Μετά από τρία μυθιστορήματα, μια βραβευμένη ποιητική συλλογή και ένα βραβευμένο με Α’ Κρατικό Βραβείο Συγγραφής Θεατρικού Έργου, ο συγγραφέας Σωτήρης Σαμπάνης παρουσιάζει το καινούριο του βιβλίο «Σκανταλόπετρα».
Συνεντευξη: Άγγελος Πολυδωρος
Μετά από τρία μυθιστορήματα («Θέλω να μείνω με τον μπαμπά», «Κόκκινος χορός» και «Οι Δίδυμες»), μια βραβευμένη ποιητική συλλογή («Μεσίστιοι Πόθοι») και ένα βραβευμένο με Α’ Κρατικό Βραβείο Συγγραφής Θεατρικού Έργου για το έτος 2009 στο διαγωνισμό του Υπουργείου Πολιτισμού Θεατρικό Μονόλογο τις «Ευγενείς Αγωνίες» ο συγγραφέας Σωτήρης Σαμπάνης παρουσιάζει το καινούριο του βιβλίο «Σκανταλόπετρα» (εκδ. Διόπτρα), βασισμένο σε αληθινή ιστορία. Είναι η ιστορία ενός μετανάστη, που μετά από 40 χρόνια απουσίας, επιστρέφει στην πατρίδα για να δώσει μόσχευμα στον αδελφό του. Η επιστροφή αυτή σηματοδοτεί μια μεγάλη αναμέτρηση: εκείνη με τον εαυτό του.
Η «Σκανταλόπετρα», είναι βασισμένη σε αληθινή ιστορία. Τι ήταν εκείνο που σας άγγιξε σε αυτή την ιστορία και κινητοποίησε το συγγραφικό σας ενδιαφέρον;
Με άγγιξε η ιστορία αυτή καθαυτή αλλά και κάποιες «λεπτομέρειες». Μια αληθινή ιστορία δεν είναι από μόνη της αρκετή για να κεντρίσει το ενδιαφέρον του συγγραφέα να γράψει, μήτε να παρακινήσει τους αναγνώστες να την διαβάσουν. Πρέπει να υπάρχει μια άλλη δυναμική, κάποια πολύ σημαντικά στοιχεία που θα προκαλέσουν μια «δόνηση». Ξέρετε, το κίνητρο για να γράψεις μια ιστορία μπορεί να μη φαίνεται από την αρχή. Μπορεί να είναι, απλώς, η ατμόσφαιρα. Ακόμη μπορεί να είναι, απλώς, μια φράση. Επιπλέον, είναι κι ένα στοίχημα με τον εαυτό μου το οποίο σχετίζεται άμεσα με την ευκολία ή τη δυσκολία να βάλω στο χαρτί την αλήθεια και να ξαναδώσω ζωή σε ανθρώπους που υπήρξαν. Ομολογώ πως αυτό ήταν το δυσκολότερο εγχείρημα. Στη «Σκανταλόπετρα» λοιπόν το κίνητρο ήταν πάρα πολύ δυνατό, σχετιζόμενο άμεσα με τη σεξουαλική ασέλγεια και κακοποίηση.
Γνωρίζετε από πριν την πορεία και το τέλος των ηρώων σας ή τους αφήνετε να σας οδηγήσουν οι ίδιοι στο δρόμο που θα σας υποδείξουν;
Εν προκειμένω η πορεία των ηρώων ήταν προδιαγεγραμμένη. Συνήθως όμως τους κατευθύνω. Το παράξενο είναι ότι κάποιες φορές διαπιστώνω ότι είτε αντιδρούν είτε υποτάσσονται εύκολα. Εν κατακλείδι, η «συμπεριφορά» και ο «ψυχισμός» τους είναι η δική μου εσωτερική κατάσταση, η δική μου «ηθική» ματιά, οι αδυναμίες μου. Άλλοτε λοιπόν οι ήρωες με οδηγούν και άλλοτε εγώ με τον αυταρχισμό μου και τη ματαιοδοξία μου τους επιβάλλω συμπεριφορές.
Υπάρχουν στοιχεία του κεντρικού ήρωα που ίσως θυμίζουν εσάς; Δίνετε στους ήρωές σας κάτι από το χαρακτήρα σας;
Ελάχιστα στοιχεία ίσως υπάρχουν. Όμως αυτό είναι αναπόφευκτο στο βαθμό που τους «συναναστρέφομαι» καθημερινά και πρέπει να μπω στον ψυχισμό τους, να φορέσω τα παπούτσια τους. Να «ανοίξω» δηλαδή μια σχέση μαζί τους που θα μας συνταξιδέψει ακόμη και στο απρόβλεπτο. Ωστόσο, υπάρχει ένας εσωτερικός δείκτης αυτοπροστασίας. Όταν αναγνωρίσω τον εαυτό μου διαγράφω το κείμενο.
Αντιμετωπίσατε δυσκολίες προκειμένου να συλλέξετε τα στοιχεία;
Η συλλογή των στοιχείων βασίστηκε στη μαρτυρία δύο ανθρώπων και αυτό ήταν αρκετό. Όμως το δυσκολότερο εγχείρημα ήταν να βάλω στο χαρτί την αλήθεια και να ξαναδώσω ζωή σε ανθρώπους που υπήρξαν. Τη φαντασία σου την ελέγχεις, την κατευθύνεις, την ποδηγετείς, την γελοιοποιείς αν χρειαστεί. Η αληθινή ιστορία είναι παρούσα και καταγεγραμμένη. Δεν μπορείς να την παραποιήσεις, μήτε να την δραματοποιήσεις περαιτέρω με ψεύτικο λόγο. Πρέπει να τη σεβαστείς, χτίζοντας κάποιες γκρεμισμένες γωνίες και συμπληρώνοντας ελλείψεις και φθορές, ακολουθώντας μια αισθητική απολύτως πιστή στο κομμάτι της αλήθειας που σου έχει παρασχεθεί.
Ποιο είναι το ζητούμενο κάθε φορά που ξεκινάτε να γράφετε ένα βιβλίο;
Το ζητούμενο είναι να μοιραστώ τις σκέψεις μου με άλλους και να συγκινήσω. Εννοώ να κινητοποιήσω τον εσωτερικό τους κόσμο και να τους πάρω μαζί μου. Όπως αντιλαμβάνεστε, εάν σ’ αυτό τον κόσμο είμαστε εγώ κι εσείς δεν θα υπήρχε καμιά ανάγκη γραφής, πόσο μάλλον ανάγκη συνέντευξης. Επειδή λοιπόν δεν είμαστε μόνοι, ανακύπτει η ανάγκη έκφρασης και ψυχικής επικοινωνίας από τη μια και της συμμετοχής και αποδοχής από την άλλη. Αυτό ακριβώς είναι και το ζητούμενο.
Πώς ξέρετε ποια από όλες τις ιστορίες που γεννιούνται στο μυαλό σας, είναι εκείνη που αξίζει να γίνει βιβλίο;
Η ιστορία που αξίζει να γίνει βιβλίο, παλεύει και αντιμάχεται για αρκετό καιρό μια σειρά από άλλες ιστορίες που πράγματι γεννιούνται και συνυπάρχουν. Η ιστορία που θα με συγκινήσει επί μακρόν, που θα με κάνει να την «φροντίσω», θα με ξενυχτήσει, θα ζητήσει αδιάντροπα κάτι από «αίμα» και «σάρκα» και συνάμα θα με βάλει προ των ευθυνών μου, προφανώς είναι η ιστορία που -κατά πάσα πιθανότητα-, θα γίνει «παιδί μου».
Τα βιβλία σάς έχουν αλλάξει τη ζωή ή οι άνθρωποι;
Τα βιβλία έχουν ανακουφίσει τη ζωή μου, έχουν πραΰνει τον πόνο μου και προπαντός λειτουργούν σαν καταφύγιο εσωτερικότητας. Είναι μια αυλαία μόνιμα ανοιχτή στο να παρατηρεί κανείς τα όσα συμβαίνουν στη ζωή, να ταυτίζεται πολεμώντας τη μοναξιά του, να στοχάζεται με αφορμή αυτό που διάβασε και να εκπαιδεύεται στο να μπορεί να «σκιαγραφήσει» αμυδρά, -έστω σαν αίσθηση-, μια μελλοντική πορεία της ανθρωπότητας. Από την άλλη, οι άνθρωποι έχουμε το δικό μας αξεπέραστο μεγαλείο ύπαρξης. Ένα μεγαλείο που γοητεύει αλλά και απογοητεύει εύκολα και πολλές φορές απερίσκεπτα. Εδώ μπαίνει η μεγάλη κινητήρια δύναμη της αγάπης, που μπορεί πράγματι να αλλάξει ή ακόμα και να ανατρέψει τα πάντα. Επειδή πιστεύω ότι στη λέξη «αλλάξει» δίνετε μια έννοια απολύτως θετική, σας λέω ότι τόσο τα βιβλία όσο και οι άνθρωποι έχουν αλλάξει τη ζωή μου, αλλά θέλω να υπογραμμίσω ότι κανένα βιβλίο δεν με έχει πληγώσει.
«Σκανταλόπετρα», περίεργος ο τίτλος… ήταν παλιά το τιμόνι των σφουγγαράδων. Τι συμβολίζει για εσάς;
Ο τίτλος συμβολίζει την κατάδυση στον εσωτερικό μας κόσμο, τη συλλογή στοιχείων αυτογνωσίας και την επιστροφή μας στην πραγματικότητα, κρατώντας κάτι πολυτιμότερο για τον εαυτό μας, κάποια πρόσθετη αξία. Το τι «συνέλεξα» σ’ αυτή την κατάδυση κρατώντας ως τιμόνι τη δική μου «σκανταλόπετρα» εμπεριέχεται σ’ αυτό το βιβλίο.
