Δυσβάσταχτα πρόστιμα που ξεπερνούν τις 27.000 ευρώ ημερησίως και με κίνδυνο το ποσό αυτό να ξεπεράσει τις 70.000 ευρώ, καλείται να αντιμετωπίσει η Ελλάδα, κατόπιν συνεχών καταδικαστικών αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου για την έλλειψη εφαρμογής εθνικού σχεδίου βιώσιμης διαχείρισης απορριμμάτων. Ξεπερνώντας τον ευρωπαϊκό μέσο όρο των χωρών με την υψηλότερη παραγωγή απορριμμάτων, η Ελλάδα κατέχει ποσοστό ανακύκλωσης μόλις 8% ενώ σύμφωνα με την ευρωπαϊκή νομοθεσία, πάνω από το 50% των χώρων υγειονομικής ταφής κρίνονται παράνομοι.
«Πληρώνουμε» αδρά τα απορρίμματά μας
Η βιώσιμη ανάπτυξη επιτάσσει την ορθή διαχείριση των απορριμμάτων ως ευθύνη του κάθε πολίτη. Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες, κάθε Ευρωπαίος πολίτης σήμερα παράγει 475 κιλά απορριμμάτων ετησίως. Και η κατάσταση αναμένεται να γίνει ακόμα πιο δύσκολη λόγω της εκτιμώμενης τάσης αύξησης του όγκου απορριμμάτων και του κόστους διαχείρισης.
Η βασική ευρωπαϊκή πολιτική στοχεύει στη μείωση των απορριμμάτων στα 100 κιλά ανά πολίτη ετησίως ως το 2030. Ωστόσο, η ελληνική πραγματικότητα απέχει από αυτόν τον στόχο, παρά την ύπαρξη σχετικής νομοθεσίας με πρόσθετη εναρμόνιση στις τελευταίες ευρωπαϊκές οδηγίες και τη συγκρότηση ενός Νέου Εθνικού Σχεδίου για τη διαχείριση των απορριμμάτων τον Σεπτέμβριο του 2015. Οι διαρθρωτικές αδυναμίες, οι καθυστερήσεις στη λήψη πολιτικής βούλησης, η προβληματική ελληνική περίπτωση που ανακυκλώνει τα επιχειρήματα της απραξίας, έχουν οδηγήσει να «πληρώνουμε» αδρά τα απορρίμματά μας.
Αδιαπραγμάτευτη η δημόσια υγεία
Ένα πολυδιάστατο πρόβλημα με πολυδιάστατες επιπτώσεις. Τη δύσκολη αυτή περίοδο που διανύει η χώρα μας, πέραν της οικονομικής ζημιάς που προκύπτει από τα πρόστιμα, το κόστος έγκειται και στην απειλή του αδιαπραγμάτευτου αγαθού της δημόσιας υγείας. Η υγεία μιας κοινωνίας συνδέεται άμεσα με την παραγωγικότητα, την κοινωνική συνοχή, την οικονομική και ατομική ευημερία. Χωρίς πρότυπα ασφαλείας, οι παράνομες χωματερές και η κακοδιαχείριση αποτελούν πηγή καρκινογόνων ουσιών και όχι μόνο, όπως τα πολυχλωροδιφαινύλια (PCB) και τα πολυχλωροτριφαινύλια (PCT), ενώ επιτρέπουν τη διαρροή στο περιβάλλον τοξικών ουσιών, υποβαθμίζοντας την ποιότητα της ατμόσφαιρας, του εδάφους και των υδάτων.
Άλλοτε μέσα από μακροχρόνιες διαδικασίες και άλλοτε με την αφορμή ενός μείζονος συμβάντος, αναδεικνύεται πόσο εύθραυστη είναι η προστασία της δημόσιας υγείας στο αστικό περιβάλλον και πόσο αναγκαία είναι η ύπαρξη της πρόληψης και της κρατικής επιχειρησιακής ετοιμότητας. Εξάλλου πρόσφατες είναι οι μνήμες από την πυρκαγιά στο Κέντρο Διαλογής Ασπροπύργου τον Ιούνιο του 2015, όπου κάηκαν δεκάδες χιλιάδες τόνοι απορριμμάτων «πνίγοντας» στο τοξικό νέφος τους κατοίκους της Αττικής για αρκετές ημέρες.
Βιοπόλις – μια ολοκληρωμένη προσέγγιση
Πέρα από τις ατολμίες και τους λανθασμένους χειρισμούς της πολιτείας, είναι πολύ σημαντικό να τεθεί το ζήτημα της δραστηριοποίησης των πολιτών. Η Διεθνής Οργάνωση Βιοπολιτικής (www.biopolitics.gr) προτάσσει καινοτόμες λύσεις για την ορθή διαχείριση των απορριμάτων από την ίδρυσή της το 1985. Στις αρχές της δεκαετίας του 1990 διοργανώσαμε τα πρώτα συνέδρια για τις βέλτιστες πρακτικές ολοκληρωμένης διαχείρισης απορριμάτων με τη συμμετοχή κορυφαίων ειδικών από όλον τον κόσμο, ενώ μια πρωτοποριακή έκδοση με θέμα «Ανακύκλωση και Καθαρότερη Παραγωγή» κυκλοφόρησε το 1995.
Το έργο μας συνεχίζεται καθημερινά στο πλαίσιο μιας διεθνούς εκστρατείας για τη δημιουργία «Βιοπόλεων», δηλαδή πιο «έξυπνων» πόλεων, ικανών να ανταποκριθούν στα νέα δεδομένα. Διαμέσου ενός εκτενούς προγράμματος ηλεκτρονικής μάθησης (http://elearning.biopolitics.gr/) με συμμετοχή από 140 χώρες, έχουμε προσφέρει, εντελώς δωρεάν, δεκάδες διαδικτυακά μαθήματα για την αξιοποίηση καινοτόμων πρακτικών όπως η ανάκτηση υλικών, η οικιακή κομποστοποίηση, η κυκλική οικονομία και η εφαρμογή πράσινων μισθών.
Οι πόλεις συνίστανται από τους ίδιους τους πολίτες και τις αλληλεπιδράσεις αυτών. Ο πολυδιάστατος χαρακτήρας των σύγχρονων προκλήσεων απαιτεί νέα προσέγγιση τόσο στα διαφορετικά επίπεδα διακυβέρνησης όσο και οριζόντια στους τομείς της εκπαίδευσης, της προστασίας του περιβάλλοντος, την αστικής επιχειρηματικότητας, της κοινωνικής ένταξης.
Η «Βιοπόλις» προωθεί μια τέτοια προσέγγιση τόσο σε επίπεδο εθνικών, περιφερειακών και δημοτικών προγραμμάτων όσο και σε επίπεδο οργανισμών, επιχειρήσεων αλλά και νοικοκυριών. Η βιο-εκπαίδευση, σε συνδυασμό με διατομεακές διαστάσεις, όπως η συνεργασία τέχνης και τεχνολογίας, αλλά και η ενεργός συμμετοχή κάθε πολίτη, αποτελούν βασικό πυλώνα για την εξεύρευση λύσεων και την οικοδόμηση μιας κοινωνίας ελπίδας.
