Διαφοροποιημένη διδασκαλία ορίζεται «η διδασκαλία που αντιμετωπίζει τον μαθητή ως αναπόσπαστη οντότητα εντός και εκτός της σχολικής δομής με σκοπό την κατανόηση των εννοιών, την απόκτηση θεμελιωδών δεξιοτήτων, καθώς και την ενεργό συμμετοχή του μαθητή στη μαθησιακή διαδικασία προσεγγίζοντας τη γνώση».
Στόχος της διαφοροποιημένης διδασκαλίας είναι να αναδείξει την αξία κάθε μαθητή, να τον ενσωματώσει στο μαθησιακό περιβάλλον μέσω εργασιών διαφοροποίησης, χρήσης μεθόδων διδασκαλίας και στρατηγικών ευχαρίστησης και δημιουργίας τροποποιώντας το περιεχόμενο του ακαδημαϊκού υλικού, σύμφωνα με τις βασικές συνιστώσες της διαφοροποιημένης διδασκαλίας: την ετοιμότητα του μαθητή, τα ενδιαφέροντά του και το μαθησιακό προφίλ του μαθητή.
Η διαφοροποιημένη διδασκαλία θεωρείται τρόπος συνεκπαίδευσης, με προτεραιότητα στην ανταπόκριση στις μαθησιακές ανάγκες όλων των μαθητών και του καθενός ξεχωριστά ανάλογα με τη διαφορετικότητά του, καθώς διδάσκει σε όλους τους μαθητές πώς να μαθαίνουν και τους δίνει τη δυνατότητα να συμμετέχουν ισότιμα, σε ένα συνεργατικό και υψηλής ποιότητας μαθησιακό περιβάλλον με ίση συμμετοχή και πλήρη πρόσβαση στη γνώση, χωρίς να τίθενται χαμηλότεροι στόχοι για ορισμένους μαθητές, αλλά παρέχοντας τέτοιες συνθήκες μάθησης που επιτρέπουν σε όλους τους μαθητές να φτάσουν στην κατάκτηση της γνώσης.
Η διαφοροποιημένη διδασκαλία είναι ένας συνδυασμός διδασκαλίας σε μικρές ομάδες, εξατομικευμένης παρέμβασης και κλασικής διδασκαλίας ολόκληρης της τάξης, σε αντίθεση με την παραδοσιακή διδασκαλία, η οποία απευθύνεται σε έναν «μέσο» μαθητή με την ίδια ύλη και μέθοδο αξιολόγησης χρησιμοποιώντας υλικό. Η διαφοροποιημένη διδασκαλία διαβαθμισμένης δυσκολίας στοιχειοθετείται σύμφωνα με τη θεωρία της πολλαπλής νοημοσύνη του Gardner.
Στο πλαίσιο μιας διαφοροποιημένης τάξης, η αξιολόγηση είναι διαμορφωτική, μια συνεχής διαδικασία που παρακολουθεί την πρόοδο των μαθητών και διερευνά το στυλ μάθησης κάθε ατόμου για να δημιουργήσει την πιο αποτελεσματική διδασκαλία, στοχεύοντας στην τόνωση της αυτοπεποίθησης και της αυτοεκτίμησης του μαθητή τους παρά την απόδοσή του.
Σύμφωνα με τον Tomlinson, υπάρχουν τέσσερις τομείς όπου οι δάσκαλοι μπορούν να διαφοροποιήσουν τη διδασκαλία:
- Περιεχόμενο: Κατανόηση στο τι χρειάζεται να μάθει ένας μαθητής και ποιοι πόροι θα βοηθήσουν.
- Διαδικασία: Δραστηριότητες που βοηθούν τους μαθητές να κατανοήσουν τι μαθαίνουν.
- Έργα: Τρόποι για να «δείξουν οι μαθητές τι ξέρουν».
- Μαθησιακό περιβάλλον: Πώς «αισθάνεται» η τάξη και πώς συνεργάζεται η τάξη.
Η διαφοροποιημένη διδασκαλία επιδιώκει να παρέχει σε κάθε μαθητή αποτελεσματική διδασκαλία και μάθηση σε όλους τους μαθητές ίδιας χρονολογικής ηλικίας αλλά με αρκετά διαφορετικούς βαθμούς γλωσσικής επάρκειας, ικανοτήτων, κινήτρων και απαιτήσεων, εφαρμόζοντας στρατηγικές διδασκαλίας σχεδίασης και οργάνωσης μαθημάτων γύρω από ένα κεντρικό θέμα που επικεντρώνεται στη διδασκαλία των μαθητών και όχι στο υλικό του μαθήματος:
Ψηφιακή Διαφοροποιημένη Διδασκαλία
Η χρήση των Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) επιτρέπει στους εκπαιδευτικούς να χρησιμοποιούν εργαλεία, τρόπους και μέσα για να τα προσαρμόσουν στα περιεχόμενα, τις δραστηριότητες και τις διαδικασίες μάθησης για να δημιουργήσουν το καλύτερο περιβάλλον μάθησης και να ενθαρρύνουν τους μαθητές να προσεγγίσουν τη γνώση με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Θεωρούνται δε τα κατάλληλα μέσα διαφοροποίησης της διδασκαλίας.
Οι ΤΠΕ στο πλαίσιο της διαφοροποιημένης διδασκαλίας είναι τα εργαλεία που βοηθούν στην προσαρμογή συγκεκριμένων στρατηγικών διδασκαλίας και μάθησης στο μαθησιακό προφίλ, το ενδιαφέρον ή/και το επίπεδο ετοιμότητας ενός μαθητή με βασική αρχή την ενσωμάτωσή τους στην επίτευξη των στόχων που έχουν τεθεί από τους εκπαιδευτικούς με βάση το μαθησιακό προφίλ των μαθητών τους εφαρμόζοντας την προσέγγιση TPACK (Τεχνολογική Παιδαγωγική Γνώση Περιεχομένου), των τριών συνιστωσών: περιεχόμενο (υλικό), παιδαγωγική και τεχνολογία.
Η συμβολή των ΤΠΕ που προάγουν τη διαφοροποιημένη εκπαίδευση συνοψίζεται στα έξι χαρακτηριστικά: • Απόρρητο • Συνεργατικές και επικοινωνιακές δεξιότητες • Οργάνωση • Υποστήριξη μορφών μάθησης και αισθητηριακής μάθησης • Παροχή επιλογών • Αυθεντική μάθηση.
Επισκόπηση στρατηγικών και εργαλείων ΤΠΕ για τη διαφοροποίηση της διδασκαλίας
Η εφαρμογή διαφοροποιημένης διδασκαλίας εντάσσεται στη μεθοδολογία της συνεκπαίδευσης, η οποία αποτελεί σήμερα φιλοσοφία στα επίσημα εκπαιδευτικά ιδρύματα και ακολουθείται στις ακόλουθες κατηγορίες:
Α) μαθητές με ειδικές ανάγκες και αναπηρίες
Β) μαθητές από εθνικές μειονότητες
Γ) μαθητές που μιλούν την ελληνική ως δεύτερη γλώσσα
Δ) μαθητές των οποίων οι γονείς προέρχονται από φτωχό κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο.
