Το Σάββατο 2 Απριλίου 2016 στις 5:30 μμ στην Πειραματική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου (Πανεπιστημίου 48) παρουσιάζονται για μία μόνο παράσταση οι «Τόποι Μνήμης – Ανοιχτή Πρόβα», στα πλαίσια του Θεματικού Φεστιβάλ που οργανώνει η Πειραματική Σκηνή για τον ελληνικό εμφύλιο πόλεμο, από την έναρξη του οποίου συμπληρώνονται φέτος 70 χρόνια.
Η Είσοδος είναι Δωρεάν, ενώ το κοινό μπορεί να προμηθευτεί δελτία εισόδου από το ταμείο του θεάτρου Ρεξ από τις 10:00 πμ την ημέρα της παράστασης. Προαιρετική εισφορά στον κουμπαρά για ‘Το Χαμόγελο του Παιδιού’. Τα χρήματα θα διατεθούν για τα παιδιά πρόσφυγες.
Ταυτότητα της παράστασης
Με βάση επιλεγμένο υλικό προσωπικών αφηγήσεων από το βιβλίο «Παιδιά του Ελληνικού Εμφύλιου-Πρόσφυγες και πολιτική της μνήμης» και κείμενα που αναλύουν την πολιτική κατάσταση εκείνης της εποχής, το εμφύλιο δράμα και τους λόγους που οδήγησαν στην απομάκρυνση των παιδιών από τις οικογένειες και τα σπίτια τους σε ολόκληρη την Ελλάδα, δημιουργείται μια περφόρμανς όπου το θέατρο γίνεται ο τόπος όπου οι άνθρωποι θα μιλήσουν για το ‘σπίτι’ και την ‘πατρίδα’ σε μια προσπάθεια να προσδιορίσουν τον εαυτό τους, μεταφέροντάς μας σημαντικά στοιχεία για την ιστορία και τον τόπο τους. Ιστορικά ντοκουμέντα και σύνθετες προσωπικές αφηγήσεις-μαρτυρίες για τα χρόνια του εμφυλίου. Άνθρωποι που ξεριζώθηκαν από τα χωριά τους και βίωσαν την καταστροφή και την διάλυση της οικογένειας από τον εμφύλιο σπαραγμό. Οι αφηγήσεις αυτές αποτελούν μέρος μιας κοινής ιστορίας, μιας συλλογικής βιωματικής αφήγησης, για την βίαιη αποκοπή από τη μάννα, την οικογένεια και το σπίτι-πατρίδα.
‘Ο Ελληνικός Εμφύλιος οδήγησε στον ξεριζωμό ενός μεγάλου μέρους του πληθυσμού είτε προς χώρες του Ανατολικού μπλοκ είτε προς τις μεγάλες πόλεις, σαν συνέπεια των μαχών ανάμεσα στις κυβερνητικές
δυνάμεις και τους αντάρτες και την καταστροφή των χωριών που ζούσανε. Η ιστορία του Ελληνικού εμφύλιου, εκτός από τις πληγές που κρύβει στην κάθε οικογένεια και στον καθένα απ’ όλους αυτούς που έζησαν σε αυτή την περίοδο και βίωσαν τα γεγονότα αυτά, κινεί εμάς τους νεώτερους να ανακαλύψουμε και να συνειδητοποιήσουμε τη δύναμη του ανθρώπου που πάλεψε για να επιβιώσει μέσα σε τόσο δύσκολες συνθήκες, μας διδάσκει –δεν χρησιμοποιώ συχνά αυτή τη λέξη όμως εδώ το αισθάνθηκα έντονα διαβάζοντας αυτές τις μαρτυρίες- και μας κάνει να ενδιαφερθούμε μέσω της ενσυναίσθησης γι’ αυτό που συμβαίνει σχεδόν δίπλα μας, στη Συρία και σε άλλες χώρες σήμερα’, σημειώνει η σκηνοθέτις Μαρία Σάββα. ‘Στόχος μας, στη συνέχεια των προβών μας, θα είναι να δέσει η θεατρική μυθοπλασία με την ιστορική έρευνα. Φωτογραφίες από την εποχή του εμφύλιου, αφηγήσεις και μαρτυρίες να συνυπάρξουν με την ανάλυση ορισμένων ιστορικών παραμέτρων’.
Η παράσταση:
Ένας ιδιότυπος χορός από γερασμένα παιδιά που θυμούνται γιατί δεν μπορούν να ξεχάσουν. Ο χώρος της μνήμης οδηγεί στον πόνο της απουσίας, είναι αυτός που οδηγεί στο παιδικό πρώτο πρόσωπο.
Κάθε φορά θα συμμετέχει ένα πρόσωπο που συνδέεται άμεσα με την έρευνα και το θέμα μας. Σε αυτή την παρουσίαση, στις 2/4/2016, συμμετέχει η Κοινωνική ανθρωπολόγος Ρίκι Βαν Μπούσχοτεν που συνομίλησε με τους πρόσφυγες
Το Βιβλίο:
Λίγα λόγια για το βιβλίο που αποτελεί την κύρια πηγή ανάσυρσης υλικού ‘Παιδιά του ελληνικού Εμφυλίου-Πρόσφυγες και Πολιτική της μνήμης’ (2011)
Το 1948, στο αποκορύφωμα του ελληνικού Εμφυλίου, τριάντα οκτώ χιλιάδες παιδιά εντάχθηκαν σε προγράμματα εκκένωσης που τα απομάκρυναν από τα σπίτια τους στα βουνά της βόρειας Ελλάδας. Το ΚΚΕ διοχέτευσε περίπου τα μισά σε ορφανοτροφεία στην Ανατολική Ευρώπη, ενώ η εθνική κυβέρνηση έβαλε τα υπόλοιπα σε οικοτροφεία διάσπαρτα στη Ελλάδα. Αντικείμενο έριδας κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, το αμφιλεγόμενο αυτό επεισόδιο εξακολουθεί να τροφοδοτεί εντάσεις διεθνώς, αλλά και στο εσωτερικό της ελληνικής κοινωνίας.
Στην πρώτη αυτή διεξοδική μελέτη του ζητήματος, η Ρίκη Βαν Μπούσχοτεν και ο Λόρινγκ Ντάνφορθ διερευνούν σε βάθος τα δύο προγράμματα εκκένωσης και τις ζωές των παιδιών που άλλαξαν για πάντα. Αντλώντας υλικό από επίσημα αρχεία, προφορικές ιστορίες και εθνογραφική επιτόπια έρευνα, αναλύουν τη διαδικασία της εκκένωσης, την πολιτική διαμάχη που την περιέβαλε, το μεγάλωμα των παιδιών και την τύχη τους ως ενηλίκων αποκομμένων από γονείς και πατρίδα. Δίνουν επίσης το λόγο σε ορισμένους πρόσφυγες, οι οποίοι ανακαλούν τις εμπειρίες των παιδικών τους χρόνων και τις ηρωικές τους προσπάθειες να χτίσουν μια νέα ζωή σε κοινότητες της διασποράς σ’ ολόκληρο τον κόσμο [Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου].
Οι συγγραφείς:
Η Riki Van Boeschoten σπούδασε φιλολογία και ιστορία στα Πανεπιστήμια της Μπολόνια, της Ουτρέχτης και των Ιωαννίνων και έλαβε το διδακτορικό της από το Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ. Από το 2000 διδάσκει κοινωνική ανθρωπολογία στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και είναι διευθύντρια του Εργαστηρίου Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και του Αρχείου Προφορικών Μαρτυριών. Έχει διεξαγάγει επιτόπια έρευνα στην Ελλάδα, στην πρώην Γιουγκοσλαβία και στην Ουγγαρία. Έργα της είναι: Ανάποδα χρόνια (1997), Περάσαμε πολλές μπόρες, κορίτσι μου… (1998), Children οf the Greek Civil War: Refugees and the Politics οf Memory (με τον Loring Μ. Danforth, 2011).
Ο Loring Μ. Danforth έλαβε το διδακτορικό του από το Πανεπιστήμιο του Πρίνστον. Είναι καθηγητής ανθρωπολογίας και επιστημολογίας στο Bates College στις ΗΠΑ. Έχει διεξαγάγει πολλές έρευνες, ιδίως για ζητήματα εθνικισμού, στην Ελλάδα, τη Μακεδονία και την Αυστραλία. Έργα του είναι: Τhe Death Rituals οf Rural Greece, με τον Alexander Tsiaras (1982), Firewalking and Religious Healing (1989), Τhe Macedonian Conflict (1997), Children οf the Greek Civil War: Refugees and the Politics οf Memory (με την Riki Van Boeschοten, 2011).
