Γράφει η Λία Βαλατα – Tσιάμα
Ιστορικός – Ερευνήτρια
Το τελευταίο βιβλίο των Εκδόσεων OMONIA είναι μια ιστορική και υγεινομική μονογραφία αφιερωμένη στη Βλαχία, την οποία συνέγραψε πριν από δύο αιώνες ο Κωνσταντίνος Καρακάσης (1773-1828), μια προσωπικότητα του ιατρικού κόσμου της πρωτεύουσας της Βλαχίας. Γεννημένος στη Σιάτιστα της Κοζάνης, στη δυτική Μακεδονία, σε μια οικογένεια γιατρών -τόσο ο πατέρας του, Δημήτριος Καρακάσης, όσο και ο αδελφός του, Νικόλαος, άσκησαν το επάγγελμα στη Βλαχία (αρχικά στην Κραϊόβα, ο πατέρας, έπειτα και οι τρεις στο Βουκουρέστι) -ο Κωνσταντίνος Καρακάσης εγκαταστάθηκε, μετά από σπουδές στη Βιέννη, στο Βουκουρέστι. Ως γιατρός της πρωτεύουσας εισήγαγε και γενίκευσε τη χρήση του εμβολίου κατά της ευλογιάς. «Κατά δε το 1800 έτος καθ’ όν καιρόν υπέστρεψα εις την πόλιν ταύτην του Βουκουρεστίου διδαχθείς την ιατρικήν εις το Πανεπιστήμιον της Βιέννης», αναφέρει ο συγγραφέας, «επεχειρίσθην μετ’ ου πολύ τον κεντρισμόν της Δαμάλεως (vaccine), άνευ τινός ανθιστάσεως των κατοίκων ώστε τω 1802 ήτον κοινός ο κεντρισμός ούτος εις όλην την πόλιν ταύτην και εις άλλας κωμοπόλεις». Ως μέλος της υγειονομικής επιτροπής της πόλης, συνέβαλε, μαζί με άλλους δύο συμπατριώτες του, τον Σιλβέστρο Φιλίτη και τον Κωνσταντίνο Δάρβαρη, στη βελτίωση της υγειονομικής περίθαλψης σε ολόκληρο το πριγκιπάτο («Είναι εκ των αναγκαιοτάτων χρεών εκάστης Διοικήσεως να φροντίζη διά την συντήρησιν της υγιείας και ζωής των υπηκόων διότι η ασφάλεια και ευτυχία ενός οποίου δήποτε Έθνους εξήρτηται βέβαια από των φυσικών άμα και νοερών αυτού δυνάμεων, τας οποίας αποκτά διά της καλής αυτού διαγωγής»).
Η Τοπογραφία της Βλαχίας, το βιβλίο που τον διακρίνει από τους υπόλοιπους και του χαρίζει ταυτόχρονα την εκτίμηση των επόμενων γενεών, αποτελεί το μοναδικό του συγγραφικό έργο, που δημοσιεύτηκε μετά τον θάνατό του, το 1830, από τη σύζυγό του. Ως μια «ακτινογραφία» του Πριγκιπάτου, όπου αναφέρεται σε ποικίλα ζητήματα, από τη γεωγραφική παρουσίαση (τα «κεφάλαια φυσικής γεωγραφίας», σημειώνει η Georgeta Filitti, «περιγράφουν σχεδόν κατά κινηματογραφικό τρόπο το ρουμανικό τοπίο»), μέχρι την ιστορία, από τα υγεινομικά θέματα και τις παρατηρήσεις σχετικά με τον καιρό, μέχρι τα ήθη και τα έθιμα, το βιβλίο αναπαριστά με κάθε λεπτομέρεια τον πίνακα του καθημερινού βίου στη «Δακία» κατά το πέρασμα από τον 18ο στον 19ο αιώνα. Εντυπωσιάζει η ζεστασιά με την οποία ο συγγραφέας περιγράφει τους Ρουμάνους, ανάμεσα στους οποίους του έλαχε να ζήσει: «Αλλ’ η φυσική επιδεξιότης, την οποίαν έχει τούτο το γένος εις το να λάβη πολιτισμόν, χρηστάς προβάλλει τας ελπίδας, ότι μια κηδεμονία και πατρική Διοίκησις δύναται εις ολίγον διάστημα καιρού να αποκαταστήση την ευτυχίαν και ευδαιμονίαν τούτου του λαού, ώστε να αποδείξη εαυτόν άξιον των προγόνων του… Κατά την φυσικήν των εκ της επιρροής του κλίματος κράσιν, οι κάτοικοι είναι ήμηροι, πράοι, ενεπίδεκτοι πολισμού και στερεού χαρακτήρος, όστις αποκτάται εκ της καλής συναναστροφής, διδασκαλίας και καλών παραδειγμάτων… Άπας ούτος ο λαός, διά την φυσικήν του ευφυίαν δύναται ευκόλως να λάβη βελτίωσιν εις τα ήθη, πρόοδον εις μαθήσεις και τέχνας και να ζήση ευτυχώς…» Λεπτομερούς περιγραφής, μέσα από τα μάτια ενός επαγγελματία, έτυχαν και τα υγειονομικά ιδρύματα και οι θεσμοί της Πρωτεύουσας, καθώς και ολόκληρου του Πριγκιπάτου.
Μια ξεχωριστή θέση στην ιστορία της ρουμανικής ιατρικής αποδίδει στον συγγραφέα της Τοπογραφίας η πρωτοβουλία του για την ίδρυση ενός «νοσοκομείου προς περίθαλψιν των τοσούτων απόρων ασθενών, υποσχεθείς καγώ να επισκέπτωμαι αμισθί τους εν αυτώ ασθενείς εφ’ όρου ζωής μου». Πρόκειται για το νοσοκομείο «Φιλανθρωπία», που λειτουργεί αδιάκοπα τα τελευταία 205 χρόνια. «Ο τρόπος με τον οποίο συνέλαβε τη λειτουργία του ιδρύματος, η παρακολούθηση της κατασκευής και του εξοπλισμού του, η σύνταξη του κανονισμού λειτουργίας, αποκαλύπτουν έναν εξαιρετικό διαχειριστή» (Georgeta Filitti).
Η επανέκδοση του πρωτότυπου έργου μαζί με τη μετάφραση του George Sion, μια απαραίτητη ενέργεια ανάκτησης, προσφέρει σήμερα στους ειδικούς και στο ευρύ κοινό «ένα κλασικό έργο ρουμανικής ιστοριογραφίας. Συνεχίζει όχι μόνο να ενδιαφέρει τους γιατρούς, αλλά και να παραμένει σημείο αναφοράς για την ανακάλυψη της Δακίας και των ανθρώπων της πριν από 200 χρόνια» (Georgeta Filitti).
Η κριτική έκδοση, με την εισαγωγική μελέτη και τις πρόσθετες σημειώσεις, αυξάνει την αξία του έργου. Οι 80 εικόνες που δημοσιεύονται σε 24 έγχρωμες σελίδες, προσφέρουν με τη σειρά τους μια επισκόπηση των προσωπικοτήτων που σημάδευσαν την ιστορία της Βλαχίας κατά τους αιώνες 14ο-19ο, των ανώνυμων δημιουργών της ιστορίας, των μνημείων που επιβίωσαν μέχρι τις μέρες μας, από τις περιγραφές του συγγραφέα που γύρισε ολόκληρη τη Βλαχία.
Την έκδοση του έργου υποστήριξε το Ιατρικό Εργαστήριο Cytogenomic, που ιδρύθηκε στο Βουκουρέστι από τη Δανάη Σταμπουλή, Ελληνίδα της διασποράς, η οποία αφοσιώθηκε στο ρουμανικό ιατρικό σύστημα, συνεχίζοντας έτσι την παράδοση του Κ. Καρακάση. Η συμπλήρωση μίας δεκαετίας λειτουργίας του Εργαστηρίου, που ειδικεύεται στη διεξαγωγή διαγνωστικών εξετάσεων όλων των ιατρικών ειδικοτήτων, σηματοδοτείται κατά αυτόν τον τρόπο από την παρούσα έκδοση, που αποτελεί φόρο τιμής προς την τριπλή επέτειο του Κωνσταντίνου Καρακάση: 245 χρόνια από τη γέννησή του, 190 χρόνια από τον θάνατό του και 205 χρόνια από την ίδρυση του νοσοκομείο Φιλανθρωπία. Η Δανάη Σταμπουλή υπογράφει έναν συγκινητικό πρόλογο σχετικά με «τον υπέροχο ανθρωπιστή και Ελληνα γιατρό στη Ρουμανία Κωνσταντίνο Καρακάση που μας άφησε αυτή την πολύτιμη κληρονομιά».
λεζαντα
Δίγλωσση ελληνορουμανική έκδοση
Επιμέλεια έκδοσης, εισαγωγική μελέτη
και πρόσθετες σημειώσεις: Georgeta FILITTI
Πρόλογος: Δανάη Σταμπουλή
Εκδόσεις OMONIA, Βουκουρέστι, 2018,
448 σ. + 24 έγχρωμες σελίδες
με 80 εικόνες και δύο χάρτες
