Τα αποφθέγματα είναι μια πολύ παλιά συνήθεια. Από αρχαιοτάτων χρόνων, στις πρωτοπόρες χώρες των Ανατολικών και Δυτικών Πολιτισμών, συνήθιζαν (ευτυχώς!) να διασώζουν τις κατά καιρούς ρήσεις γνωστών προσώπων. Έτσι, μπορούμε και στις μέρες μας να κάνουμε επίκληση της σοφίας τους και να αντλούμε πρότυπα και παραδείγματα συμπεριφοράς…
Υπάρχουν στη σύγχρονη βιβλιογραφία αρκετά σχετικά βιβλία, όπου ο εκάστοτε ερανιστής επιλέγει τις σοφιστείες που κρίνει ως σημαντικότερες για το ανθρώπινο γένος. Μια αρκετά πλούσια ανάλογη συλλογή βρίσκεται σε ένα γραφείο του σπιτιού μου, αναμένοντας την καλύτερη δυνατή αξιοποίηση. Τα αποφθέγματα είναι φυσικά πολλών και διαφόρων κατηγοριών, αλλά θα σταθώ σήμερα στην κατάταξή τους σε 2 γενικές κατηγορίες: α) αυτά που είναι γενικής και πλήρους εφαρμογής και β) όσα έχουν περιορισμένη ή και κατ’ εξαίρεση εφαρμογή. Εδώ αναφέρεται και ο προβληματισμός μου, σχετικά με το υπό εξέταση απόφθεγμα της γνωστής ελληνογαλλίδας ακαδημαϊκού…
Αίφνης, το περίφημο ρητό του Σόλωνα «Μηδένα προ του τέλους μακάριζε» έχει απόλυτη εφαρμογή, αφού κανείς ποτέ δε μπορεί να γνωρίζει κάτω από ποιες συνθήκες θα αποχωρήσει από τον μάταιο τούτο κόσμο. Όσο για το απόφθεγμα της Αρβελέρ, ανήκει στην ειδική εκείνη κατηγορία που μοιάζει να έχει γενική εφαρμογή, ενώ συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο!
Κάστρο ή… κελί;
Πολλά έχουν γραφτεί για το σπίτι. Από την εποχή που οι άνθρωποι της νεολιθικής εποχής ανακάλυψαν ότι η νομαδική ζωή δεν είναι η μοναδική λύση, το σπίτι ταυτίζεται με έννοιες όπως «απομόνωση από έναν αντιληπτό κίνδυνο», «ιδιωτικότητα», «θαλπωρή» και πολλούς άλλους, αποκλειστικά θετικούς και εγκωμιαστικούς όρους. Στη σύγχρονη εποχή, το ιδιόκτητο σπίτι αποτελεί όνειρο για τους περισσότερους, και η επίτευξή του μεγάλη επιτυχία.
Σίγουρα γράφτηκαν πολλά βιβλία, επιστημονικά και φιλολογικά, για την πραγματική σχέση και αλληλεπίδραση του σπιτιού με τους ενοίκους του. Θα άξιζε, πάντως, τον κόπο να εμβαθύνει κανείς… Αλλά πριν ασχοληθώ με κάτι τόσο φιλόδοξο, θα καλούσα τον κάθε έναν από εμάς να αναλογιστεί ποια είναι η πραγματική του σχέση με αυτόν τον κατά τα άλλα άψυχο χώρο, που αποκαλείται «το σπίτι μου». Δεν αμφιβάλω ότι, η καταγραφή και μόνο της κάθε άποψης θα άνοιγε πεδίο δόξης κοινωνιολογικό!
Διότι, αν στους πρώιμους ιστορικούς χρόνους το σπίτι αποτελούσε πράγματι το «κάστρο» που προστάτευε κυρίως από τους φυσικούς εχθρούς, με την πάροδο του χρόνου απέκτησε διαφορετικό χαρακτήρα και ιδιότητες. Για πολλούς, βέβαια, παραμένει «κάστρο», αλλά με πολύ μεταλλαγμένη έννοια… Πέραν των όποιων λεπτομερειών που θα μπορούσε ο καθένας μας, δίκην παιδικής έκθεσης, να παραθέσει για το σπίτι του, τη μεγαλύτερη εν τέλει σημασία έχει αν η πλειοψηφία των συναισθημάτων που βιώνουμε σε αυτόν τον χώρο και στο άκουσμα του όρου «το σπίτι μου» είναι θετική ή αρνητική!
Δε σας κρύβω ότι το ερέθισμα για αυτό το κείμενο ήρθε από τον υποχρεωτικό εγκλεισμό λόγω επιδημίας και τη συνεπακόλουθη αύξηση της ενδοοικογενειακής βίας! Η οποία αποτέλεσε μια δραματική υπενθύμιση: Για ένα ακαθόριστα μεγάλο ποσοστό των συνανθρώπων μας, «το σπίτι τους» αποτελεί τόπο μαρτυρίου! Και δεν το περιορίζω στην άσκηση φυσικής βίας. Εννοώ ότι, αντί για «χώρο ελευθερίας» κατά Αρβελέρ, το σπίτι αποτελεί πολύ συχνά… «το κελί» μιας αμοιβαία επώδυνης συνύπαρξης των ενοίκων του, ουδόλως αντιληπτής έξω από τους «τέσσερις τοίχους», αλλά και συχνά εντός τους!
Αν δεν με πιστεύετε, ξανασκεφτείτε το!
Χρήστος Φωτιάδης
