Γράφει ο Γεώργιος Γενετζάκης, φιλόλογος στο Χαλάνδρι
Οι αντιδράσεις που δημιουργήθηκαν από μία αναπαράσταση Τέχνης στην τελετή έναρξης των Ολυμπιακών αγώνων στη Γαλλία επαναφέρουν το θέμα των ορίων της Τέχνης, ακόμη και αν αποδεχτούμε ότι εσφαλμένα έγινε σύνδεση της συγκεκριμένης αναπαράστασης με το «Μυστικό Δείπνο» του Leonardo da Vinci, ενώ πρόκειται για μία αντιγραφή από το έργο: «Το Συμπόσιο των θεών» του Φλαμανδού καλλιτέχνη Γιαν Φαν Μπάιλερτ.
Οι διάφορες μορφές της Τέχνης υπηρετούν τον πολιτισμό και ποιοτικό κριτήριό τους είναι η προσφορά τους στο κοινωνικό σύνολο. Η Τέχνη καλλιεργεί με ιδιαίτερους τρόπους τον προβληματισμό του ατόμου, δημιουργεί ερωτήματα, προβάλλει θέσεις, ασκεί κριτική σε κακώς κείμενα και γενικά απευθύνεται στον σκεπτόμενο άνθρωπο, προάγοντας την πνευματική του υπόσταση. Ωστόσο, τίθεται το ερώτημα: μπορεί η Τέχνη να δρα στο όνομα του «δικαιωματισμού» χωρίς όρια; Μπορεί η Τέχνη να μην λαμβάνει υπόψη τις ιδιαιτερότητες μίας κοινωνίας και να λοιδορεί ιερά και όσια ενός λαού ή μίας θρησκευτικής ομάδας;
Στις 7 Ιανουαρίου 2015 μία ολιγομελής ομάδα ενόπλων μουσουλμάνων επιτέθηκε στα γραφεία του σατιρικού περιοδικού Charlie Hebdo στο Παρίσι. Ο απολογισμός της επίθεσης ήταν 12 νεκροί και 7 τραυματίες. Ο λόγος: σκίτσα του περιοδικού που σατίριζαν απαξιωτικά τον προφήτη Μωάμεθ, τον ιδρυτή του Ισλαμισμού. Σύσσωμη η Ευρωπαϊκή κοινή γνώμη τότε καταδίκασε –και πολύ σωστά- την τρομοκρατική αυτή ενέργεια των μωαμεθανών.
Η βία δεν αποτελεί ποτέ εργαλείο διαμαρτυρίας, επειδή μόνο βία μπορεί να προκαλέσει. Ο κάθε άνθρωπος έχει δικαίωμα να έχει τις πεποιθήσεις του, τα θρησκευτικά του σύμβολα, όσο και αν σε κάποιους άλλους δεν αρέσουν. Ο σεβασμός των απόψεων του άλλου -έστω και αν στα μάτια μου φαίνονται σκοταδιστικές, αναχρονιστικές ή εσφαλμένες- αποτελεί βασικό πυλώνα συνοχής της κοινωνίας επιβάλλοντας λεπτούς χειρισμούς. Έτσι κρίνοντας καταστάσεις και όχι πρόσωπα, προσπαθούμε να συμβιώσουμε.
Προσωπικά ο γράφων, όπως πιστεύω και πολλοί άλλοι χριστιανοί, ουδεμία ενόχληση αισθάνθηκαν από το συγκεκριμένο θέαμα στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Υπάρχουν όμως άτομα που θίγονται από αυτό, επειδή το αντιλήφθηκαν ως υποτίμηση του συμβολισμού του «Μυστικού Δείπνου».
Αυτούς τους συμπολίτες μας οι δημιουργοί της Τέχνης οφείλουν να τους σεβαστούν, εάν πραγματικά στόχος της καλλιτεχνικής τους δημιουργίας είναι ο προβληματισμός και όχι ο χλευασμός, η ενότητα και όχι ο διχασμός. Οι εκ των υστέρων δηλώσεις του υπεύθυνου σκηνοθέτη των Ολυμπιακών αγώνων, Thomas Jolly, προσπάθησαν να αμβλύνουν την όξυνση, αλλά το κακό είχε γίνει.
Κατ΄ αναλογία, δεν ήταν λογικό να λοιδορείται και ο Μωάμεθ στα σκίτσα του Charly ebdo και κατά συνέπεια η δυσαρέσκεια των Γάλλων μωαμεθανών ήταν δικαιολογημένη, όχι όμως η τρομοκρατική ενέργεια.
Επομένως, δεν νοείται Τέχνη που προκαλεί ή σιτίζει τον φανατισμό, που υποδαυλίζει τα ανθρώπινα πάθη, που υποτιμά κατά τρόπο προσβλητικό πρόσωπα, που γελοιοποιεί θρησκευτικά σύμβολα, που απαξιώνει τα ήθη και τα έθιμα ενός λαού. Δεν θεωρείται Τέχνη η προσβολή των ιερών και των οσίων μιας ομάδας πιστών, για τον απλούστατο λόγο ότι δεν υπηρετεί τον άνθρωπο αλλά τα πάθη του. Η Τέχνη διευκολύνει την πολιτισμική ανάπτυξη, δεν την δυσχεραίνει.
Στην πατρίδα μας, σε παλαιότερη εβδομαδιαία σατιρική τηλεοπτική εκπομπή, μεγάλης τηλεθέασης, γνωστού πανελλαδικά ταλαντούχου σατιρικού ηθοποιού, η σάτιρα άγγιζε ενίοτε τα όρια της ασέβειας των προσωπικών δεδομένων (π.χ. όταν χλευάζονταν τα πόδια γνωστής τραγουδίστριας δημοτικών τραγουδιών για το πάχος τους, ή όταν γινόταν εργαλείο επίλυσης προσωπικών διαφορών του σατιρικού ηθοποιού με γνωστό Αθηναίο ποινικολόγο ή με εξίσου γνωστό μουσικοσυνθέτη και τραγουδιστή). Αυτές οι συμπεριφορές δεν καταξιώνουν την Τέχνη, διότι δεν προάγουν τον πολιτισμό.
Η Τέχνη δεν δημιουργεί μίσος, δε αναμοχλεύει τα πάθη, δεν επισημαίνει τις διαφορές μας πολωτικά, τις αμβλύνει, δεν υποτιμά πρόσωπα. Η Τέχνη ενώνει, αφυπνίζει και με την ιδιαίτερη πολυγλωσσία της υπηρετεί τον πνευματικό άνθρωπο. Ας υπογραμμίσουμε τη σημασία της δήλωσης του σκηνοθέτη Thomas Jolly: «Η βούλησή μου είναι να πούμε ότι είμαστε ένα πελώριο «Εμείς».
