Έχει φτάσει στην κορυφή της πυραμίδας. «Εκδότης της Καθημερινής», γράφει η ταυτότητα της εφημερίδας, δίπλα στο όνομα του Αντώνη Καρκαγιάννη. Δεν έφτασε τυχαία, ούτε χωρίς τις δέουσες «προσαρμογές». Το αριστερό παρελθόν του δεν στάθηκε εμπόδιο, από την στιγμή που αποκήρυξε στην πράξη τις παλιές του ιδέες. Δεν είναι ο πρώτος ή ο τελευταίος. Είδος σε επάρκεια οι «πρώην»…
Δεν στέγνωσαν ακόμη τα μελάνια απ’ τις σοκαριστικές δημοσκοπήσεις των πρώην Ανατολικογερμανών κι έρχεται τώρα ο Καρκαγιάννης να μας… αναλύσει τις διαφορές μεταξύ… σοβιετικών και αμερικανικών ψυγείων.
Έτσι κι αλλιώς, πιθανότατα να βρίσκονται οι εργάτες των δύο αυτών εργοστασίων στην ίδια κατάσταση, την ανεργία, εκεί που τους οδήγησε η εξάλειψη του αντίπαλου σοσιαλιστικού δέους.
Όμως αξίζει να απολαύσετε τη λογική και κυρίως το σημερινό πολιτικό πνεύμα, ενός παλιού Μακρονησιώτη:
Σοσιαλισμός και κουζίνα
Οι εφημερίδες της Δύσης θυμήθηκαν την αμερικανική έκθεση στη σοβιετική τότε Μόσχα, το 1959. Ηγέτες των δύο αντίπαλων χωρών, αλλά κυρίως των δύο αντίπαλων συστημάτων, του καπιταλιστικού και του σοσιαλιστικού, ήταν ο Αϊζενχάουερ και ο Χρουστσόφ. Την έκθεση όμως συνόδευε ο τότε αντιπρόεδρος και μετέπειτα πρόεδρος των Η.Π.Α., ο Νίξον. Παρ’ όλο που η έκθεση δεν είχε λάβει τη δημοσιότητα που θα είχε σήμερα με πανταχού παρούσα την τηλεόραση, υπήρξε ένα «σοκ» για τους Σοβιετικούς. Τα αμερικανικά προϊόντα, ιδίως τα ηλεκτρικά (κουζίνες, πλυντήρια, ψυγεία, φούρνοι), αυτά που οι άνθρωποι τα γνωρίζουν από την καθημερινή χρήση, ήταν πολύ ανώτερα από τα αντίστοιχα σοβιετικά.
Δεν ήταν μόνο μια διαφορά ποιότητας στον ανταγωνισμό βιομηχανικών προϊόντων οικιακής χρήσης. Όπως έγραφαν τότε οι εφημερίδες, αυτή η διαφορά, σύνηθες φαινόμενο σε παρόμοιες εκθέσεις, εξελίχθηκε σε κρίσιμη σύγκριση μεταξύ των δύο συστημάτων, δηλαδή σε…, «ιδεολογική» διαφορά, ποιο από τα δύο συστήματα ήταν καλύτερο, ευφυέστερο και αποδοτικότερο, κυρίως ποιο είχε την πιο άμεση και ευεργετική διείσδυση στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων. Εκεί όπου οι πολίτες με την ίδια τους την πείρα πληροφορούνται και διαπιστώνουν τα μειονεκτήματα και τα πλεονεκτήματα του ενός συστήματος και του άλλου. Οι Σοβιετικοί πολίτες, ίσως για πρώτη φορά, διαπίστωναν ότι τα «καπιταλιστικά» προϊόντα ήταν καλύτερα από τα δικά τους. Πιθανότατα, δεν σκέφτονταν ακόμη ότι εκείνο που τα έκανε καλύτερα δεν ήταν τόσο η τεχνολογική ευρηματικότητα, αλλά η διαμεσολάβηση της αγοράς, που στη χώρα τους και στο δικό τους σύστημα είχε… δια νόμου καταργηθεί. Αρκούσε η απλή διαφορά στην ποικιλία, την αφθονία και στην ποιότητα για να οδηγήσει σε κρίσιμες συγκρίσεις μεταξύ των δύο συστημάτων.
Υπενθυμίζω ότι οι Σοβιετικοί εκείνη την εποχή είχαν κατακτήσει και διατηρούσαν σταθερά την πρωτοπορία σ’ έναν άλλο επιστημονικό και τεχνολογικό τομέα, την κατάκτηση του Διαστήματος. Την έχασαν δέκα χρόνια αργότερα, με την αμερικανική αποστολή ανθρώπων στο Διάστημα. Αυτή όμως η υπεροχή, πολύ σημαντική από μόνη της, δεν είχε άμεση σχέση με την καθημερινή ζωή των ανθρώπων και την ποιότητά της. Ούτε προπαντός με τις ελευθερίες που ανέκαθεν είχαν την ιδιοτροπία να διοχετεύονται μέσω της αγοράς, με τα προϊόντα και τα εμπορεύματα. Η υπεροχή της κουζίνας αποδείχθηκε τελικά πιο αποφασιστική από την υπεροχή των πυραύλων.
Το σοσιαλιστικό σύστημα διαφημιζόταν ως ό,τι πιο δίκαιο, αλλά και πιο αποτελεσματικό. Όταν αποδείχθηκε απελπιστικά αναποτελεσματικό, τότε καταλάβαμε όλοι ότι δεν μπορεί να είναι ούτε πιο δίκαιο ούτε πιο ελεύθερο.
Χρήστος Φωτιάδης
