Γράφει ο Γιώργος Κατρούγκαλος: Καθηγητής Δημοσίου Δικαίου – Τομεάρχης Εξωτερικών της ΚΟ του ΣΥΡΙΖΑ – Βουλευτής Β1 Βόρειου Τομέα Αθήνας
Την επαύριο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου η Τουρκία δεν προχώρησε μόνο σε 34 παραβιάσεις του εναέριου χώρου μας στο Αιγαίο. Το Συμβούλιο Ασφαλείας ανέδειξε την ατζέντα στη βάση της οποίας θα πορευθεί την επόμενη περίοδο: λύση δύο κρατών στο Κυπριακό, κατηγορίες για παραβίαση του διεθνούς δικαίου στο Αιγαίο και των δικαιωμάτων της «τουρκικής» μειονότητας στη Θράκη. Την προηγούμενη περίοδο, ενόψει των δύο γύρων διερευνητικών, με πολύ ξεκάθαρο τρόπο πρόβαλε τη διευρυμένη της ατζέντα με τις δήθεν «γκρίζες ζώνες» και τα «αποστρατιωτικοποιημένα νησιά».
Το ερώτημα είναι: ποια είναι η στρατηγική της Ελλάδας απέναντι σε αυτή την προκλητική τακτική; Όχι οι πάγιες θέσεις, αλλά η στρατηγική. Παρά την αυταρέσκεια της κυβέρνησης για τα αποτελέσματα του Συμβουλίου, αποδείχθηκε για μια ακόμη φορά εκτός τόπου και χρόνου. Καθιερώθηκε μεν -ουσιαστικά ερήμην μας- ένα πλαίσιο ευρωτουρκικών σχέσεων, αλλά όχι απλώς απουσιάζει οποιοσδήποτε μηχανισμός κυρώσεων, αλλά και η ίδια η λέξη απουσιάζει από τα Συμπεράσματα. Ακόμη και η Έκθεση Μπορέλ (που δεν υιοθετήθηκε στην ολότητά της στα Συμπεράσματα) καθιστά σαφές ότι όποια -αβέβαια- μελλοντικά ευρωπαϊκά μέτρα θα ενεργοποιηθούν μόνο ως αντίδραση σε τουρκικές ενέργειες που παραβιάζουν το διεθνές Δίκαιο. Με τη διαφορά ότι σύμφωνα με την Έκθεση ούτε το τουρκολιβυκό μνημόνιο, ούτε οι έρευνες του Oruc Reis χαρακτηρίζονται παράνομα και αντίθετα με το διεθνές Δίκαιο. Ούτε λόγος για αναφορά σε casus belli ή παραβιάσεις εναερίου χώρου. Άλλωστε ούτε το State Department στην έκθεση που παρουσίασε πρόσφατα στο πλαίσιο του EastMed Act, πήρε θέση για τις τελευταίες.
Όμως, ο Κυρ. Μητσοτάκης δεν απέτυχε μόνον να εξασφαλίσει ευρωπαϊκές κυρώσεις που θα ανάγκαζαν την Τουρκία να καθίσει με σοβαρότητα στο τραπέζι του διαλόγου, αλλά δεν είχε ουσιαστική συμβολή ούτε στη διαμόρφωση της θετικής ευρωτουρκικής ατζέντας. Η Ελλάδα, αντί να πρωτοστατεί στην τελευταία, προτιμά να μιλά δι’ αντιπροσώπων – μέσω της Γερμανίας και της ηγεσίας της ΕΕ. Ανακοινώθηκε από τον ΥΠΕΞ της Τουρκίας πρόσφατα νέος οδικός χάρτης των σχέσεων ΕΕ και Τουρκίας ερήμην μας. Ήδη, μετά το Συμβούλιο, οι πρόεδροι του Συμβουλίου και της ΕΕ μεταβαίνουν στην Άγκυρα για συνομιλίες με άγνωστη ατζέντα.
Ποια είναι η στρατηγική του πρωθυπουργού σε σχέση με όλα αυτά; Με ποιον τρόπο θα ενσωματώσει τις ελληνικές θέσεις (και για το προσφυγικό και τα ανθρώπινα δικαιώματα που μας αφορούν άμεσα) στη νέα ευρωτουρκική ατζέντα, όπως τις περιόδους 1999-2004 ή 2015-2016, αν είναι απών από αυτόν τον διάλογο; Και ποιος είναι ο σχεδιασμός για προσφυγή στη Χάγη για υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ; Ή αρκείται σε νέες συνομιλίες μη-λύσης όπως το 2005-2009 και 2011-2014; Θα προωθήσει ή όχι αμυντική συμφωνία με τη Γαλλία; Τι θα διεκδικήσει στο πλαίσιο των νέων διαπραγματεύσεων για αμυντική συνεργασία με τις ΗΠΑ; Ποιες είναι οι κινήσεις στην Ανατολική Μεσόγειο, τώρα που ο EastMed φαίνεται να ενταφιάζεται με δική του απόφαση; Η έλλειψη σχεδίου έχει οδηγήσει στην παράδοση της πρωτοβουλίας των κινήσεων στην άλλη πλευρά και στον περιορισμό της δικής μας σε αμυντικές και αντανακλαστικές κινήσεις. Πράγμα εξαιρετικά επικίνδυνο, σε μια περίοδο που η Τουρκία δρα διεθνώς με δυναμικό τρόπο.
Το μείζον πολιτικό διακύβευμα του επομένου διαστήματος είναι το Κυπριακό, όπου ήδη το ιστορικό της κυβέρνησης είναι βεβαρημένο. (Θυμίζω ότι ο Κυρ. Μητσοτάκης υπήρξε ο μόνος Έλληνας πρωθυπουργός που δεν το συμπεριέλαβε στην ετήσια ομιλία του στον ΟΗΕ μεταξύ των προτεραιοτήτων της διπλωματίας μας.) Οι στιγμές είναι ιδιαίτερα κρίσιμες, μετά την προβολή από την άλλη πλευρά με επίσημο πλέον τρόπο σχεδίων διχοτόμησης.
Θα προσέλθει στην πενταμερή του Απριλίου με βάση το «πλαίσιο Γκουτέρεζ», που κατέγραψε την πρόοδο που επετεύχθη στο Κραν Μοντανά, ή ο μόνος στόχος του είναι να «κλωτσήσει το τενεκεδάκι παραπέρα»; Είναι εξαιρετικά σημαντικό Αθήνα και Λευκωσία να συντονιστούν εκ των προτέρων για τη συνάντηση 5+1 ώστε να αποφευχθεί η εικόνα ασυνεννοησίας που είδαμε σε σχέση με την ενεργειακή διπλωματία στη Μεσόγειο και μάλιστα λίγες μέρες μετά τη θετική πολυμερή πρωτοβουλία του Φόρουμ «Φιλία». Θυμίζω ότι ο Αλέξης Τσίπρας, πριν από την επανέναρξη των αντίστοιχων διαπραγματεύσεων του 2017, όχι μόνον είχε σαφή στρατηγική την οποία είχε συμφωνήσει με τον Πρόεδρο Αναστασιάδη αλλά και ενημέρωσε αναλυτικά τους πολιτικούς αρχηγούς.
