Cine-Δράση: «Οι ψίθυροι» την Πέμπτη 24 Ιουνίου στο Β’ Γυμνάσιο Βριλησσίων

Με κλασικό αμερικάνικο κινηματογράφο και τους «Ψίθυρους» του Γουίλιαμ Γουάιλερ, ένα φιλμ με την Όντρεϊ Χέπμπορν και τη Σίρλεϊ Μακ Λέιν,  κατάλληλο για θερινό σινεμά, συνεχίζει το Cine -Δράση  τις ζωντανές προβολές του. Η ταινία θα προβληθεί την Πέμπτη 24 Ιουνίου στις 21.00 , στο Β΄ Γυμνάσιο Βριλησσίων (Ταϋγέτου και Ξάνθης)

H ταινία

«Οι Ψίθυροι», ριμέικ του «These Three» προηγούμενου φιλμ του σκηνοθέτη (1936) με το ίδιο θέμα, στηρίζονται στο ομώνυμο έργο της σπουδαίας Αμερικανίδας  θεατρικής συγγραφέως Λίλιαν Χέλμαν. Είναι ένα συγκλονιστικό, νουάρ ψυχολογικό μελόδραμα, καλαίσθητα ψυχαγωγικό.  Λαμπρός διαλογισμός για την ύπουλη και διαβρωτική δύναμη των ψιθύρων και τις έωλες κατηγορίες εναντίον ανθρώπων που δεν είναι σε θέση να υπερασπιστούν τον εαυτό τους. Διερευνά σε βάθος ηθικά ζητήματα, ασκεί οξεία κοινωνική κριτική και  παραμένει, όπως εκ των υστέρων αποδεικνύεται, ανθεκτική στο πέρασμα του χρόνου.  Διαθέτει πυκνή αφήγηση και άψογες ερμηνείες.

Σε μια μικρή επαρχιακή πόλη της Νέας Αγγλίας, δύο φίλες από την εφηβεία τους, η Κάρεν και η Μάρθα διευθύνουν ένα οικοτροφείο  για νεαρά κορίτσια, με τη βοήθεια της θείας της δεύτερης, μιας εκκεντρικής και απερίσκεπτης πρώην ηθοποιού. Με τη σκληρή δουλειά και αυτοθυσία τους, αρχίζουν να καθιερώνονται. Η Κάρεν, καθώς επικεντρώνει τις προσπάθειές της στην καταξίωση του σχολείου, αναβάλλει συνεχώς τον γάμο της με τον Τζο, έναν αξιόπιστο παιδίατρο, ανιψιό της Αμέλια, της ισχυρότερης γυναίκας της περιοχής.  Η Μαίρη, εγγονή της  Αμέλια, μια αναιδής και μυθομανής μαθήτρια, διαταραγμένο και μοχθηρό μυαλό, για να εκδικηθεί για την τιμωρία που της επιβλήθηκε, «ψιθυρίζει» στη γιαγιά της ότι οι δύο δασκάλες έχουν μια «αφύσικη» σχέση. Η γιαγιά καταπίνει το ψέμα, την αποσύρει αμέσως από το σχολείο και με τη σειρά της «ψιθυριστά»  αναμεταδίδει τη φήμη στους άλλους γονείς. Ο κοινωνικός μικρόκοσμος σοκάρεται ανεπανόρθωτα και οι γονείς αντιδρούν όπως ακριβώς η ισχυρή κυρία. Σύντομα οι δασκάλες αντιμετωπίζουν την οικονομική καταστροφή και την κοινωνική κατακραυγή. Μόνο ο Τζο  δείχνει να αμφισβητεί τις φήμες.  Αλλά παρά την σταθερή υποστήριξη, η αρραβωνιαστικιά  του τον χωρίζει   όταν διακρίνει σε αυτόν ένα ίχνος αμφιβολίας. Γιατί ξέρει ότι η ζημιά έχει ήδη γίνει και αργά ή γρήγορα  θα χάσει και αυτόν όπως το σχολείο.

ΗΠΑ, Δραματική, 1961. Διάρκεια: 107′. Σκηνοθεσία: William Wyler.  Σενάριο: Lillian Hellman (θεατρικό έργο), John Michael Hayes. Πρωταγωνιστούν: Audrey Hepburn , Shirley MacLaine, James Garner , Miriam Hopkins, Fay Bainter, Karen Balkin , Veronica Cartwright

Η κριτική

Ο θεματικός πυρήνας  του φιλμ κινείται σε πολλά επίπεδα.  Για τα ήθη του 1961, και εν μέρει τα σημερινά,  η απόφαση του σκηνοθέτη να στήσει το θέμα του πάνω στον αστήριχτο ψίθυρό μίας γκέι σχέσης, αποτελεί τη δύναμη της ταινίας. Το κακόβουλο κουτσομπολιό της σατανικής μαθήτριας δεν είναι αλήθεια (ή, τουλάχιστον, για την Μάρθα «είναι ψέμα με μία δόση αλήθειας»), αυτό όμως που αληθεύει είναι η κοινωνική αντίδραση απέναντί του. Η έλλειψη ανοχής σε οποιαδήποτε διαφορετικότητα, η  απομόνωση, ο ρατσισμός. Σε μια κοινωνία γεμάτη προκατάληψη η έλλειψη αυτή γίνεται εντονότερη όταν εμπλέκονται παιδιά. Η οποιαδήποτε ανεκτικότητα και λογική σταματούν εκεί και τα παιδιά ήταν και θα είναι πάντα το κοινωνικό άλλοθι για να χαράζονται διαχωριστικές γραμμές..  Γιατί στο μικροσκόπιό του  σκηνοθέτη βρίσκεται η ίδια η κοινωνία, αυτά που πιστεύει ότι ξεπέρασε και όσα έχουν μείνει τρομαχτικά ίδια. Με τόλμη και ενάργεια δηλώνει  ότι τα θύματα των συκοφαντικών εκστρατειών, δεν μπορούν ποτέ να ανακάμψουν και η έννοια της συγχώρεσης αποτελεί θρησκευτική υποκρισία. Η ξεκάθαρη αντίθεση του στο «κυνήγι των μαγισσών» στο Χόλυγουντ επί εποχής Μακάρθι, δίνουν στους «Ψιθύρους» μια αίσθηση κατηγορητηρίου για τον «στιγματισμό» ως κομμουνιστών πολλών ανθρώπων, στιγματισμό που οδήγησε τους πιο ευάλωτους από αυτούς σε απονενοημένες πράξεις.   Στο στόχαστρο της κριτικής του μπαίνει και η εξουσία, καθώς η κατηγορία ξεκίνησε από το στόμα της ισχυρής κυρίας της πόλης και η δυνατότητα να αλλάξει η κοινή γνώμη και να αποκατασταθεί η τιμή των γυναικών, προέρχεται και πάλι από αυτήν. Επιπλέον θίγονται και άλλα πιο λεπτά θέματα όπως αυτό της εμπιστοσύνης και της επιβίωσης της φιλίας παρά τις αποκαλύψεις. Στο τελευταίο πλάνο, η Κάρεν φεύγοντας, παρά την τραγωδία που βίωσε, περπατά μακριά από τους κατοίκους της μικρής πουριτανικής πόλης, με το κεφάλι ψηλά, αρνούμενη να χαιρετήσει οποιονδήποτε. Κάτι την δυνάμωσε αντί να την συντρίψει. Ίσως γιατί θα ξεκινήσει από την αρχή τη ζωή της χωρίς να δεσμεύεται από  ό,τι δεν αξίζει.

Ο Γουάιλερ υπήρξε ίσως ο πιο κλασσικός Αμερικανός σκηνοθέτης. εγκρατής, ακριβολόγος και πρωτοποριακός, ένας αληθινός μάστορας του σινεμά Η φιλμογραφία του τον κατατάσσει ως δεύτερο αξιολογικά δημιουργό της γενιάς του, μετά τον Τζον Φορντ. Στους «Ψίθυρους» καθοδηγεί αριστοτεχνικά και αποσπά μεγάλες ερμηνείες από  τις δύο πρωτοκλασάτες ηθοποιούς του την Όντρεϊ  Χέπμπορν που υπήρξε ανακάλυψη του και την  Σίρλεϊ Μακ Λέιν που  σε μια από τις καλύτερες δραματικές στροφές της καριέρας της, ξεπερνά τους  κωμικούς ρόλους της. Το επίτευγμα της, είναι ότι συνδυάζει την καθημερινή απασχόληση της δασκάλας με λεπτές ενδείξεις μιας καταπιεσμένης λαχτάρας που ξεπερνά την απλή φιλία.  Η σκοτεινή, γεμάτη δυσοίωνες σκιές, ασπρόμαυρη φωτογραφία του Franz Planer σε συνδυασμό με την υποβλητική μουσική υπόκρουση του Alex North συνθέτουν μια ζοφερή ατμόσφαιρα εγκλεισμού και καταπίεσης.