Γράφει η Ανθή Στρατάκη: Β’ 4, 1ο Γυμνάσιο Πεύκης
Παρόλο που η εκπαίδευση στη σημερινή εποχή είναι για πολλούς προσβάσιμη και θεωρείται δεδομένη, κάτι τέτοιο δεν ίσχυε πάντοτε. Κατά τα μεταπολεμικά χρόνια, η κατάσταση στην εκπαίδευση στην Ελλάδα ήταν
εξαιρετικά δύσκολη. Ελλιπές εκπαιδευτικό προσωπικό, με πολλούς δασκάλους και καθηγητές είτε να έχουν πεθάνει στον πόλεμο, είτε να αντιμετωπίζουν δυσκολίες, διότι οι υποδομές ήταν κατεστραμμένες. Από αγάπη για τα παιδιά , ο δημοσιογράφος Εμμανουήλ Χρυσοβέργης με την εκπαιδευτικό σύζυγο του Σμαράγδα Χρυσοβέργη, ίδρυσαν στην Πεύκη, δίπλα στο άλσος Βαρβαρέσου, ένα σχολείο που στιγμάτισε και επηρέασε όχι μόνο την πόλη μας αλλά και τις γύρω περιοχές της βόρειας Αθήνας.
Ιδρύθηκε και λειτούργησε από το σχολικό έτος 1953-54 μέχρι το 1976. Όταν έφυγε από τη ζωή, το έτος 1967 ο Εμμανουήλ Χρυσοβέργης, τη διεύθυνση του σχολείου ανέλαβε μαζί με την μητέρα του ο Δημήτρης Χρυσοβέργης, οποίος αργότερα συνέχισε την προσφορά του στην Πεύκη, με την έκδοση της τοπικής εφημερίδας «Παρατηρητής Πεύκης» .
Με σκοπό την αποκόμηση παραπάνω πληροφοριών και φωτογραφικού υλικού για το σχολείο, είχα
επικοινωνία με την κόρη του ζεύγους Χρυσοβέργη, την φιλόλογο κυρία Μαρία Τσακαλώζου, η οποία προσέφερε απλόχερα γνώσεις και εμπειρίες της για το Εκπαιδευτήριο. Από τις αναμνήσεις της φτάσαμε στο σημείο να συλλέξουμε αρκετές πληροφορίες γι’ αυτό το ιδιαίτερο σχολείο.
Ακόμα και με μια ματιά στο κτίριο μπορεί να διακρίνει κανείς τη σπουδαιότητά του. Η κατασκευή σχήματος Γ, έμπνευση του αρχιτέκτονα – μηχανικού Αννίβα Αρνέλου, χτίστηκε σύμφωνα με τη βιοκλιματική αρχιτεκτονική. Αυτό σημαίνει ότι το κτήριο εξασφαλίζει τις κατάλληλες θερμικές συνθήκες.
Η φιλοσοφία αυτή εκείνη την εποχή δεν είχε ανθίσει, αντιθέτως αποτελούσε μια πρωτοπορία του αρχιτέκτονα και μια λαμπρή αρχή για τον νέο αυτό χώρο εκπαίδευσης και μόρφωσης. Το κτίριο ήταν τριώροφο, με τον πρώτο και τον δεύτερο να φιλοξενούν αίθουσες διδασκαλίας και εκδηλώσεων, ενώ ο τρίτος
να είναι αφιερωμένος στους εσωτερικούς μαθητές του οικοτροφείου. Το προαύλιο διέθετε κούνιες, τραμπάλες, για να παίζουν τα παιδιά στα διαλείμματα , φιλέ για το βόλεϊ ακόμα και μπασκέτες για να αθλούνται!
Το Σμαράγδειο φιλοξενούσε ακόμα και ένα παράρτημα του Εθνικού Ωδείου, το οποίο τότε διηύθυνε ο Μανώλης Καλομοίρης, ώστε μαθητές και μαθήτριες να έχουν τη δυνατότητα να ανακαλύψουν τη μαγεία της μουσικής και να βιώσουν την εκμάθησή της. Συγκεκριμένα διδάσκονταν πιάνο κι ακορντεόν.
Επιπλέον, το Σχολείο διέθετε παράρτημα του Ελληνοαμερικανικού Ινστιτούτου. Εξειδικευμένοι καθηγητές παρέδιδαν σε αυτό μαθήματα όχι μόνο σε μαθητές κατά το σχολικό ωράριο αλλά κι ενήλικες κι από τις γύρω περιοχές! Μέσω αυτού μπορούσε κανείς να κατακτήσει τα πτυχία του Cambridge αποκομίζοντας για την εποχή πολύ προνομιακές γνώσεις στην αγγλική γλώσσα.
Σημαντική αρχή του Σμαράγδειου ήταν οι εκδηλώσεις. Το σχολείο πραγματοποιούσε συχνά τέτοιες, όπως θεατρικά για τις εθνικές γιορτές, παρελάσεις κι εκθέσεις των χειροτεχνιών μαθητών. Οι εκδηλώσεις με σκοπό
την επιμόρφωση και την εμφύτευση γνώσεων κι αξιών των παιδιών μέσω της ψυχαγωγίας γίνονταν πολύ συχνά και με εποικοδομητικό τρόπο. Τέτοιον τρόπο ώστε όλοι οι μαθητές να τις απολαμβάνουν πραγματικά, να θέλουν να συμμετάσχουν, να αγαπούν τις βιωματικές διαδικασίες. Οι εθνικές γιορτές παίζουν ρόλο στη διαμόρφωση του χαρακτήρα. Παιδεία δεν είναι μόνο η γραμματική και η αριθμητική. Η παιδεία είναι σύνθετη έννοια. Οι γιορτές αυτές τόνωναν τα πατριωτικά αισθήματα, που τώρα έχουν αλλοτριωθεί. Ακόμα κι αν δεν υπήρξε σύγχρονη τεχνολογία και φανταχτεροί υπολογιστές, στα παιδιά καλλιεργήθηκαν ήθη, έμαθαν για την παράδοση, την ιστορία της Ελλάδας, συμμετείχαν κι άκουγαν με δέος. Ακόμη οργανώνονταν αγώνες με τις αθλητικές ομάδες του σχολείου και πραγματοποιούνταν εκπαιδευτικές εκδρομές για τους μαθητές!
Σχολική Εκδρομή
Εκτός από τις γιορτές και τις εκδηλώσεις που πραγματοποιούνταν στο Σμαράγδειο, η μαθητική κοινότητα βάφτισε για πρώτη φορά το 1960-1961 ένα κοριτσάκι, το οποίο μάλιστα πήρε το όνομα Σμαράγδα! Αυτό συνεχίστηκε και μεταβλήθηκε σε μια τακτική δράση του σχολείου και τα παιδιά που βαφτίζονταν έτσι, φοιτούσαν δωρεάν στο σχολείο. Στην παράδοση αυτή βοήθησε ίσως και πως οι μαθητές δεν έμεναν μόνο στην Πεύκη, αλλά και στα γύρω προάστια. Ακόμη και στο κέντρο της Αθήνας!
Στο Σμαράγδειο Σχολείο δίδαξαν εξαιρετικοί καθηγητές, που νοιάζονταν για τα παιδιά και όχι μόνο τους προσέφεραν γνώσεις, αλλά κι αξίες εφ’ όρου ζωής. Πρώτη διευθύντρια του Δημοτικού Σχολείου ήταν η Στυλιανή Σκλαβουνάκου και στη συνέχεια τη θέση πήρε ο Ευάγγελος Δούσης, που έχει αναφερθεί με τα καλύτερα λόγια τόσο και για το σχολείο όσο και για τους ιδιοκτήτες του στο βιβλίο με τα απομνημονεύματα του: «Τόσο το 1ο Δημοτικό Σχολείο Αμαρουσίου, όσο και το Σμαράγδειο Εκπαιδευτήριο, μου άφησαν τις καλύτερες αναμνήσεις, που όταν διέρχομαι από αυτά ετοιμάζομαι να κάνω τον σταυρό μου όπως και στην εκκλησία». Ο εξαίρετος φιλόλογος Ιωάννης Ρεΐσης ήταν επί σειρά ετών λυκειάρχης.
Οι ιδρυτές
Συνοψίζοντας, το Σμαράγδειο Εκπαιδευτήριο αποτελεί μια άγνωστη πτυχή της ιστορίας των βορείων προαστίων, που όμως την επηρέασε βαθιά. Για πολλούς ανθρώπους το Σμαράγδειο Εκπαιδευτήριο θα παραμείνει στη μνήμη τους, σαν μια ανάμνηση ζωής από κάποια χρόνια τόσο μακριά και ταυτόχρονα τόσο
κοντά από τα δικά μας. Μάλιστα έχω τη χαρά ο χώρος στον οποίο βρισκόταν το Σμαράγδειο Σχολείο να αποτελεί σήμερα την πολυκατοικία που διαμένω. Όσα χρόνια κι αν περάσουν, η αύρα του σχολείου δεν θα μας εγκαταλείψει ποτέ…
Υποσημείωση
Θα ήθελα να παρατηρηθεί με τι ενδιαφέρον η Ανθή Στρατάκη, αυτή η έφηβη, μια μαθήτρια Β’ Γυμνασίου στο 1ο Γυμνάσιο Πεύκης, έχοντας ανακαλύψει ότι το συγκρότημα των πολυκατοικιών, όπου διαμένει, ήταν παλιά το Σμαράγδειο Εκπαιδευτήριο Χρυσοβέργη, έκανε την έρευνά της, λες και τη στοίχειωναν τα παιδικά χαχανητά στην αυλή, λες και άκουγε τις χαρούμενες φωνές των παιδιών στους διαδρόμους· έτσι σκέφτηκε να γράψει ένα τέτοιο άρθρο. Μένει σε έναν χώρο με μια ιστορία, απ’ όπου πολλοί άνθρωποι έχουν διέλθει είτε για να μάθουν γράμματα, είτε για να διδάξουν, είτε για να βαφτίσουν τα παιδιά τους. Οι μνήμες τελικά είναι ζωντανές, μας κινητοποιούν και μια ιστορία μπορεί να κάνει τη φαντασία να πετάξει, ή να εκτοξεύσει μια έρευνα. Το άρθρο θα ανέβει στο 32ο Τεύχος της Σχολικής Εφημερίδας επί 11 χρόνια του 1ου Γυμνασίου Πεύκης «Γράμματα στα θρανία». Από την πλευρά μου, ως ιδρύτρια και υπεύθυνη της σχολικής αυτής εφημερίδας δεν έχω παρά να πω ότι αυτά τα έντυπα δίνουν βήμα σε ανθρώπους με αξία, να βρουν τη φωνή τους και τον δρόμο τους. Είμαι πραγματικά περήφανη και νιώθω δικαίωση όταν μέσα στα χρόνια έτσι ξεδίπλωσαν το ταλέντο τους παιδιά και έγιναν δημοσιογράφοι, συγγραφείς, σεναριογράφοι. Η εφημερίδα, ακόμα και σχολική, ανοίγει προοπτικές, οξύνει το πνεύμα και διευρύνει ορίζοντες.
Μαρία Μαρή
Καθηγήτρια Γαλλικών – Θεατρολόγος
Υπεύθυνη της Σχολικής Εφημερίδας του 1ου Γυμνασίου Πεύκη
