ΕΙΔΗ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΦΑΝΤΑΣΙΑΣ
Η Επιστημονική Φαντασία (Ε.Φ.) λοιπόν, όπως την παρακολουθώ χρόνια μέσα από τις ταινίες που προσδιορίζονται ως sci-fi και σύμφωνα με όσα έχω διαβάσει κατά καιρούς στα βιβλία που προανέφερα, σε προλόγους εκδόσεων Ε.Φ., καθώς και στα δελτία τύπου των εταιριών διανομής κινηματογραφικών ταινιών, διακρίνεται σε δύο μεγάλες κατηγορίες: την Ήπια Ε.Φ. και τη Αυστηρή Ε.Φ. ανεξάρτητα αν οι ταινίες είναι δράματα, ή περιπετειώδεις, ή αισθηματικές, ή δράσης.
Ήπια Επιστημονική Φαντασία. Είναι εκείνη, η οποία αφηγείται και περιγράφει καταστάσεις με βάση τις κοινωνικές επιστήμες, όπως η ψυχολογία, η κοινωνιολογία, οι πολιτικές επιστήμες, η οικονομία, η ανθρωπολογία, ενώ κατά την περιγραφή των ανθρώπινων χαρακτήρων ή και των ανθρωποειδών, εισέρχεται σε βάθος στη συνείδησή τους και αναλύει συναισθήματα, ψυχική διάθεση και άλλα. Πρόκειται για αρκετές ταινίες, που μπορούν να χαρακτηρισθούν επίσης και αλληγορικές, αφού μέσα από την επιστημονική φαντασία προσπαθούν να «περάσουν» άλλα μηνύματα ή να ασκήσουν κριτική σε σημερινές πάγιες αντιλήψεις ή δοξασίες.
Στην κατηγορία αυτή, θα αναφέρω ως παράδειγμα μερικά φιλμ, όπως: το «Πλανήτης των Πιθήκων» (Planet of the Apes) του Φράνκλιν Σάφνερ, στον οποίο οι πίθηκοι συμπεριφέρονται όπως οι άνθρωποι και αντιμετωπίζουν τους ανθρώπους σαν κατοικίδια. Το «Blade Runner» του Ρίντλεϊ Σκοτ, στο οποίο τρία ανθρωποειδή με ημερομηνία λήξης, αποκτούν συνείδηση της οντότητάς τους και προσπαθούν να συναντήσουν το δημιουργό τους για να τους δώσει περισσότερο χρόνο ζωής, όπως έχουν οι άνθρωποι. Το «1984» του Μάικλ Ράντφορντ, στο οποίο ο κεντρικός ήρωας δεν αντέχει να παρακολουθείται συνεχώς από ένα ολοκληρωτικό καθεστώς και προσπαθεί να απελευθερωθεί, ή το «Φαρενάιτ 451» του Φρανσουά Τριφό, στο οποίο σε μια κοινωνία, όπου τα βιβλία πρέπει να καίγονται, ένας πυροσβέστης εντεταλμένος στην καύση τους, αποφασίζει να αντισταθεί. Το «Άνθρωπος των Δυο Αιώνων» (Bicentennial Man), στο οποίο ένα ρομπότ οικιακός βοηθός, αποκτά συνείδηση και θέλει να πολιτογραφηθεί και να αποκτήσει ατομικά δικαιώματα. Επίσης, το «Από Μηχανής» (Ex Machina) του Άλεξ Γκάρλαντ, στο οποίο ένα θηλυκό ρομπότ αποκτά κρίση και ανοίγει διάλογο με ένα νεαρό επιστήμονα και τέλος, το «Δικός της» (Her) του Σπάικ Τζόντζι, στο οποίο ένα στέλεχος επιχείρησης «ερωτεύεται» ένα υψηλής νοημοσύνης λογισμικό -με τη φωνή της Σκάρλετ Γιόχανσον- και δεν μπορεί να ζήσει χωρίς αυτό.
Αυστηρή Επιστημονική Φαντασία. Αυτή χαρακτηρίζεται από την αυστηρή προσοχή στην τεχνική λεπτομέρεια, από την προσήλωση στην υπάρχουσα τεχνολογία και τις θετικές επιστήμες, ειδικά τη φυσική, την αστροφυσική και τη χημεία.
Στην κατηγορία αυτή, υπάγονται ταινίες που απεικονίζουν κόσμους, τους οποίους η σύγχρονη προηγμένη τεχνολογία μπορεί να καταστήσει δυνατούς αργά ή γρήγορα. Μερικές δυσοίωνες προβλέψεις του μέλλοντος, όπως η κλιματική μεταβολή, ο υπερπληθυσμός, η εξάντληση των πηγών ενέργειας, η μόλυνση του περιβάλλοντος, η αύξηση της τρομοκρατίας, προέρχονται από αυτή την κατηγορία Ε.Φ.
Κλασικό παράδειγμα, αυτής της κατηγορίας ταινιών, είναι η πρόσφατη «Διάσωση» του Ρίντλεϊ Σκοτ, με έναν αστροναύτη να παραμένει κατά λάθος ναυαγός στον Άρη, όταν η αποστολή του έχει φύγει βιαστικά και να προσπαθεί να επιβιώσει ακολουθώντας κατά γράμμα τους κανόνες της φυσικής, της χημείας και όλων εκείνων των επιστημών που μπορούν να συμβάλλουν. Άλλο παράδειγμα ναυαγού αστροναύτη, είναι το «Gravity» του Αλφόνσο Κουαρόν. Κλασσική επίσης ταινία Αυστηρής Ε.Φ. είναι η «2001: Οδύσσεια του Διαστήματος» του Στάνλεϊ Κιούμπρικ, ο οποίος για να είναι όσο το δυνατό πιο αληθοφανής ζήτησε τη βοήθεια της NASA και του ίδιου του συγγραφέα Άρθουρ Κλαρκ. Επίσης, είναι η «Νέα Υόρκη: Έτος 2022» του Ρίτσαρντ Φλάισερ, στην οποία χωρίς φουτουριστικά εφέ θίγεται το πρόβλημα του υπερπληθυσμού και της διατροφής του. Ακόμα και «Τα Παιδιά των Ανθρώπων» του Αλφόνσο Κουαρόν, στην οποία ο κεντρικός ήρωας μέσα σε μια κοινωνία που πλήττεται από στειρότητα, αλλά και έντονο προσφυγικό και μεταναστευτικό πρόβλημα, προσπαθεί να σώσει τη μοναδική έγκυο γυναίκα. Από το παρελθόν, έρχεται επίσης «Το Κουρδιστό Πορτοκάλι» του Στάνλεϊ Κιούμπρικ, που διαπραγματεύεται το θέμα της βίας, τόσο της άναρχης, όσο και της κρατικής, μέσα από μια ιστορία πολιτικής φαντασίας, στην οποία ένας νεαρός εγκληματίας, γίνεται πειραματόζωο για χάρη του σωφρονισμού του και της χρησιμοποίησής του ως οργάνου της τάξης.
ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΦΑΝΤΑΣΙΑΣ
Ανεξάρτητα από το αν υπάγονται στις ταινίες Ήπιας ή Αυστηρής Ε.Φ. (ή κάπου ενδιάμεσα, μέτριας), οι ταινίες αυτού του είδους μπορούν να καταταγούν στις ακόλουθες κατηγορίες:
1. Ταξίδια στο χρόνο. Η πιο παλιά κατηγορία ταινιών Ε.Φ. Πρόκειται για ιστορίες με άλματα στο χρόνο, είτε αθέλητα τα οποία πραγματοποιούνται χωρίς να τα επιθυμούν οι ήρωες, είτε ηθελημένα όταν πρόκειται για επιστήμονες που κάνουν πειράματα. «Η μηχανή του χρόνου», το κλασικό μυθιστόρημα του Γουέλς αποτελεί πηγή έμπνευσης πολλών ταινιών, όπως το «The Time Machine» (1960) του Τζορτζ Παλ, με έναν επιστήμονα που προσπαθεί να βρει έναν τόπο ουτοπίας, καταλήγει σε ένα ζοφερό και επικίνδυνο μελλοντικό κόσμο και το ομότιτλο του 2002 σε σκηνοθεσία Σάιμον Γουέλς. Παρόμοιου θέματος ταινίες είναι, η «Time Travelers» (1964) του Ιμπ Μέλχιορ και η σειρά «Επιστροφή στο Μέλλον» που ξεκίνησε το 1985, με την ταινία του Ρόμπερτ Ζεμέκις και τον κεντρικό ήρωα να ταξιδεύει τυχαία στο μέλλον. Κλασικό δε παραμένει και το μυθιστόρημα του Μαρκ Τουέιν «Ένας Γιάνκι στην Αυλή του Βασιλιά Αρθούρου», που μεταφέρθηκε στο σινεμά αρκετές φορές (από το 1949 και μετά), εκ των οποίων μάλιστα μια φορά και ως μιούζικαλ με τον Μπινγκ Κρόσμπι και τη Ρόντα Φλέμιγκ.
2. Υπεράνθρωποι ήρωες. Μια κατηγορία ταινιών Ε.Φ., πολύ πλούσια σε φιλμ, που ξεκίνησε μετά τη μεγάλη οικονομική κρίση στις ΗΠΑ και έδειξε αυξητικές τάσεις μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και αφορά σε ανθρώπους που έχουν ικανότητες πέρα από τον κανόνα. Αυτοί συνήθως καλούνται να σώσουν την ανθρωπότητα από κοινούς εγκληματίες μέχρι οικουμενικές απειλές, από εξωγήινα όντα μέχρι τέρατα της φύσης.
Βασικοί εκπρόσωποι αυτού του είδους, είναι οι ταινίες που εμπνέονται βασικά από τα comics της Marvel και άλλων εταιριών. Οι κλασσικοί ήρωες αυτής της κατηγορίας, έχουν τις δυνάμεις τους εκ γενετής, όπως ο Σούπερμαν που έχει έρθει από άλλο πλανήτη, ή τις έχουν αποκτήσει τυχαία από κάποιο λάθος της επιστήμης, όπως ο Σπάιντερμαν, ή έχουν υποστεί σκληρή εκπαίδευση προκειμένου να πάρουν εκδίκηση, ή να διορθώσουν τα κακώς κείμενα, όπως ο Μπάτμαν. Οι προαναφερθέντες έχουν εμφανιστεί σε μεγάλη σειρά ταινιών και παρουσιάζονται ως κανονικοί άνθρωποι, μέχρι τη στιγμή που η ανθρώπινη κοινότητα χρειάζεται τη βοήθειά τους, οπότε με μεγάλη ταχύτητα φορούν τα ειδικά κοστούμια τους και παρεμβαίνουν για να σώσουν τον κόσμο.
(Συνεχίζεται…)
Διαβάστε επίσης:
«Η επιστημονική φαντασία κι εγώ» (μέρος 1)
«Η επιστημονική φαντασία κι εγώ» (μέρος 2)
«Η επιστημονική φαντασία κι εγώ» (μέρος 3)
Γράφει ο Άγγελος Πολύδωρος
