Εκτός από τις μεγάλες απαιτήσεις της σε πλήρωμα, η τριήρης έπρεπε να στεγνώνεται σε καθημερινή βάση για να κρατάει μακριά την τερηδόνα, το «σκουλήκι των πλοίων». Όταν έπεφτε ο ήλιος τα πληρώματα ανέλκυαν τις τριήρεις με τη βοήθεια πέτρινων κλινών στους ασφαλείς κιονωτούς νεόσοικους, στα λιμάνια της Ζέας και της Μουνιχίας (το σημερινό Μικρολίμανο) του Πειραιά (το μεγάλο λιμάνι του Κανθάρου ήταν εμπορικό). Το σπίτι του αθηναϊκού στόλου ήταν ο Ναύσταθμος στον Πειραιά. Ήταν ένα τεράστιο κτιριακό συγκρότημα .Επιβλητικό και μνημειακό. Τρομερό έργο την εποχή εκείνη, σύμβολο για την αθηναϊκή δημοκρατία, που φρόντιζαν να το διαφυλάττουν καλά. Στον Πειραιά επίσης ήταν και η Σκευοθήκη του Φίλωνα, ένα πελώριο οίκημα που φιλοξενούσε τα πανιά και τον εξοπλισμό των πολεμικών πλοίων. Από τη μια άκρη της Σκευοθήκης ως την άλλη, υπήρχε η μακρύτερη σκεπαστή διάβαση στον ελληνικό κόσμο, ένας φαρδύς διάδρομος με πλάτος 7 μέτρα και μάκρος 120.
Οι αρχαίοι Έλληνες γνώριζαν ότι η κατασκευή ενός στόλου ήταν ένα εγχείρημα με ξεκάθαρες πολιτικές συνέπειες. Μια ναυτική παράδοση που στηριζόταν στη μυϊκή δύναμη και τον ιδρώτα των μαζών όδευε αναπόφευκτα προς τη δημοκρατία: από τη ναυτική δύναμη, στη δημοκρατική δύναμη. Η Αθήνα αποτελεί αντιπροσωπευτικό παράδειγμα αυτού του επιχειρήματος, και η ριζοσπαστική δημοκρατία θα αποδεικνυόταν στην ουσία η σπουδαία κληρονομιά του αθηναϊκού Ναυτικού. Ο Αριστοτέλης χαρακτήρισε το πολίτευμα της Αθήνας «δημοκρατία βασισμένη στις τριήρεις». Και εντόπισε τις ρίζες του στα χρόνια των Περσικών Πολέμων: «Η Αθηναϊκή Δημοκρατία ενδυναμώθηκε από τις μάζες που υπηρέτησαν στο Ναυτικό και κέρδισαν τη νίκη στη Σαλαμίνα, διότι η ηγεσία που εξασφάλισε έκτοτε η Αθήνα βασίστηκε στη ναυτική δύναμη». Έτσι, το Ναυτικό αποτέλεσε τη βάση στην οποία στηρίχτηκε η ακραία μορφή δημοκρατίας. Η ναυτική δύναμη, όπως ήταν φυσικό και επόμενο, προωθούσε και προστάτευε το εμπόριο. Το θαλάσσιο εμπόριο ήταν τότε, όπως και σήμερα, ένας τομέας όπου διέπρεπαν οι Έλληνες πλοιοκτήτες, οι οποίοι ανέδειξαν την αρχαία Αθήνα στην πλουσιότερη πόλη της Μεσογείου.
Για περισσότερο από ενάμιση αιώνα η πόλη – κράτος των Αθηνών, που αριθμούσε 200.000 κατοίκους διέθετε το ισχυρότερο Ναυτικό στη γη. Η αθηναϊκή θαλασσοκρατία διήρκεσε ακριβώς 158 χρόνια και μία μέρα. Γεννήθηκε στη Σαλαμίνα στις 19 του μηνός Βοηδρομιώνα του 480 π.Χ., όταν οι Αθηναίοι άρχισαν τις προετοιμασίες για την ιστορική ναυτική νίκη των Ελλήνων εναντίον της αρμάδας του βασιλιά Ξέρξη, και έσβησε στον Πειραιά στις 20 Βοηδρομιώνα του 322 π.Χ., όταν ο Αντίπατρος, διάδοχος του Μεγάλου Αλεξάνδρου, κατέλαβε τη ναυτική βάση και έστειλε εξορία 12.000 θήτες, δηλαδή όλους τους πολίτες, που υπηρετούσαν στον αθηναϊκό στόλο.
Αυτό το βιβλίο του Τζον Χέιλ ανασυνθέτει την ιστορία του αθηναϊκού Ναυτικού από το 483 έως το 322 π.Χ., με βάση αρχαίες ιστορικές πηγές, αρχαιολογικές ανακαλύψεις και έρευνες στα νησιά, στις ακτές, τα στενά και τις θάλασσες όπου δραστηριοποιήθηκαν και πολέμησαν οι Αθηναίοι ναυτικοί. Στο τέλος του βιβλίου παρουσιάζονται οι αρχαίες πηγές και η βιβλιογραφία των σύγχρονων επιστημονικών έργων, επίσης διατυπώνονται στις σημειώσεις οι πιο σημαντικές αντικρουόμενες ιστορικές εκδοχές. Η γραφή του συγγραφέα είναι συγκλονιστική και μεταφέρει τον αναγνώστη στο παρελθόν, ανάμεσα στους μεγάλους ποιητές, γλύπτες, αρχιτέκτονες, στρατηγούς, στρατιώτες και ναύτες.
Πρόκειται για ένα ιστορικό αριστούργημα.
Ο Τζον Χέιλ γεννήθηκε στην Ιντιάνα το 1951.Σπούδασε αρχαιολογία στο Γέιλ και στο Κέιμπριτζ και στη συνέχεια αφοσιώθηκε στις υποβρύχιες έρευνες για την ανακάλυψη αρχαίων πολεμικών πλοίων. Έχει συμμετάσχει σε ντοκιμαντέρ στα τηλεοπτικά κανάλια History Discovery. Είναι διευθυντής του Τμήματος Ελευθέρων Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Λούισβιλ.
Κώστας Τραχανάς
