Μια άλλη πλευρά του τηλεοπτικού θεάματος
Από τις σύγχρονες απόψεις για την ωφελιμότητα των τηλεοπτικών εκπομπών και για την εκπαιδευτική σημασία τους, πρώτη προ καιρού διαμαρτυρήθηκε η Β´ Ένωση Λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης Θεσσαλονίκης. Οι διδάσκοντες αντιλήφτηκαν μια μεταβολή αυθαίρετη στα παιγνίδια των μαθητών κατά τη διάρκεια του διαλείμματος σε οργανώσεις αντίθετων ομάδων σύμφωνα με τις απαιτήσεις του τηλεοπτικού παιγνιδιού «Survivor», που προβάλλεται στο Σκάι και είναι δημοφιλέστατο. Η άποψη της Β´ ΕΛΜΕ Θεσ/νίκης είναι ότι το παιγνίδι αυτό θα έχει μεγάλες επιπτώσεις στην ψυχολογία των μαθητών.
Αντίθετα υπήρξαν και άλλοι εκπαιδευτικοί, που υποστήριξαν πως πρέπει οι χώροι του σχολείου να μεταβληθούν σε γήπεδα και να γίνουν αθλοπαιδιές τύπου Survivor για να παίζουν το παιγνίδι που κατέκτησε την κορυφή της τηλεθέασης, πιο άνετα και οι μαθητές. Αλλά τι είναι το Survivor πέρα από την ωφελιμότητα της καταβολής χρηματικού επάθλου εκατό χιλιάδων ευρώ, όπως λέγεται, στο νικητή; Τι άλλο θα αποκομίσει αυτός ή πέρα από το θέαμα, που παρουσιάζει η δράση του, ο θεατής; Σίγουρα ανυπολόγιστα κέρδη έχουν οι επιχειρήσεις με τις διαφημίσεις τους και με τη συμβολή ξένων ειδικών επί του προκειμένου τούρκων, ιταλών, αμερικάνων κ.ά. οικονομικών παραγόντων.
Αλλά ποιο θα είναι το κέρδος για το θεατή πέρα από το ίδωμα του τροπικού τοπίου της θάλασσας της Δομινικανής Δημοκρατίας, με τα ιπτάμενα παραδείσια πουλιά, τη θέα ωραίων αθλητικών σωμάτων ανδρών και γυναικών, μιας αναθύμησης πρωτογονισμού με δάδες ή κεριά και αναπόλησης διάφορων επάθλων τοτέμ, ως φυλαχτά ή κοντάρια ξυλόγλυπτα – ενθυμήματα νίκης κλπ. τύπου ιθαγενούς κουλτούρας; Αυτά ξετρελαίνουν πράγματι τη νεότητα, έστω κι αν έχουν σωματικές επιπτώσεις ή ψυχικές αναταράξεις, αφού απώτερος σκοπός είναι η ωφελιμότητα του κέρδους ή ο εντυπωσιασμός.
Τι προσπαθεί να μας διδάξει το παιγνίδι; Εικονίζει τον άνθρωπο μέσα σ’ ένα περιβάλλον δοκιμασίας αγώνων και έντασης ψυχολογικής ταραχής με τραυματισμούς και υπέρμετρες προσπάθειες να ξεπεράσει τον εαυτό του χωρίς πάντα να το πετυχαίνει. Και το μόνο που καταφέρνει είναι να αναταραχτεί ψυχολογικά ο αθλούμενος και να μεταφέρει την αγωνία του και στο θεατή και να συνδεθεί μαζί του κατά τη διάρκεια του αγωνίσματός του. Ο αγωνιστής αθλητής μάχεται για να κερδίσει τον αντίπαλό του μέχρις εσχάτων μέσα σε ορισμένο χρόνο με ψυχική κατάθεση, όσης δύναμης του απομένει, και να εξασφαλίσει από τη νίκη του το προσδοκώμενο φαγητό της ημέρας. Γίνεται μάχη για εξασφάλιση φαγητού! Αν νικήσεις συ θα φας σήμερα και μη σε νοιάζει για τον αντίπαλό σου. Αυτός θα γευτεί ένα κύπελο ρύζι ή φακές αλλιώς θα περάσει με καρύδα, που παρέχει ο περιβαλλοντικός χώρος. Είναι μια τραγωδία, που ζουν οι ομάδες, οραματιζόμενες το εφήμερο έπαθλο.
Είναι ένα αλληγορικό παιγνίδι στην παρουσία της σύγχρονής μας εποχής. Είναι ένα έπος, ένα είδος μπρεχτικής ανταρσίας. Μια επανάσταση ενός οργισμένου νέου σύγχρονου, που υψώνει τη σημαία του για την κατάκτηση του προσδοκώμενου, υπερτερώντας του άλλου συνανθρώπου του, είναι ένας αδιάφορος προς τον πλησίον του αγωνιστής, να εκμηδενίσει τον αντίπαλό του, αφαρπάζοντας από αυτόν το φαγητό της ημέρας του. Είναι ένας δεινός εκτελεστής μιας εντολής, ενός κελεύσματος, πειθήνιο όργανο μιας δύναμης, που τον μεταμορφώνει σε άγριο πολεμιστή ενός στρατού, που επιδιώκει επιτυχία σε βάρος άλλου επί του προκειμένου.
Ακόμη μπορεί να θεωρηθεί και ως εξουδετέρωση του αντιπάλου του στην αναζήτηση μέσων επιβίωσης μέσα στην τροφοσυλλεκτική μανία του. Ο παίχτης αποχαλινώνεται, δίνει τα πάντα για την απόκτηση της νίκης.
Με όλα αυτά αποτυπώνεται η σύγχρονη ζωή μας. Ο σημερινός άνθρωπος επινοεί, εξευρίσκει τρόπους να υπερκεράσει τον συνάνθρωπό του να τον εξουδετερώσει, να τον αφανίσει. Και γίνονται αυτά για ένα αντίτιμο στην εξασφάλιση επάθλου φαγητού της ημέρας, επικοινωνίας ή ασυλίας, κοινωνικής θέσης εργασίας ή προσωπικής προβολής με δέλεαρ πάντα το κέρδος. Έτσι με υπομονή θα καταπνίξει την απομόνωσή του, κλεισμένος σ’ ένα απόμακρο νησί του Αγίου Δομινίκου καταθέτοντας ως εγγύηση τη νεάζουσα παρουσία του.
Υπακούει πειθαναγκαστικά στο ψυχολογικό πείραμα του Παυλώφ, σε ένα σφύριγμα άμεσης δράσης. Τρέξε: «τρία, δύο, ένα, σφύριγμα» -αντί του καθιερωμένου- από τα δικά μας μαθητικά χρόνια-: ένα, δύο, τρία, μπρος». Και έτσι αγγίζουμε τον πρωτογονισμό μας ή καλλίτερα μια κατοχική επιβολή φασιστικού εκδικητισμού. Μια αόρατη παρουσία προτρέπει: «Κανόνισε την πορεία. Σου επιβάλλω πλήρη απομόνωση. Ημίγυμνος να επιβιώσεις, θα φας τότε μόνο, όταν νικήσεις τον αντίπαλό σου. Αυτό είναι το νέο δίδαγμα αθλητικής άμιλλας. Η πνευματική σου καλλιέργεια θα είναι μόνο ρηχές άσχετες ερωτήσεις, που θα αποβλέπουν σε απομάκρυνση από αλτρουιστικές διαθέσεις ή συζητήσεις περί ανθρώπων, που ευεργέτησαν την ανθρωπότητα και έδρασαν επωφελώς ή άλλων γόνιμων πνευματικών αναζητήσεων. Και σε διαβεβαιώνω ότι την τελική κρίση της επίδοσής σου στα αγωνίσματα και της παρουσίας σου στην ομάδα, που ανήκεις, θα έχει μια ιντερνετική απόφαση. Μια αόρατη σκιαμαχία κρυμμένη στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές».
Όπως και να έχει η υπόθεση, τίποτε το πνευματικό δεν έχει να αποκομίσει ο θεατής του Survivor. Απώλεια χρόνου, ταραχή, αγωνία, αύξηση κυκλοθυμίας, ταύτιση με τα πρόσωπα συμπάθειας ή αντιπάθειας, ιδιαίτερα από τους μαθητές, με ηρωοποίηση – εξομοίωση ίδιας συμπεριφοράς.
Η παρουσία του τηλεοπτικού σίριαλ δεν κατευνάζει, ούτε και προωθεί αισθήματα φιλαλληλίας ή αλτρουισμού, όπως διδάσκουν οι φιλοσοφίες, ώστε ο άνθρωπος να βρίσκει ισορροπία ψυχής στην πολυτάραχη εποχή μας. Αντίστροφα, εξωθείται στην απέναντι πλευρά της αντιπαλότητας, που τελικά είναι το οικονομικό κέρδος. Και αυτό είναι το μήνυμα των καιρών μας ατυχώς. Ο περιορισμός των ανθρωπιστικών σπουδών στη χώρα μας, ο αποκλεισμός της φιλοσοφίας, της ψυχολογίας και της λογικής από τα σχολεία μας, που έχουν ως αφετηρία, τα αρχαία κείμενα, ο προβληματισμός του σύγχρονου ανθρώπου πάνω στα τεράστια καθημερινά φλέγοντα βιοτικά θέματά του αντιμετωπίζονται με δελεαστικές συζητήσεις πάνω στο κέρδος και που έχουν ως βάση τα χρήματα πάντα προώθησαν και προωθούν με κάθε θυσία στην απόκτησή τους. Αυτό τώρα ιδιαίτερα στους καιρούς μας πολλαπλά επιδιώκεται. Εκμηδενίζεται η προσωπικότητα του ανθρώπου. Αυτός θεοποίησε το χρήμα, εξουδετέρωσε από τη ζωή του την ηρεμία της ψυχής του, που παρείχαν οι ανθρωπιστικές σπουδές, αναζητώντας νέες αφετηρίες εξόρμησης προς κατάκτηση κέρδους. Νέες εποχές, νέα ήθη, αφετηρίες νέων ελπιδοφόρων εξορμήσεων, χωρίς ίχνος αλτρουιστικών διαθέσεων.
Quo vadimus? (=πού βαδίζουμε;)
