρετικού ενδιαφέροντος και πρόκειται να τα μοιραστούμε στις επόμενες γραμμές μαζί σας.
Κατά τη διάρκεια της παραμονής μας, είχαμε την ευκαιρία να συναναστραφούμε με αρκετούς Κουβανούς, να ζήσουμε την καθημερινότητά τους, να θαυμάσουμε τα επιτεύγματα της Επανάστασης, καθώς και να βιώσουμε τα υπαρκτά και αναντίρρητα προβλήματα που αντιμετωπίζουν. Η κατάσταση στην Κούβα, λοιπόν, πόρρω απέχει από το να χαρακτηριστεί ιδανική, αλλά σίγουρα δεν έχει και καμία σχέση με αυτό που οι εχθροί του νησιού και η αμερικανική προπαγάνδα θέλουν να παρουσιάσουν.
Στη γενικότερη αποτίμηση της κατάστασης, κάθε απροκατάληπτος και σκεπτόμενος άνθρωπος θα πρέπει να λάβει σοβαρά υπ’ όψιν του μια σειρά από παραμέτρους, που καθορίζουν σε σημαντικό βαθμό το γενικότερο πολιτικοκοινωνικό γίγνεσθαι.
Πρώτος και κύριος παράγοντας, λοιπόν, σε ό,τι εξελίσσεται στην Κούβα από τότε που ο Φιντέλ Κάστρο και ο Τσε Γκεβάρα ανέτρεψαν τη δικτατορία του Μπατίστα, είναι το δολοφονικό εμπάργο που επέβαλαν οι ΗΠΑ έναν χρόνο μετά. Ένα εμπάργκο που θα γονάτιζε οποιοδήποτε άλλο κράτος του οικονομικού μεγέθους της Κούβας.
Όμως στην προκειμένη περίπτωση η Κούβα έμεινε όρθια, χάρη και στην αμέριστη βοήθεια του Ανατολικού Μπλοκ έως το 1990. Δυστυχώς, οι επιπτώσεις του εμπάργκο κάθε άλλο παρά αμελητέες ήταν στον τομέα της οικονομίας και η σωρρευτική του επίδραση όλες αυτές τις δεκαετίες είναι αδύνατον να αντιμετωπιστεί ακόμη και σήμερα, παρά την προσωρινή, μερική, χαλάρωσή του.
Ένας άλλος πολύ σημαντικός παράγοντας είναι η γεωγραφική θέση της Κούβας.Όντας ένα από τα πολλά νησιά της Καραϊβικής, η χώρα είναι εκτεθειμένη στα ακραία καιρικά φαινόμενα που ενσκύπτουν συχνά-πυκνά στην περιοχή, με αποτέλεσμα να είναι εξαιρετικά ευάλωτη στους τυφώνες που πλήττουν την περιοχή και τις εκτεταμένες καταστροφές που προκαλούν.
Τον Μάρτιο ένας τέτοιος τυφώνας είχε «διαλύσει» το Σαντιάγκο, τον Απρίλιο η πόλη όχι απλά «στεκόταν στα πόδια της», αλλά είχε γίνει πιο όμορφη απ’ ό,τι πριν. Με αυτά τα δεδομένα, το πώς η Κούβα καταφέρνει να διατηρεί αυτό το επίπεδο διαβίωσης, το πώς διαθέτει εκπαιδευτικό και ιατροφαρμακευτικό σύστημα που θα ζήλευαν πολλά από τα προηγμένα κράτη (και σίγουρα η Ελλάδα, ακόμα και προ κρίσης), το πώς το προσδόκιμο ζωής υπερβαίνει τα 78 έτη, είναι πραγματικά άξιο θαυμασμού.
Όπως άξιο θαυμασμού είναι και η προσήλωση της συντριπτικής πλειοψηφίας του λαού στις αρχές και τα ιδεώδη του Σοσιαλισμού και της Επανάστασης. Παρά τα ανοίγματα στην ιδιωτική οικονομία τα τελευταία χρόνια, ο δημόσος τομέας παραμένει πανίσχυρος και ο ρόλος του κράτους κυρίαρχος. Αυτό μπορεί να προκαλεί κάποιες δυσλειτουργίες, λόγω της υπερδιόγκωσης, λειτουργεί όμως προστατευτικά, ως προς τις ανισότητες που δύνανται να προκύψουν. Θα πρέπει, επίσης, να σημειωθεί ότι κανείς Κουβανός δεν πληρώνει φόρο, εφ’ όσον δεν απασχολείται στον ιδιωτικό τομέα.
Αγαθά όπως το νερό και ο ηλεκτρισμός παρέχονται σε εξευτελιστικές τιμές, η Παιδεία και η Υγεία είναι δημόσια, καθολική και απολύτως δωρεάν, η τιμή της βενζίνης είναι 1 δολάριο ανά λίτρο (χάριν των προνομιακών τιμών που παρέχει η Βενεζουέλα). Η επαιτεία πολύ πιο περιορισμένη απ’ ό,τι στην Ελλάδα και οι Κουβανοί επαίτες οι μόνοι στον κόσμο που καπνίζουν… πούρα Αβάνας!
Όλα είναι καλώς καμωμένα στην Κούβα, λοιπόν; Όχι, το είπαμε και στην αρχή του κειμένου.
Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι αυτό των σκουπιδιών. Ακόμα και σε σύγκριση με τη βρόμικη Αθήνα (δεν κάνουμε λόγο για το Μινσκ, την καθαρότερη πόλη απ’ όσες έχουμε ζήσει ή επισκεφθεί), η Αβάνα βγαίνει χαμένη. Δυστυχώς, πολύ καιρό τώρα, το πρόβλημα της αποκομιδής των απορριμμάτων παραμένει άλυτο, κάτι που παραδέχθηκε η κυρία Ίβις Αλβίσα Γκονζάλες, υπεύθυνη για τις ευρωπαϊκές χώρες του κουβανέζικου Ινστιτούτου Φιλίας των Λαών, με την οποία είχαμε τη χαρά να συναντηθούμε και να συζητήσουμε αναλυτικά για την Κούβα του χθες, του σήμερα και του αύριο.
Το χειρότερο, όμως, φαίνεται να είναι η έλλειψη περιβαλλοντικής συνείδησης εκ μέρους του πληθυσμού. Επανειλλημένα, άτομα όλων των ηλικιών, πέταγαν στον δρόμο χαρτιά από σοκολάτες, κουτάκια από μπίρες και άλλα απορρίμματα, χωρίς οι γεμάτοι κάδοι να αποτελούν επαρκή δικαιολογία.
Το συγκεκριμένο πρόβλημα θα πρέπει να επιλυθεί το συντομότερο δυνατόν, αλλιώς κινδυνεύει να εξελιχθεί σε υγειονομική βόμβα, σε συνδυασμό και με τις υψηλές θερμοκρασίες, που επικρατούν στην Αβάνα.
Ένα άλλο πρόβλημα είναι αυτό των δημόσιων συγκοινωνιών. Παρά την ενίσχυση του στόλου των λεωφορείων με μοντέρνα ηλεκτροκίνητα οχήματα κινεζικής κατασκευής, τα δρομολόγια παραμένουν αραιά, οι γραμμές λίγες και τις περισσότερες φορές τα οχήματα είναι υπερπλήρη επιβατών. Το αεροδρόμιο της Αβάνας δεν έχει καν λεωφοριακή γραμμή να το συνδέει με την πόλη, από την οποία απέχει περίπου 15 χιλιόμετρα.
Πραγματικά ξενίζει το γεγονός ότι σε σοσιαλιστικό καθεστώς οι δημόσιες συγκοινωνίες βρίσκονται σε τόσο χαμηλό επίπεδο. Και το γεγονός ότι η Ίβις Αλβίσα Γκονζάλες παραδέχθηκε και αυτό το πρόβλημα, αλλά δεν προέβλεψε να επιλύεται σύντομα, αποτελεί διπλό αρνητικό γεγονός.
Ένα τρίτο πρόβλημα είναι αυτό της τροφοδοσίας των κρατικών καταστημάτων. Ελλείψεις αγαθών δεν υπάρχουν στην Κούβα, τουλάχιστον όχι στη μορφή που να υπέπεσε στην αντίληψή μας, αλλά ενίοτε παρατηρούνται φαινόμενα όπως να υπάρχει άφθονο ρούμι στα ράφια, γκαζόζες και πορτοκαλάδες, αλλά όχι… εμφιαλωμένο νερό (το νερό της βρύσης έχει εξαιρετικά υψηλή ποσότητα μαγνησίου και πρέπει να βράζεται ή να… καταψύχεται πριν να καταναλωθεί).
Πρόβλημα, επίσης, αποτελεί και ο… τουρισμός. Παρά το γεγονός ότι αποτελεί ζωτική πηγή εισοδήματος ή ίσως ακριβώς για τον λόγο αυτόν, η επίδρασή του στην κοινωνία έχει πολλές αρνητικές επιπτώσεις.
Οι τιμές σε καφέ, εστιατόρια και τουριστικά είδη έχουν αυξηθεί έως και 600% τα τελευταία 5 χρόνια, οι τιμές στα καταλύματα είναι στα ύψη και τα ταξί ζητούν πολλαπλάσιο μίσθωμα, από τη στιγμή που θ’ αντιληφθούν ότι κάποιος είναι τουρίστας. Καταστάσεις διαβρωτικές για μια σοσιαλιστική κοινωνία και ας ελπίσουμε η εκ νέου σκλήρυνση της στάσης των Η.Π.Α., ελέω Τραμπ, θα αποβεί, έστω και διά της τεθλασμένης, εις όφελος των Κουβανών.
Τέλος, η έλλειψη πειθαρχίας εκ μέρους των νεαρών ηλικιών είναι χαρακτηριστική. Ίσως να ευθύνεται το ταμπεραμέντο των Λατίνων, ίσως το θερμό κλίμα της Καραϊβικής, ίσως και το ζέον αίμα της ηλικίας, αλλά το να κυκλοφορούν ομαδόν κατά τις 2 τη νύχτα φωνασκώντας και με cd players στη διαπασών δεν το λες και υπεύθυνη κοινωνική συμπεριφορά. Και μάλιστα σε συνθήκες… «κομμουνιστικής δικτατορίας».
Συνοψίζοντας, θα λέγαμε ότι όπως σε όλα τα πράγματα, έτσι και στην Κούβα, η λογική του άσπρου-μαύρου δεν μπορεί να έχει εφαρμογή. Στην κουβέντα που είχαμε, η Ίβις Αλβίσα Γκονζάλες μας είπε ότι τα πάντα στην Κούβα γίνονται βήμα-βήμα, με εξαντλητική παρακολούθηση και αξιολόγηση των καινοτομιών που εισάγονται, με απώτερο σκοπό το βάθεμα και το πλάτεμα της Επανάστασης. Μας διαβεβαίωσε ότι και η καινούργια ηγεσία, υπό τον Μιγκέλ Ντιας-Κανέλ, θα εργαστεί για τη συνέχιση της Επανάστασης και των ιδεών της.
Θα λέγαμε ότι το φορτίο που αναλαμβάνει είναι βαρύ και ο δρόμος που πρέπει να διανυθεί είναι μακρύς και τραχύς, αλλά με οδηγό τα οράματα του Φιντέλ και του Τσε και με συμπαραστάτη την τεράστια πλειοψηφία του κουβανικού λαού, η πορεία θα καταλήξει στο ποθούμενο.
Έως τότε, εχθροί και φίλοι, επισκεφθείτε την Κούβα. Ασχέτως πολιτικών πεποιθήσεων, θα σας καταπλήξει με την ομορφιά και τις επιλογές που προσφέρει.
