Ο Τύμβος έγινε αργότερα από τον Ηρώδη τον Αττικό, με καταγωγή από τον Μαραθώνα, για να μη καταστραφεί το σημείο των νεκρών.
Στην τοποθεσία Άγιοι Απόστολοι του Μαραθώνα είναι το Σπήλαιο Πανός, προς τιμήν του Θεού Πάνα.
Ο αρχαιολόγος Γ. Σπυρόπουλος θα μας πει ότι οι στήλες των Μαραθωνομάχων και τα «Νεκρόδειπνα» κοσμούν την έπαυλη του Ηρώδη που δείχνει το πάθος του για τις Τέχνες αλλά και τις αλλαγές στη διακόσμηση που έκανε αργότερα. Το 1958 εμφανίζεται μετά από την ανασκαφή του υπεύθυνου αρχαιολόγου τότε Ιωάννη Παπαδημητρίου, το Σπήλαιο Πανός, κοντά στο χωριό του Μαραθώνα στην αρχαία Οινόη. Θα ήθελα να σημειώσω εδώ ότι όντας μαθητής στο Γυμνάσιο του Μαραθώνα, ένα χρόνο πριν την ανακάλυψη του Σπηλαίου, εγώ και η φιλόλογος καθηγήτρια Χριστίνα Ανδριτσοπούλου – Μπίρταχα και πέντε συμμαθητές ακόμη, μπήκαμε σε ένα παρασπήλαιο του Σπηλαίου Πανός και σε κάποια σημεία συρθήκαμε αλλά δεν διαπιστώσαμε τίποτα μέσα.
Θα κλείσω το κείμενό μου αυτό με μελέτη της δρ. αρχαιολόγου Ξένης Αραπογιάννη:
«ΝΕΚΡΟΤΑΦΕΙΟ του 7ου και 6ου αιώνα π.Χ. ΣΤΗΝ ΟΙΝΟΗ ΜΑΡΑΘΩΝΑ.
Καταλήγοντας διαπιστώνουμε ομοιότητα των ταφικών εθίμων (είδη τάφων, κατεύθυνση νεκρών κ.λπ. με το γεωμετρικό νεκροταφείο που είχε αποκαλυφθεί παλαιότερα σε άλλη περιοχή του Μαραθώνος (Γ. Σωτηριάδη ΠΑΕ 1934 – 1939) αλλά και με άλλα σύγχρονα νεκροταφεία της Αττικής (Ελευσίνα – Κεραμικός – Ανάβυσσος).
Ως προς την κεραμική, αν και πολύ φθαρμένη λόγω του είδους του πηλού αλλά και της σύστασης του εδάφους ήταν χαρακτηριστική Αττική, χωρίς ωστόσο να λείπουν εισαγμένα από την Κόρινθο αγγεία (πρωτοκορινθιακά) και ορισμένα άγνωστης προέλευσης, που πιθανώς είναι δημιουργήματα ντόπιου εργαστηρίου, η ύπαρξη του οποίου θα βεβαιωθεί ύστερα από συγκριτική μελέτη του συνόλου της γεωμετρικής και αρχαϊκής κεραμικής από τον Μαραθώνα».
ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΛΑΜΠΡΙΝΙΔΗΣ
