Την ταινία «Ο εμποράκος» προβάλλει την Πέμπτη 29 Νοεμβρίου στις 20. 15 στο ΤΥΠΕΤ το Cine-Δράση. Ο Asghar Farhadi σκηνοθετεί αριστοτεχνικά ένα οικογενειακό, κοινωνικό δράμα πολλαπλών αναγνώσεων, μέσω του οποίου στοχάζεται πάνω στα αρχετυπικά¬ ηθικά διλήμματα της τιμής, της εκδίκησης, της πληγωμένης υπερηφάνειας, της ανύπαρκτης επικοινωνίας μέσα στην οικογένεια, όλα στο φόντο της αναζήτησης του ρόλου του αντρικού φύλου στην σύγχρονη κοινωνία.
Η υπόθεση
Το ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο του φιλμ είναι το σημερινό Ιράν και συγκεκριμένα η Τεχεράνη, πανάρχαια πόλη, με σπουδαία ιστορία, σήμερα τεράστια και σε φάση αναμόρφωσης και οικοδομικού οργασμού. Ο Eμάντ και η Ράνα ζουν μια εξαιρετική περίοδο της ζωής τους. Ζευγάρι στη ζωή και στη σκηνή, είναι έτοιμοι να ανεβάσουν μια ημιεπαγγελματική παράσταση με τον «Θάνατο του Εμποράκου» του Άρθουρ Μίλερ, όπου ερμηνεύουν το μεσήλικο ζευγάρι του έργου. Εκείνος υποδύεται τον αποτυχημένο Γουίλι Λόμαν, εκείνη την απογοητευμένη γυναίκα του Λίντα. Η Ράνα είναι νοικοκυρά. Ο Εμάντ είναι καθηγητής σε γυμνάσιο αρρένων. Δεν φαίνεται να τον απασχολεί ιδιαίτερα η πολιτική κατάσταση στη χώρα του, ούτε ανησυχεί για τις παρεμβάσεις της λογοκρισίας στη δουλειά του. Και αν κόβονται σκηνές από το θεατρικό του Μίλερ ή απαγορεύονται κάποια αριστουργήματα της Παγκόσμιας Λογοτεχνίας που θέλει να προτείνει να διαβάσουν οι μαθητές του, αυτός προσπαθεί πάντα να βρει τρόπους να επηρεάσει τις συνειδήσεις τους και να συμβάλλει στην ολοκλήρωση του χαρακτήρα τους.
Το ζευγάρι θα υποχρεωθεί να εγκαταλείψει το διαμέρισμα του καθώς η πολυκατοικία καταρρέει λόγω εργασιών εκσκαφής σε παρακείμενη οικοδομή. Αντιμετωπίζει αυτή τη δυσκολία σαν μια νέα ευκαιρία. Ψύχραιμα και αισιόδοξα. Με κέφι και προσδοκίες αποδέχονται την πρόταση ενός συναδέλφου τους στη θεατρική ομάδα και εγκαθίστανται σε ένα δικό του διαμέρισμα που μόλις ξενοικιάστηκε. Όμως η προηγούμενη ένοικος κρατάει σε ένα δωμάτιο αποθηκευμένα κάποια πράγματά της και παρά τις υποσχέσεις της δεν το αδειάζει. Στην ιρανική κοινωνία είναι πολύ έντονη η αίσθηση της συστολής και οι τόσο συνηθισμένες στην καθημερινότητα των δυτικών κοινωνιών βωμολοχίες επ΄ ουδενί χρησιμοποιούνται. Ως εκ τούτου οι γείτονες, χωρίς να το κατονομάζουν, με βιτριολικά υπονοούμενα ξεκαθαρίζουν ότι η προηγούμενη ένοικος ήταν πόρνη και το διαμέρισμα ο τόπος εργασίας της. Το ζευγάρι δεν δίνει σημασία ούτε σε αυτό, μέχρι που το πρώτο βράδυ στη νέα του κατοικία, θα δεχτεί μια εισβολή. Όσο η Ράνα είναι μόνη σπίτι και περιμένει τον Εμάντ να γυρίσει σύντομα, χτυπάει το κουδούνι.
Πιστεύοντας ότι είναι εκείνος, δεν χρησιμοποιεί το θυροτηλέφωνο για να βεβαιωθεί, αλλά ξεκλειδώνει την πόρτα και μπαίνει στο μπάνιο. Αντί για τον άντρα της, όμως, μπαίνει ένας «πελάτης» της παλιάς ενοίκου. Ό,τι ακολουθήσει θα παραμείνει σε όλη τη διάρκεια της ταινίας, γκρίζο και εξαιρετικά ντροπιαστικό μυστικό για όλους τους εμπλεκόμενους. Της επιτέθηκε; Τη βίασε; Και αν τίποτα δεν έγινε, γιατί άφησε χρήματα στο κομοδίνο; Το μόνο που ο Εμάντ γνωρίζει είναι ότι παρέλαβε τη γυναίκα του από το νοσοκομείο με σωματικά και ψυχικά τραύματα.
«Αυτή την πόλη», ψιθυρίζει ο Εμάντ στην αρχή της ταινίας, «ίσως πρέπει να την ισοπεδώσουμε και να αρχίσουμε από την αρχή…». Χωρίς να το καταλάβει, έχει προβλέψει αυτό που θα συμβεί στη σχέση του, στο γάμο του, στην αυτοεκτίμησή του. Η επίθεση στη γυναίκα του πυροδοτεί πρωτόγνωρα ερωτηματικά και ανησυχίες, ανατινάζει όλες τις σταθερές δομές, σύμβολα και σχήματα και τον φέρνει αντιμέτωπο με επιλογές, τις οποίες πίστευε ότι ως νέος άνθρωπος, μορφωμένος και καλλιτέχνης δε θα χρειαζόταν να αναμετρηθεί ποτέ. Σταδιακά από προοδευτικός λειτουργός της δημόσιας εκπαίδευσης και καλός σύντροφος γίνεται ο αλλοτριωμένος φορέας ενός φανατισμού υπέρ της αντρικής και οικογενειακής τιμής. Αιωρείται στο κενό, βλέπει τη γυναίκα του σαστισμένος, με ενοχές και οργή. Δεν ξέρει πώς να αισθανθεί, πώς να τη στηρίξει, πως να συμπεριφερθεί «ως άντρας». Αλήθεια είναι αληθινός άντρας; Ή απέτυχε σε αυτό το ρόλο αφού δεν προστάτευσε τη Ράνα; Και είναι δίκαιο να νιώθει θυμό και ντροπή για αυτήν; Και που να την κατατάξει πλέον; Στα θύματα; Στα μολυσμένα άτομα; Η μόνη διέξοδος που κρίνει λογική είναι να βρει τον ένοχο και να εκδικηθεί. Και κάπως έτσι ξεφεύγει ολοκληρωτικά από την αρχική ανάγκη να προστατεύσει τη γυναίκα και ενεργεί για τον εαυτό του. Το δικό του όνομα επιθυμεί να καθαρίσει. Βρίσκει τον θύτη και απειλεί ευθέως στην τιμή του. Και, όπως είναι φυσικό, οι ρόλοι του θύτη και του θύματος αντιστρέφονται. Γιατί ο Εμάντ δεν είναι ο μόνος που συγκρούεται με τον ανδρισμό του. Στην πιο καλογραμμένη και καλοπαιγμένη σκηνή της ταινίας καταρρέει και ο ένοχος και όσα θεωρούσε ότι του ανήκαν δικαιωματικά, ως «αρσενικό παλιάς κοπής».
Τα βραβεία της ταινίας
Ο Asghar Farhadi σκηνοθετεί τον «Εμποράκο» με το δικό του μοναδικό στυλ που καθιέρωσε στις προηγούμενες ταινίες του. Τρεις από αυτές, τις «Πυροτεχνήματα την Τετάρτη», «Ένας χωρισμός» και «Το παρελθόν» έχει προβάλει το Cine-Δράση. Με διακριτικές σκηνοθετικές παρεμβάσεις πλουτίζει σκηνή τη σκηνή το δράμα του. Χτίζει την ταινία μεθοδικά και με έξυπνα δραματικά τρικ κρατά το θεατή σε εγρήγορση μέχρι και την τελευταία σκηνή. Γράφει ο ίδιος με ρεαλισμό ένα πυκνό και πολυεπίπεδο σενάριο όχι για αυτά που λέγονται, αλλά για όσα δεν ομολογούνται και παραμένουν ανείπωτα σε οικογένειες και κοινωνίες που τα μέλη τους δεν έχουν μάθει να επικοινωνούν. Ξαναδιαβάζει δημιουργικά το αριστουργηματικό θεατρικό έργο του Άρθουρ Μίλερ «Ο θάνατος του Εμποράκου». Ο Γουίλι, ο «Εμποράκος» του Μίλερ είναι ένας από τους πιο αρχετυπικούς θεατρικούς χαρακτήρες, τραγικό σύμβολο του τσακισμένου ανδρισμού που θέλει τον άντρα σίγουρο, επιτυχημένο, δυνατό. Ο Γουίλι απέτυχε στη σύγκρουση με το αμερικανικό όνειρο, απογοητεύοντας τους γιους του, τη γυναίκα του, τον εαυτό του. Ο Εμάντ ξεκινάει μεν από άλλη κοινωνική αφετηρία, αλλά βρίσκεται στο ίδιο σταυροδρόμι. Για αυτόν δεν είναι ζητούμενο η οικονομική επιτυχία αλλά και πάλι είναι ο ανδρισμός του που πρέπει να επιβεβαιωθεί.
Το φιλμ είχε 34 υποψηφιότητες και τιμήθηκε με 11 Βραβεία σε διεθνείς διοργανώσεις. Επιλέχθηκε για το διαγωνιστικό τμήμα του Φεστιβάλ Καννών και είναι η δεύτερη ταινία του Asghar Farhadi που διαγωνίστηκε για το Χρυσό Φοίνικα. Στις Κάννες (2016) απέσπασε το Βραβείο Καλύτερου Σεναρίου και Καλύτερης Ανδρικής Ερμηνείας για τον Shahab Hosseini. Ήταν υποψήφια για Χρυσή Σφαίρα Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας και κατέκτησε το Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας (2017).
Ιράν, 2016. Διάρκεια: 125’. Σενάριο-Σκηνοθεσία: Asghar Farhadi. Πρωταγωνιστούν: Shahab Hosseini, Taraneh Alidoosti, Babak Karimi, Mina Sadati.
Δείτε το trailer:
