Χριστουγεννιάτικες ιστορίες στην Οικία Κατακουζηνού

Γράφει η Μαρία Μαρή, θεατρολόγος.

Ένα χριστουγεννιάτικο ταξίδι, με όχημα διηγήματα σπουδαίων Ελλήνων λογοτεχνών από τις αρχές του 19ου έως τα μέσα του 20ού αιώνα, στον ιστορικό και καταπληκτικό χώρο της οικίας Κατακουζηνού, στο κέντρο της Αθήνας, ένας χώρος που και ενεργειακά, αλλά και με την υπέροχη διακόσμησή του ευνοεί τη συζήτηση και τη διήγηση παραμυθιών.

Για την παράσταση συγκεντρώθηκαν μετά από έρευνα της Ελπίδας Τοπάλογλου πολύτιμα πετράδια της ελληνικής λογοτεχνίας τα οποία σκιαγραφούν το πνεύμα των ελληνικών Χριστουγέννων. Κείμενα όπως του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη «Τα κάλαντα», του Στέφανου Δάφνη (ψευδώνυμο του συγγραφέα Θρασύβουλου Ζωιόπουλου) «Το έλατο» και του Κώστα Ουράνη «Η πλημμύρα», ζωντάνεψαν ξανά με τη διεισδυτική ματιά του Θοδωρή Τσαπακίδη, μεταφέροντας στους θεατές το διαχρονικό πνεύμα των Χριστουγέννων.

Τρεις ηθοποιοί, η Ελπίδα Τοπάλογλου, η Μαρία Ρήγα και η Μαρία Μπαταγιάννη, με εξαιρετικά ρούχα του γνωστού μόδιστρου Βασίλη Μπαρμπαρίγου, διάβασαν και δραματοποίησαν τα χριστουγεννιάτικα διηγήματα, ενώ η Βέρα Χατζηπαπά συνόδευσε τα αναγνώσματα με τις μαγευτικές νότες του πιάνου. Σύγχρονα, κλασικά αλλά και παραδοσιακά κάλαντα και τραγούδια δημιούργησαν μιαν εορταστική ατμόσφαιρα και έκαναν τους θεατές να θέλουν να τραγουδήσουν μαζί.

Σε αυτό δεν έλειψε και ο χορός, που έχει επιμεληθεί η Ελπίδα Τοπάλογλου. Με ωραία κίνηση οι ηθοποιοί μάς μετέφεραν σε άλλες εποχές με χορούς εμπνευσμένους από την ελληνική παράδοση και από την εποχή του μεσοπολέμου και τις δεκαετίες του ’70 – ’80.

Το ιδιαίτερο αυτό αναλόγιο ξεκίνησε με «Τα κάλαντα» του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη. Μια γλαφυρή διήγηση από τη Μαρία Ρήγα. Μια γλυκόπικρη διήγηση για τα παιδιά που λένε τα κάλαντα σε κάθε σπίτι μέχρι την ώρα που έχασαν πια τον δρόμο και βρέθηκαν μπροστά σε μια μοναδική εμπειρία για την οποία δεν θα μιλούσαν ποτέ σε κανέναν. Όσο η διήγηση εξελισσόταν με τρόπο παραστατικό από την ηθοποιό, οι άλλες δυο ηθοποιοί συμμετείχαν στη διήγηση με τρόπο δυναμικό, με εκφράσεις προσώπου σαν να ακούν για πρώτη φορά.

Στο διήγημά του «Το έλατο» ο Στέφανος Δάφνης δίνει φωνή στο έλατο: «Δεν είμαι πια το φτωχό ελατάκι της Πάρνηθας. Απόψε αστράφτω ολάκερο σε τούτη την αρχοντικιά σάλα, μ’ όλα μου τα κεριά αναμμένα, μ’ όλες τις πούλιες μου, τα χρυσά μου γνέματα, με όλη μου τη χριστουγεννιάτικη δόξα». Αυτό το έλατο, που κάθε φορά στολίζεται με ένα σωρό στολίδια, που φιλοξενεί δώρα, που περιστοιχίζεται από χαρούμενα παιδιά που τραγουδούν, για να καταλήξει τελικά στο τζάκι ή στα σκουπίδια. Ελατάκι, η Ελπίδα Τοπάλογλου, πολύ εκφραστική, καμαρώνει για τη λυγερή κορμοστασιά του ελάτου ενώ αναγνωρίζει τον βλάχο, που τον συναντούσε στην φύση, όταν ήταν στο βουνό. Στο σημείο αυτό, στο πιάνο η Βέρα Χατζηπαπά, ακολουθούσε παίζοντας μια βουκολική μελωδία.

Χαρακτηριστικό της παράστασης και επίτευγμα του σκηνοθέτη ήταν η πλήρης συμμετοχή των συντελεστών σε κάθε λεπτό της παράστασης. Ο Κωστάκης, χλωμός, γιατί πέρασε κάτω από τον ίσκιο του Χάρου, αναζητά τον φίλο του τον Παναγιώτη, τον γιο της υπηρέτριας και όταν αυτός έρχεται, γίνεται ευτυχισμένο και το έλατο, που αναγνωρίζει έναν δικό του, τον Παναγιώτη από το Κατσιμίδι. Τα Χριστούγεννα είναι γιορτή με φίλους, γιορτή αγάπης.

«Στο σπίτι αυτό πέτρα να μη ραγίσει»! Αυτό το νόημα έχει η ευτυχία, είναι φευγάτη.

Τρίτο διήγημα «Η πλημμύρα» του Κώστα Ουράνη, με την εκφραστικότατη Μαρία Μπαταγιάννη. Μια αναπάντεχη πλημμύρα του ποταμιού, χάλασε τα σχέδια του Κωστάκη για τα Χριστούγεννα. Πάνε τα κάλαντα. Διάχυτος ο φόβος. «Λες να πάρει το σπίτι μας το ποτάμι;» ρωτά ο μικρός τη μητέρα του. «Κουνήσου από τον τόπο σου» του απαντά εκείνη, ενώ η γιαγιά από την άλλη θεωρεί ότι ο θεός τιμωρεί τους ανθρώπους γιατί είναι αμαρτωλοί. Η Μαρία Μπαταγιάννη έκανε όλες τις φωνές των προσώπων του διηγήματος και κυρίως του Κωστάκη, που έχει πραγματικά καταρρεύσει επειδή δεν θα πει τα κάλαντα, δεν θα φάει γαλατόπιτα, ούτε χριστόψωμο και δεν θα κερδίσει χρήματα για να αγοράσει δυο πράγματα που είχε βάλει στο μάτι. Έχει υποστεί πανωλεθρία.

Οι μουσικές επιλογές της Βέρας Χατζηπαπά παρακολουθούν τις ανάγκες των κειμένων. Τρεις ηθοποιοί, μια πιανίστα, ένας σκηνοθέτης, μια ομάδα ανθρώπων που αναβίωσαν σε ένα ζεστό σαλόνι διηγήματα με κοινό ιστό, πάντα με ένα παιδί, έναν Κωστάκη, αλλά και έθιμα και παραδόσεις με αφορμή τα Χριστούγεννα.