Γράφει Η Μαρία Σπυροπούλου – Θεοδωρίδου (Φιλόλογος • mar.spirop@gmail.com)
Από αρχαιοτάτων χρόνων άνθρωποι σοφοί και επώνυμοι μίλησαν για την εργασία και την αξία της: «Κάματος θησαυρός εστί τοις ανθρώποις», η κούραση είναι θησαυρός για τον άνθρωπο λέει ο Αίσωπος. «Αργός μη ίσθι, μηδ’ αν πλουτής», μη μένεις αργός ακόμα κι’ αν γίνεις πλούσιος, λέει ο σοφός Πιττακός ο Μυτιληναίος. Αλλά και ο Ησίοδος στο έργο του Έργα και Ημέραι, λέει: « Έργον δ’ ουδέν όνειδος, αεργίη δε τ’ όνειδος». Η εργασία δεν είναι όνειδος, η αργία η εκούσια, η αποφυγή της απασχόλησης, η αδράνεια, είναι ντροπή και όνειδος, λέει ο Ησίοδος.
Ανεργία, το σύγχρονο κοινωνικό όνειδος
Σήμερα, αναμφισβήτητα, η ακούσια αργία, η μη επιλεγμένη, η ανεργία, είναι το σύγχρονο κοινωνικό όνειδος! Είναι η σύγχρονη μάστιγα, το σημερινό άγος, ένα από τα σοβαρότερα κοινωνικά προβλήματα, όχι μόνο για τη χώρα μας αλλά και για ολόκληρο τον ‘’ανεπτυγμένο’’ κόσμο.
Είναι ώριμος σε ηλικία, δραστήριος, ζωντανός, διαθέτει προσόντα, συχνά και εμπειρία, φλογίζεται από την επιθυμία να εργαστεί, να δημιουργήσει, να προσφέρει στον εαυτό του και στο κοινωνικό σύνολο, να ενταχθεί στο κοινωνικό γίγνεσθαι, κι’ όμως η εργασία είναι μακρινή και απροσπέλαστη γι’ αυτόν! Είναι το πορτραίτο του σύγχρονου άνεργου. Πολλά τα αίτια της ανεργίας, με πρωταρχικό σήμερα την οικονομική κρίση. Δεν είναι όμως του παρόντος ούτε στις προθέσεις μας να τα απαριθμήσουμε.
Όνειδος λοιπόν η ανεργία, ντροπή και καταισχύνη, μομφή για την κοινωνία που την παράγει, γι’ αυτούς που με κακούς χειρισμούς, αδιαφορία, ολιγωρία ή σκοπιμότητα την προκαλούν και έμμεσα ή άμεσα την υποθάλπουν, μη λαμβάνοντας μέτρα για την ανάσχεσή της. Υποβάθμιση της προσωπικότητας, της ζωής και της αξιοπρέπειας αυτού που την υφίσταται και τη βιώνει, με τρομακτικά και άκρως επώδυνα αποτελέσματα. Σε συλλογικό επίπεδο, αλλοτριώνει και περιθωριοποιεί μεγάλη μερίδα του πληθυσμού και την εκτρέπει από την ανθρώπινη κατάσταση, καταδικάζοντάς την σε συνθήκες εξαθλίωσης και διαρκούς ανασφάλειας, αποσαθρώνοντας έτσι αργά – αργά τον κοινωνικό ιστό.
Η εργασία δεν είναι μόνο μέσον απόκτησης πόρων και υλικών αγαθών για την εξυπηρέτηση ανθρώπινων αναγκών. Είναι μέσον, τρόπος ζωής από τον οποίο αντλείται ευχαρίστηση και ικανοποίηση· η εργασία νοηματοδοτεί τη ζωή, είναι κινητήρια δύναμη που διαμορφώνει την προσωπική ταυτότητα, που ανυψώνει και ολοκληρώνει την προσωπικότητα, την καθιστά ισορροπημένη, αφού μέσα από αυτήν ο άνθρωπος όχι μόνον επιβεβαιώνεται και πιστοποιεί την προσωπική αξία του αλλά και αισθάνεται χρήσιμος, δημιουργικός και παραγωγικός. Είναι ανταποδοτική αξία αφού οικοδομεί την αυτοεκτίμησή του και τα αισθήματα αυτοπεποίθησης, αναγκαία για την ψυχική υγεία και την ομαλή σωματική λειτουργία.
Η ανεργία οδηγεί συχνά σε ακραίες συμπεριφορές & ανεξέλεγκτες βιαιότητες
Τι σημαίνει λοιπόν το να βρεθεί κανείς χωρίς εργασία; Ποικίλα συναισθήματα ξυπνάει στην ψυχή η έλλειψή της! Η απώλειά της συχνά ισοδυναμεί με απώλεια προσφιλούς προσώπου, με διαζύγιο, με εμπειρία σοβαρής ασθένειας ή άλλο δυσάρεστο οικογενειακό γεγονός.
Αλλοιώνει και συντρίβει τον ψυχισμό, καταρρακώνει την προσωπικότητα, όχι μόνον γιατί δημιουργεί αδυναμία συντήρησης του εαυτού και οικονομική εξάρτηση από τρίτους αλλά γιατί παράγει συναισθήματα μειονεξίας, ανικανότητας και αυτοαπαξίωσης. Είναι πηγή άγχους, φόβου, ανησυχίας, ανασφάλειας, απελπισίας, απαισιοδοξίας, μελαγχολίας και κατάθλιψης, συχνά και αυτοκαταστροφικών συμπεριφορών, που μπορεί να οδηγήσουν, ειδικά τους νέους, μέχρι την αυτοκτονία. Το αδιέξοδο, η έλλειψη ελπίδας και το ζοφερό μέλλον προβάλλουν απειλητικά για τις ευαίσθητες ψυχές. Τα όνειρα γκρεμίζονται, οι προσδοκίες ματαιώνονται, η ζωή χάνει το νόημά της. Αν μάλιστα η ανεργία είναι μακροχρόνια, τότε η ψυχική υγεία κλονίζεται ανεπανόρθωτα, με οδυνηρά αποτελέσματα στις προσωπικές και οικογενειακές σχέσεις: ευερεθιστότητα, εριστικότητα, επιθετικότητα, τριβές και συγκρούσεις αλλά και απάθεια, αδράνεια, απραξία, καταβολή δυνάμεων, απώλεια οποιασδήποτε διάθεσης και κίνητρου για βελτίωση της κατάστασης, για δράση, με συνεπακόλουθα την απομόνωση και την αντικοινωνικότητα. Συχνά, αισθήματα οργής κατακλύζουν τις ψυχές των ανέργων που μπορεί να οδηγήσουν σε εκρήξεις, σε ανεξέλεγκτες βιαιότητες και σε εγκληματικές συμπεριφορές και πράξεις. Το αρχαίο ρητό άλλωστε,«αργία μήτηρ πάσης κακίας» μας αποκαλύπτει το γεγονός ότι η έλλειψη της εργασίας μπορεί να γίνει αιτία ποικίλων παραπτωμάτων, για διαφορετικούς κατά εποχή λόγους.
Αλλά και η σωματική υγεία δεν μπορεί να μείνει ανεπηρέαστη, αφού είναι άμεσα συνδεδεμένη με την ψυχική. Έντονα τα ψυχοσωματικά συμπτώματα: ψυχικές διαταραχές, υπέρταση, αϋπνίες, καρδιαγγειακά, κεφαλαλγίες, γαστρεντερικά, αναπνευστικά, αλλεργίες, καταφυγή στον αλκοολισμό και στις βλαβερές ουσίες και πλήθος άλλα που ποικίλλουν ανάλογα με την ευαισθησία του ατόμου.
Καθοριστική η συμβολή της οικογένειας
Η συμβολή της οικογένειας στο πρόβλημα είναι σημαντική και καθοριστικής σημασίας. Η στήριξη, ηθική και υλική, θα βοηθήσει στην αποκατάσταση της ψυχικής ηρεμίας του άνεργου ατόμου. Η κατανόηση της κατάστασης, η συμπαράσταση, η αλληλεγγύη και τα αισθήματα αγάπης και τρυφερότητας εκ μέρους της οικογένειας θα απαλύνουν τον πόνο και θα τονώσουν τον ψυχισμό του, δίνοντάς του ελπίδα και κάνοντάς τον να πιστεύει ότι εξακολουθούν να τον αγαπούν, ακόμη και όταν δεν είναι σε θέση να προσφέρει.
Η προσφορά αγάπης και κατανόησης θα βοηθήσουν αποτελεσματικά τον άνεργο να δει την πραγματικότητα στις σωστές της διαστάσεις, να ανακτήσει τη χαμένη του αυτοεκτίμηση, αξιολογώντας εκ νέου τις ικανότητές του, και να διαχειριστεί με ρεαλιστικό τρόπο τα οδυνηρά συναισθήματά του που προκύπτουν από την ανεργία.
Θα συμβάλουν επίσης στο να επανακτήσει ενεργητικές, διεκδικητικές συμπεριφορές δράσης, απαραίτητες για την επανένταξή του στην αγορά εργασίας, και συνεπώς να επανεύρει τη χαμένη του αυτοεκτίμηση και τη συνακόλουθη κοινωνική καταξίωσή του.
Τέλος, ο ρόλος της πολιτείας είναι και αυτός υψίστης σημασίας. Μπορεί να αναχαιτίσει τα αισθήματα κοινωνικού αποκλεισμού, υποστηρίζοντας τον άνεργο πρακτικά και αποτελεσματικά. Ένα κράτος πρόνοιας, σύμμαχος, αρωγός και συμπαραστάτης του πολίτη, θα προσφέρει ηθική και υλική βοήθεια, αφού χωρίς αμφιβολία έχει ευθύνες γι’ αυτό που του συμβαίνει. Ποικίλες διευκολύνσεις, όπως γραφεία ευρέσεως εργασίας, δημιουργία, έστω, προσωρινών θέσεων εργασίας, βοηθήματα πάσης φύσεως, αν τεθούν στη διάθεσή του μέχρι την οριστική επίλυση του προβλήματος, θα καταπραΰνουν τον θυμό του, θα ηρεμήσουν την ψυχή του και θα του προσφέρουν ελπίδα να ξεπεράσει το σκόπελο της ανεργίας που στέκεται εμπόδιο στην ομαλή πορεία της ζωής του!
