Κοιτίδα των Σαρακατσάνων θεωρείται ως επί το πλείστον ο ορεινός όγκος της Πίνδου, όπου κατοίκησαν μετά το 1400 και την κατάληψη του ελλαδικού χώρου από τους Οθωμανούς Τούρκους.
Στα μέσα της δεύτερης δεκαετίας του 19ου αιώνα έγινε η μεγάλη και δραματική φυγή των Σαρακατσαναίων από τα βουνά του Συρράκου και γενικότερα της Πίνδου εξαιτίας της απαγωγής και του εγκλεισμού στο χαρέμι του Αλί πασά στα Γιάννενα της σαρακατσάνας Δέσπως Λιακατά (1815 ή 1816).Οι Σαρακατσαναίοι πήραν το όνομα τους από τα βουνά του Συρράκου, από όπου έφυγαν και έτσι αποκολλήθηκαν από την κοινή ονομασία «Βλάχοι», αυτό μαρτυρείται από την προφορική παράδοση των Σαρακατσαναίων και επιβεβαιώνεται από τα ιστορικά γεγονότα του τέλους του 18ου αιώνα και των αρχών του 19ου αιώνα που συνέβησαν στην επικράτεια του Αλή πασά.
Το έτος 1849, αποτελεί οριακό σταθμό για το όνομα των Σαρακατσαναίων, γιατί έχουμε την πρώτη γραπτή μαρτυρία, όπου αναφέρεται για πρώτη φορά το όνομα των Σαρακατσαναίων σε ανακριτικό έγγραφο της ληστείας με τον τύπο «Σαρακατζάνος».
Η «γλώσσα» των Σαρακατσάνων κρύβει την ιστορία της ελληνικής γλώσσας, γιατί περιέχει στοιχεία πρωτο-ελληνικά, πελασγικά, ομηρικά και αρχαϊκά.
Το βιβλίο «Σαρακατσαναίοι – Οι αρχαιότεροι Ινδοευρωπαίοι νομάδες» του Θωμά Καλοδήμου ασχολείται με την ετυμολογία και την προέλευση του ονόματος «Σαρακατσαναίοι», τη φυγή και τον διασκορπισμό των Σαρακατσαναίων από τα πατροπαράδοτα ξεκαλοκαιριά τους στην Πίνδο, την κοιτίδα – πατρίδα, τον νομαδισμό, την εθνικότητα, τη φυλετική προέλευση, την εξάπλωση, την οργάνωση στα πλαίσια του τσελιγκάτου και τις σχέσεις των Σαρακατσαναίων με τις άλλες νομαδικές και ημινομαδικές φάρες της Ελλάδας Κουτσόβλαχους, Αρβανιτόβλαχους, Μανταβέληδες και Νομαδίζοντες Χωρικούς. Επίσης περιέχει τη βιογραφία του Κλεφταρματολού Γρηγόρη Λιακατά (1799-1826), αδελφού της απαχθείσας Δέσπως, ο οποίος έπεσε ηρωικά καυτά την Πολιορκία του Μεσολογγίου (1825-1826).
Ο συγγραφέας, που πάσχισε περίπου 55 χρόνια, για να συλλέξει το υλικό αυτό, τονίζει όχι λησμονιά αλλά μνήμη, για να διατηρηθεί η ιστορική μας συνέχεια. Ψάχνουμε το παρελθόν για να δούμε τον εαυτό μας, τις ρίζες μας. Η Ιστορία υπάρχει μέσα μας. Είναι εκείνο το παρελθόν που μας διαμορφώνει σαν κοινωνίες αλλά και σαν ανθρώπους.
Το βιβλίο αυτό είναι ένας ύμνος στους ηρωικούς ποιμένες της Πίνδου. Ένας ύμνος στη νομαδική ζωή. Ένας ύμνος στην φύση. Ένας ύμνος στους περήφανους σαρακατσαναίους.
Ζεστή αφήγηση, κρουστή, με ωραία γλώσσα.
Σελίδες της Ιστορίας των Σαρακατσαναίων δοσμένες με τη γλώσσα της βιωματικής μνήμης και τέχνης, που το ίδιο λιτά και απέριττα εικονίζουν την πίστη, την τρυφερότητα και την περηφάνια του ανθρώπου.
Ένα σπουδαίο βιβλίο απολαυστικό στο ξεφύλλισμα, μαγευτικό στο διάβασμα.
Είναι ένα βιβλίο νοσταλγίας και πόνου.
Το «Σαρακατσαναίοι – Οι αρχαιότεροι Ινδοευρωπαίοι νομάδες» είναι ένα μοναδικό κείμενο, ένα χρονικό, μικροϊστορία, διήγηση και δοκίμιο μαζί, σμιλεμένο στην πέτρα, σκαμμένο σε αγριόξυλο με το τεράστιο τσεκούρι του συγγραφέα…
Ένας συγγραφέας πρέπει να αφηγηθεί όλες εκείνες τις μικρές ιστορίες, που θα στοιχειοθετήσουν τη μεγάλη Ιστορία. Μικρή και μεγάλη ιστορία, μνήμη και λήθη, αλλά και το δικαίωμα στη μνήμη, αλήθεια και αλήθειες στην Ιστορία, Ιστορία και μελέτη, αντικειμενικό γεγονός και γλωσσικά διαμεσολαβημένη ή ρητορικά δομημένη αφήγηση.
Ο κόσμος υπάρχει για να τον αφηγηθεί κάποιος.
Τα κείμενα του Θωμά Καλοδήμου είναι αριστοτεχνικά, που ισορροπούν επιδέξια ανάμεσα στην ιστορική μνήμη και τη συγκίνηση , διαθέτοντας, πόνο, όνειρο, πικρία, νοσταλγία και κυρίως ένα ευωδιαστό ποιμενικό «άρωμα» λέξεων και φράσεων.
Οι φωτογραφίες του βιβλίου μας δίνουν πολλές και πολύτιμες πληροφορίες για τις αλλαγές του ιστορικού τοπίου και της κοινωνίας των Σαρακατσαναίων στο διάβα του χρόνου.
Το βιβλίο αυτό είναι ένα θαυμάσιο απόκτημα όχι μόνον για τη λαογραφία και το λαϊκό πολιτισμό αλλά πηγή ιστορικών και κοινωνικών στοιχείων .
Μια συγγραφή επιστημονικά γραμμένη και τεκμηριωμένη, αρτιωμένη με στοργή και αγάπη και σαρακατσανισμό καθαρόαιμο.
Ο Θωμάς Καλοδήμος μας χάρισε ένα αφιέρωμα, ένα οδηγό προγόνων και προσδοκιών.
Το βιβλίο αυτό είναι μνημείο για τους επερχόμενους.
Διαβάστε το.
Είναι το καλύτερο βιβλίο για τους Σαρακατσαναίους.
Θωμάς Καλοδήμος
___________________
Ο Θωμάς Καλοδήμος γεννήθηκε το 1938 στη στάνη Σαρακίνα, γύρω στα πέντε χιλιόμετρα έξω και ανατολικά της Στυλίδας. Μετά το 1946 εγκαταστάθηκε μόνιμα στη Στυλίδα. Τα παιδικά του και τα εφηβικά του χρόνια τα έζησε στη συνιδιόκτητη από το 1924 στάνη Δρύτελα στα βουνά της Γούρας (Όρθρυς), ένα λιβάδι γύρω στα 20.000 στρέμματα με γύρω στα 5.000 γιδοπρόβατα και 200 άλογα περίπου, όπου ξεκαλοκαίριαζαν ως τη δεκαετία του 1960 οι Γεωργουσαίοι, οι Μακραίοι, οι Τζουβαραίοι κ.ά., μια μεγάλη στάνη Σαρακατσαναίων με 60 περίπου οικογένειες και τριακόσιους περίπου κατοίκους. Σήμερα ως συνταξιούχος φιλόλογος καθηγητής ζει στη Λαμία. Αρθρογραφεί σε διάφορα περιοδικά και εφημερίδες και ασχολείται με την Λαογραφία, τη Νεώτερη Ιστορία, το όμηρο και ειδικότερα με τους σιναφίτες του Σαρακατσαναίους.
