Μέχρι αυτή τη γραμμή, το συμπέρασμα που μπορεί να εξάγει ένας αναγνώστης πιθανότατα να είναι ιδιαίτερα απαισιόδοξο. Ωστόσο, και οι τρεις παραπάνω κατηγορίες πολιτών, οι οποίες -η καθεμιά με τον τρόπο της και το δικό της μερίδιο ευθύνης- έχουν συμβάλει στη δημιουργία του σημερινού νοσηρού κλίματος στη χώρα μας, μπορούν και το κάνουν μόνο χάρη στην ανοχή των ίδιων των πολιτών.
Κι εδώ κρύβονται η ελπίδα για το αύριο, αλλά και ο κίνδυνος από ένα ζοφερό κι αναπόφευκτο αδιέξοδο. Όσο οι πολίτες εξακολουθούν να μένουν αμέτοχοι στα κοινά, τόσο μεγαλύτερες εξουσίες θα εκχωρούν στον εκάστοτε πολιτικό, συνδικαλιστή, δημοσιογράφο κ.λπ., να τους χειραγωγούν, να τους ηγεμονεύουν, να τους εξευτελίζουν.
Με ό,τι δεν ασχολούμαστε εμείς, μοιραία θ’ ασχοληθεί κάποιος άλλος. Τουλάχιστον, ας φροντίσουμε αυτός ο «άλλος» να έχει τη βούληση, τη γνώση, την εμπειρία και -πάνω απ’ όλα- το ήθος ώστε ν’ αντέξει στη σαγήνη της δύναμης που συνεπάγεται η όποια εξουσία του εκχωρήσουμε. Η αρχαία παροιμιακή φράση που αποδίδεται στον σοφό Βίαντα, «αρχή άνδρα δείκνυσιν», ας γίνει η «κρησάρα» μας, μέσα από την οποία θα «κοσκινίζουμε» τον οποιοδήποτε ζητά εξουσία από εμάς για εμάς.
Την ίδια στιγμή, ας δείξουμε και οι ίδιοι ότι μαθαίνουμε από τα λάθη μας. Ότι «χορτάσαμε από λόγια» και τώρα ΑΠΑΙΤΟΥΜΕ πράξεις. Ας στείλουμε το μήνυμα ότι δεν πέφτουμε στην παγίδα της ισοπέδωσης των πάντων, δεν χάνουμε την ελπίδα μας και δεν παραδίδουμε τα όπλα.
Την ίδια στιγμή, ας κλείσουμε πεισματικά τ’ αυτιά σε όσους προτείνουν ως λύση για την καταπολέμηση της πολιτικής παρακμής την πολιτική εκτροπή, ως λύση για τον απαξιωμένο συνδικαλισμό την κατάργηση του συνδικαλισμού, ως λύση για την αντιμετώπιση της δημοσιογραφική διαπλοκής τη φίμωση των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης.
Ας πούμε ΟΧΙ σε όσους, αντιλαμβανόμενοι τ’ αδιέξοδά μας, το στρίμωγμά μας, την ανασφάλειά μας, επεξεργάζονται ήδη νέες «συνταγές», για να μας τις «σερβίρουν», ώστε να μας εγκλωβίσουν σ’ έναν νέο φαύλο κύκλο εθνικής μιζέριας και προσωπικής απαξίωσης.
Είναι σα να βλέπω ορισμένους αναγνώστες της στήλης, διαβάζοντας τούτες τις γραμμές, να κουνούν το κεφάλι τους, λέγοντας στον εαυτό τους: «Καλά τα γράφεις, αλλά ποιος θα τα κάνει όλα αυτά;». Δεν υπάρχουν πολλές απαντήσεις σε αυτό το ερώτημα. Εσύ θα τα κάνεις, αναγνώστη μου, ο διπλανός σου θα τα κάνει, ο γράφων θα τα κάνει, όλοι μαζί θα τα κάνουμε. Ή για να το γράψω διαφορετικά, αν δεν τα κάνουμε όλοι εμείς, ουδείς θα βρεθεί να τα κάνει για εμάς.
Σε διαφορετική περίπτωση, ας παραμείνουμε σκυφτοί, ο καθένας στα προσωπικά προβλήματά του, ας βλαστημάμε γενικά και αόριστα το κακό το ριζικό μας κι ας καταδικάσουμε τον εαυτό μας να καταθλίβεται για όσα -όχι δεν μπόρεσε- αλλά δεν τόλμησε ποτέ ν’ αγωνιστεί για ν’ αλλάξει.
Σε όσους δεν ταιριάζει ο παραπάνω ρόλος, εύχομαι καλή δύναμη και καλή συνέχεια στην προσπάθεια και μακάρι σύντομα να γίνουν περισσότεροι.
