Κάθε λαός που θέλει να πάει μπροστά δεν αρκεί μόνον να επαίρεται για την ιστορία και τον πολιτισμό του. Περισσότερο σημαντικό είναι να μαθαίνει από τα λάθη του, και να διδάσκεται από τα θετικά κομμάτια της.
Γράφει ο κοινωνιολόγος Γιώργος Σταυράκης
Όπως ένας καλός ενδοσκόπος, πρέπει να ψάξουμε και να απομονώσουμε όλες εκείνες τις αδυναμίες μας που συνιστούν τροχοπέδη για την αναβάθμιση του πολιτικού και κοινωνικού πολιτισμού μας. Η πρώτη καλή είδηση είναι ότι εμείς σαν λαός είμαστε προικισμένοι από τη φύση με πρωτογενή ευφυΐα, υψηλότερη από το μέσο όρο (Μ.Ο.) από πολλούς άλλους λαούς, χωρίς αυτό να σημαίνει καθόλου ότι έχουμε κάποια πρωτοκαθεδρία.
Τότε τι πάει στραβά; Σε τέτοια μεγάλα κοινωνικά και ανθρωπιστικά ερωτήματα δεν μπορείς να δώσεις μονοδιάστατη απάντηση, ούτε μια συνταγή, όπως θα έδινε ένας σεφ της κουζίνας. Ωστόσο, το καραβάνι της δικής μας νεοελληνικής ιστορίας έχει πολλά να μας διδάξει, αρκεί να απαλλάξουμε τον εαυτό μας από διάφορους μύθους και ιδεοληψίες που στέκονται εμπόδιο στον ορθολογισμό. Υπάρχουν κομμάτια της πρόσφατης ιστορίας μας π.χ. εμφύλιος, πραξικοπήματα, δικτατορίες, τα οποία δεν περιποιούν ιδιαίτερη τιμή για κανέναν. Υπάρχουν οι Βαλκανικοί Πόλεμοι κατά τη διάρκεια των οποίων με απαράμιλλο ηρωισμό και διπλωματία η Ελλάδα διπλασίασε το γεωγραφικό της χώρο και ανέκτησε αλύτρωτες πατρίδες. Υπάρχει όμως και η Μικρασιατική Καταστροφή του 1922. Στόχος του παρόντος, φίλοι μου αναγνώστες, δεν είναι ένα πρόχειρο αναμάσημα της ιστορίας. Γράφουμε για να ρίξουμε μια μικρή αχτίδα φωτός για το τι πήγε στραβά στην πατρίδα μας, και μάλιστα σε καιρό ειρήνης.
Τα τελευταία τρία τέσσερα χρόνια λέγεται κατά κόρον ότι η πολύμορφη κρίση που ενέσκηψε, είναι πρωτίστως κρίση ηθικών προσανατολισμών και δευτερευόντως οικονομική. Κατά την άποψή μου, δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία γι’ αυτό. Ο καθηγητής του Πολυτεχνείου της Αθήνας Θεοδόσιος Τάσιος σε πρόσφατη διάλεξη είπε χαρακτηριστικά ότι «η σημερινή και κάθε άλλη κοινωνική κρίση, έχει ως μοναδική αφετηρία το γενικευμένο έλλειμμα ήθους». Άνθρωποι χωρίς ηθικές αναστολές και διλήμματα, όποια μόρφωση και αν έχουν, όποια αξιώματα και αν φέρουν, τις κοινωνίες που διοικούν, αργά ή γρήγορα τις οδηγούν σε καταστροφικές ατραπούς. Και αυτό όχι διότι έχουν τέτοιο στόχο, αλλά επειδή η αρετή και το ήθος είναι ξένα γνωρίσματα για αυτούς. Πάνω στο έλλειμμα ήθους χτίζεται η φαυλότητα, καλλιεργείται η νοοτροπία του εγωκεντρισμού και ως συνέπεια η αδιαφορία για τον συμπολίτη, το συνάνθρωπο. Η νοοτροπία, δηλαδή ο τρόπος σκέψης, που διαμορφώθηκε μέσα από πολλές δεκαετίες στην Ελλάδα χαρακτηρίζεται από αριβισμό, εξουσιολαγνεία και το ναρκισσιστικό εγώ, τα οποία από μόνα τους αποτελούν τροχοπέδη για καινοτομία και πρόοδο. Διαβάζοντας το καραβάνι της ιστορίας καλό είναι να θυμηθούμε τα χρόνια της Επανάστασης (1821-1830), όταν παραλίγο να πνιγούμε στο αίμα και να χαθεί η προσπάθεια εξαιτίας της διχόνοιας και του αρχηγισμού για αξιώματα. Μετά την εκδίωξη των Τούρκων, κοτζαμπάσηδες και συμμορίες ληστών τρομοκρατούσαν και σκότωναν ατιμώρητοι τους φτωχούς και ανυπεράσπιστους πολίτες. Όλα τα πράγματα στην ιστορία έχουν μια συνέχεια και συνέπεια που διαπερνά το χρόνο. Ας μην μας ξαφνιάζει αυτό. Σήμερα μπράβοι και νονοί της νύχτας που πουλάνε προστασία, είναι όχι και τόσο μακρινοί απόγονοι των κλεφταρματολών του ’21. Όταν μαθεύτηκε η δολοφονία του Ιω. Καποδίστρια στην Ευρώπη, ο Νίτσε είχε πει «Από σήμερα έπαψα να είμαι φιλέλληνας».
Το βαρύ ιστορικό παρελθόν κάθε λαού βαραίνει και το μέλλον του. Πρέπει ωστόσο, να γίνεται μάθημα και δίδαγμα από τους ειδικούς των ανθρωπιστικών και κοινωνικών επιστημών. Σήμερα, στη δεύτερη δεκαετία του 2000 όλοι μαζί ενωμένοι με ηγέτες απαλλαγμένους από το σάπιο και φαύλο σύστημα να χαράξουμε ένα εικοσαετές σχέδιο (πλάνο) με ρηξικέλευθες και βαθιές τομές πρωτίστως στην οικογένεια, την παιδεία, τη δημόσια διοίκηση. Αλλιώς η κοινωνία μας θα οδηγηθεί σε ένα νέο ιστορικό μαρασμό με ευθύνη όλων μας.
