Κυκλοφόρησε πρόσφατα ο 61ος τόμος του Αρχαιολογικού Δελτίου, της ετήσιας επιστημονικής έκδοσης του Υπουργείου Πολιτισμού όπου καταγράφονται τα αρχαιολογικά ευρήματα που έρχονται στο φως σε όλη τη χώρα. Ο τόμος αυτός, που περιλαμβάνει τα νέα ευρήματα του έτους 2006, παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για εμάς, καθώς περιέχει εκθέσεις για ανασκαφές που έγιναν στο Μαρούσι, με αφορμή την ανέγερση νέων οικοδομών. Πρόκειται για τις λεγόμενες «σωστικές» ανασκαφές, που έχουν ως αντικείμενο την έρευνα ιδιωτικών οικοπέδων και τις οποίες διενήργησε στο Μαρούσι η Β’ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων. Ο τόμος διατίθεται από το πωλητήριο του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου.
Ξεχωριστές ανασκαφές πραγματοποίησε το ίδιο έτος σε άλλα ακίνητα στο Μαρούσι η 1η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, για τις οποίες όμως δεν δημοσιεύτηκαν οι σχετικές εκθέσεις. Σημειώνεται ότι πρόσφατα οι δύο υπηρεσίες συνενώθηκαν στη νέα, ενιαία Εφορεία Αρχαιοτήτων Αθηνών.
Στο Ψαλίδι
Στη συμβολή των οδών Ψαριανού και Κορίνθου στο Ψαλίδι βρέθηκαν τα κατάλοιπα τμημάτων κτηρίων με εργαστηριακό-αποθηκευτικό χαρακτήρα (ανασκαφέας: Ει. Βρεττού). Ο χώρος βρισκόταν σε χρήση από τον 1ο αιώνα π.Χ. μέχρι και τον 9ο αιώνα μ.Χ., στους βυζαντινούς δηλαδή χρόνους. Στην τελευταία φάση της χρήσης του κατασκευάστηκαν εντυπωσιακοί σιροί, κτιστά πιθάρια που χρησίμευαν για την αποθήκευση υγρών και στερεών αγαθών, οι οποίοι βρέθηκαν σε πολύ καλή κατάσταση διατήρησης. Η ανασκαφή απέδωσε κεραμική, τμήμα μιας ανάγλυφης επιτύμβιας στήλης του 4ου αιώνα π.Χ. και ένα νόμισμα του βυζαντινού αυτοκράτορα Λέοντος ΣΤ’ του Σοφού (βασίλευσε μεταξύ των ετών 886-912).
Η αξιοποίηση της περιοχής του Ψαλιδίου με αγροτικές καλλιέργειες ήταν εντατική ήδη από τη ρωμαϊκή εποχή, όπως προκύπτει από το σύστημα άρδευσης που έχει εντοπιστεί εδώ σε παλαιότερες ανασκαφές και περιλάμβανε αγωγούς και μεγάλη υδατοδεξαμενή –η τελευταία διατηρείται εν μέρει απέναντι από το εμπορικό κέντρο “The Athens Mall”.
Στον Άγιο Θωμά
Πλούσια είναι τα ευρήματα στην περιοχή του Αγίου Θωμά, όπου ανασκάφηκαν, λόγω της μεγάλης οικοδομικής δραστηριότητας, τέσσερα οικόπεδα στις οδούς Ό. Πετρούτσου, Μενελάου και Νηρηίδων και Ματρόζου (ανασκαφείς: Ει. Βρεττού, Ι. Γεωργίου, Δ. Παλαιολόγος).
Στην οδό Όρσας Πετρούτσου εντοπίστηκε πυκνή συγκέντρωση αποθηκευτικών κατασκευών, που περιλάμβανε έναν κτιστό σιρό, δεκαπέντε πήλινα πιθάρια και δεκατέσσερα ορύγματα σχήματος πιθαριού σκαμμένα στο φυσικό έδαφος. Οι κατασκευές αυτές είχαν καταστρέψει κατάλοιπα παλαιότερου κτίσματος. Τα κινητά ευρήματα αποτελούνταν από τεμάχια αγγείων διαφόρων τύπων, από σκεύη καθημερινής χρήσης και ορισμένα καλύτερης ποιότητας και διακοσμημένα.
Σε άλλο οικόπεδο επί της ίδιας οδού βρέθηκαν τμήματα τοίχων και δύο αποθηκευτικά ορύγματα, καθώς και κεραμική παρεμφερής με την παραπάνω.
Στο οικόπεδο των οδών Μενελάου και Ματρόζου βρέθηκαν λείψανα κτίσματος με αποθηκευτικό σιρό και εστία, και κεραμική όμοια με εκείνη των οικοπέδων στην οδό Ό. Πετρούτσου.
Όλα τα παραπάνω ευρήματα τοποθετούνται στην υστεροβυζαντινή (1204-1456) και πρώιμη μεταβυζαντινή περίοδο (15ος-16ος αιώνας) και ενισχύουν την εκτίμηση ότι κατά μήκος του ρέματος του Αγίου Θωμά είχε αναπτυχθεί τότε ένας ανθηρός αγροτικός οικισμός. Οι πολυάριθμες αποθηκευτικές κατασκευές μαρτυρούν σημαντική παραγωγή, την οποία θα διευκόλυνε το νερό του ρέματος.
Αρχαιότερο ήταν ένα πηγάδι που βρέθηκε στην οδό Μενελάου, λαξευμένο στο φυσικό έδαφος, και περιείχε τεμάχια από αγγεία χρονολογούμενα από τη Γεωμετρική ως και την Ελληνιστική περίοδο. Πηγάδι με κεραμική της Γεωμετρικής εποχής είχε ανευρεθεί και στο νότιο παράδρομο της Αττικής Οδού το 2001.
Στο Σωρό
Στην ευρύτερη περιοχή του Σωρού, στην οδό Μακρυγιάννη 51, εντοπίστηκαν δύο ταφικές πυρές του α΄ μισού του 5ου αι. π.Χ. (ανασκαφείς: Δ. Παλαιολόγος – Μ. Στεφανοπούλου). Τα κτερίσματα ήταν κεραμικά αγγεία. Ο Σωρός έχει αποδώσει και στο παρελθόν αρχαίους τάφους, κυρίως κατά μήκος της οδού Μεσογείων, που αποδεικνύεται ότι πρόκειται για έναν δρόμο με διαρκή χρήση από την αρχαιότητα μέχρι τις μέρες μας.
Γιώργος Πάλλης
