Κι ενώ στην Ελλάδα, εν μέσω οικονομικής κρίσεως ψάχνουμε να βρούμε τρόπους αύξησης των κρατικών εσόδων και τρόπους εκμετάλλευσης των… πλουτοπαραγωγικών μας πόρων, στο Χόλιγουντ για άλλη μια φορά εκμεταλλεύονται την Ελληνική Μυθολογία σαν παρθένο χρυσωρυχείο, γυρίζοντας με την τελευταία λέξη της τρισδιάστατης τεχνολογίας, μια ταινία τύπου «χλαμύδας».
Μάλιστα, μπορούμε να πούμε ότι αυτό δεν συμβαίνει πρώτη φορά, αφού ξεκίνησε από την αρχή του 21ου αιώνα με ταινίες όπως η «Τροία», ο «Αλέξανδρος» και ο «Μονομάχος» και ίσως θα πρέπει να μιλήσουμε για μια «επικερδή» αναβίωση του είδους.
Αυτή τη φορά οι παραγωγοί του Χόλιγουντ επιστρέφουν στις απαρχές της ελληνικής μυθολογίας, εμπλέκοντας στις ψηφιακές περιπέτειες και στη τρισδιάστατη τεχνολογία του φιλμ «Clash of the Titans», τους Τιτάνες, μαζί με τον Περσέα και την Ανδρομέδα και τη Μέδουσα, αλλά και τον Κένταυρο Χείρωνα, ο οποίος μάλιστα θα έχει τη μορφή του πρώην 007, Πιρς Μπρόσναν.
Πρόκειται για ένα ριμέικ της ομότιτλης του 1981, που είχε προβληθεί στη χώρα μας με τον τίτλο «Μονομαχία γιγάντων» και στην οποία το ρόλο του Δία, τότε, κρατούσε ο πολύς Λόρενς Ολίβιε ανάμεσα σε άλλους γνωστούς ηθοποιούς, όπως η Μάγκι Σμιθ, η Κλερ Μπλουμ, η Ούρσουλα Άντρες, η Φλόρα Ρόμπσον και ο Μπάρτζες Μέρεντιθ.
Η ιστορία της «χλαμύδας»
Όπως καλά καταλάβατε, το είδος «χλαμύδα» ή «σπαθί και σανδάλια», όπως το αποκαλούν στο εξωτερικό, δεν είναι κάτι καινούργιο.
Οι απαρχές του, βρίσκονται στην αρχή του 20ού αιώνα για να μην πούμε ότι εμφανίστηκαν με την ανακάλυψη του κινηματογράφου, αφού ο Ζορζ Μελλιές το 1899 γύρισε το πρώτο ιστορικό φιλμ με τίτλο «Κλεοπάτρα», που αφορούσε μια ομότιτλη θεατρική πράξη.
Στη συνέχεια, ο ίδιος το 1903 γύρισε τους «Κεραυνούς του Δία» και το 1905 την ταινία «Ο Οδυσσέας και ο γίγαντας Πολύφημος», ενώ η πρώτη τότε οργανωμένη κινηματογραφική εταιρεία του κόσμου, η γαλλική PATHE γύρισε σαν θεατρικές πράξεις άλλα τρία ιστορικά φιλμ: Το «Σαμψών και Δαλιδά» (1903), «Το δείπνο του Βαλτάσαρ» (1905) και το «Μωυσής» (1907).
Θα αναρωτηθεί κάποιος ότι όλες οι πιο πάνω ταινίες δεν ανήκουν στην περίοδο της Ελληνικής ιστορίας και μυθολογίας, όπως προαναφέρθηκε. Αυτό είναι σωστό, διότι το είδος αυτό είναι μια υποκατηγορία του είδους «ιστορικές ταινίες», αλλά ο όρος «sword and sandal» καθιερώθηκε στη συνέχεια της κινηματογραφικής ιστορίας να περιλαμβάνει όχι μόνον αυτό το χαρακτηριστικό.
Έτσι λέγοντας «sword and sandal» ή «peplum», ή «χλαμύδα», εννοούμε το είδος εκείνο των ταινιών που βασίζονται στην ελληνο-ρωμαϊκή ιστορία και μυθολογία καθώς και στην ιστορία και μυθολογία «γειτονικών» (γεωγραφικά και χρονικά) πολιτισμών, όπως Αιγυπτίων, Ασσυρίων και Ετρούσκων.
Παράλληλα, οι ειδικοί του κινηματογράφου και οι κριτικοί, χρησιμοποιώντας τους όρους αυτούς, συνήθιζαν να εννοούν τις ταινίες, τις οποίες γύριζαν αφειδώς οι Ιταλοί κατά τις δεκαετίες του ‘60 και του ’70 με πολύ μικρό προϋπολογισμό και όχι πάντοτε με γνωστούς ηθοποιούς.
Χρησιμοποιούσαν όμως γνωστούς bodybuilders, οι οποίοι είχαν επικρατήσει σε παγκόσμιους ή εθνικούς διαγωνισμούς bodybuilding και είχαν κερδίσει τίτλους, όπως Μίστερ Υφήλιος, Μίστερ Αμέρικα, Μίστερ Ευρώπη και άλλους.
Η αρχή, μάλιστα, έγινε με τον πασίγνωστο και στη χώρα μας Στιβ Ριβς, που πρώτος υποδύθηκε τον Ηρακλή για να ακολουθήσουν στη συνέχεια, με τον ίδιο ρόλο, οι γνωστοί και λιγότερο γνωστοί Ρεγκ Παρκ, Άλαν Στιλ, Μπραντ Χάρις, Πίτερ Λούπους και άλλοι.
Το ιστορικό πλαίσιο
Με δεδομένο το στοιχείο της αναγνώρισης των ταινιών αυτών, η χρονική περίοδος που καλύπτουν ξεκινά από τη δημιουργία του Κόσμου, όπως την αφηγείται η Παλαιά Διαθήκη (περίπου 7000 – 3000 π.Χ.) και περνώντας μέσα και από την Ελληνική Μυθολογία φτάνει μέχρι την πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (λίγο πριν το 600 μ.Χ.). Μια διάκριση, που την έκανε στη χώρα μας ο σκηνοθέτης Χρήστος Χαλκιάς σε μια εξαιρετική ιστορική μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Αρχαιολογία».
Με βάση την ανωτέρω διάκριση, γυρίστηκαν ταινίες με θέματα από την Παλαιά Διαθήκη (όπως, Βίβλος, Κιβωτός του Νώε, Δέκα Εντολές, Σολομών και Βασίλισσα του Σαββά και άλλες), με θέματα από την αρχαία Αίγυπτο (όπως Οι Φαραώ, Ο Αιγύπτιος, Η βασίλισσα του Νείλου, κλπ.), από τον Τρωικό Πόλεμο και την Αρχαία Ελλάδα (όπως, Ηρακλής, Τροία, Δούρειος Ίππος, Μάχη του Μαραθώνα, Μέγας Αλέξανδρος), την Αρχαία Ρώμη (Ρώμος και Ρωμύλος), τις μεγάλες Ρωμαϊκές κατακτήσεις (Οι γίγαντες της Ρώμης, Κλεοπάτρα, Σπάρτακος), την Καινή Διαθήκη και τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία εκείνης της περιόδου (Ο Βασιλεύς των Βασιλέων, Ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ, Ο Χιτών, Μεσσαλίνα, Καλλιγούλας, Νέρων, Μασίστας) και τέλος με θέματα από την παρακμή της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (Η πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, Ο τελευταίος των Ρωμαίων, Ένα ξίφος για την αυτοκρατορία, και άλλες).
Εκτός όμως από τις καθαρά ιστορικές ή μυθολογικές ταινίες (με τις ιστορικές ακρίβειες, ή τις ανακρίβειες που τις χαρακτηρίζουν) της χρονικής περιόδου που προαναφέρθηκε, στο είδος «χλαμύδα» ανήκουν και όλες εκείνες που βασίζονται σε φανταστικές ιστορίες και έχουν ως πρωταγωνιστές φανταστικά πρόσωπα, που εμπλέκονται με τα ιστορικά ή μυθολογικά.
Είναι όλες εκείνες, που έκαναν πλούσια τα βεστιάρια των εταιρειών από άποψη σπαθιών, τόξων, χλαμύδων, ακοντίων, ασπίδων, ιππήλατων αρμάτων μάχης και έδωσαν δουλειά στους αμερικανούς και ιταλούς bodybuilders, όπως προαναφέρθηκε.
Κορυφαίες παραγωγές εποχής
Όπως είπαμε, οι πρώτες ταινίες του είδους ήταν αυτές του Μελιές από την εποχή του βωβού κινηματογράφου, καθώς και άλλες μικρού μήκους που ήσαν γυρισμένες σαν θεατρικές πράξεις, αλλά αυτή που αποτέλεσε απαρχή του είδους «σπαθί και σανδάλια» ήταν η ιταλική παραγωγή «Νύχτες της Καμπίρια» (Cabiria), που γυρίστηκε το 1914 και ήταν αυτή που επηρέασε αργότερα τους αμερικανούς σκηνοθέτες Ντ. Γκρίφιθ και Σεσίλ Ντε Μιλ, οι οποίοι μεγαλούργησαν στο είδος αυτό.
Μετά την Καμπίρια (τη νεαρή σκλάβα που την απάγουν οι πειρατές κατά τη διάρκεια μιας έκρηξης του ηφαιστείου Αίτνα) ακολούθησε η «Μισαλλοδοξία» του Γκρίφιθ, η οποία όχι μόνο υπήρξε σταθμός στο είδος, αλλά και αφετηρία της ιστορίας του κινηματογράφου, όπως τον ξέρουμε σήμερα, για το λόγο ότι συγκεντρώνει ό,τι καλύτερο είχε να επιδείξει η κινηματογραφική βιομηχανία μέχρι τότε, όπως φυσικά ντεκόρ, χιλιάδες κομπάρσους, νέες τεχνικές στη λήψη των πλάνων και γενικά ό,τι καλύτερο μπορούσε να φανταστεί ο θεατής της εποχής.
Η «Μισαλλοδοξία», που αποτελείται από τέσσερα επεισόδια, ένα μελόδραμα της εποχής της, τη Σταύρωση του Χριστού, τη σφαγή της νύχτας του Αγίου Βαρθολομαίου περιλαμβάνει και την άλωση της Βαβυλώνας από τον Κύρο, όπου τα «σπαθιά και τα σανδάλια» αποτελούν συστατικό του και οι ιστορικοί του κινηματογράφου την τοποθετούν στη κορυφή του κινηματογραφικού είδους και τη θεωρούν πηγή έμπνευσης για μετέπειτα επικές παραγωγές (Δέκα Εντολές, Μπεν Χουρ κ.λπ.) του είδους.
Οι παραγωγές μετά τη «Μισαλλοδοξία» έγιναν πιο φιλόδοξες, σοβαρότερες και ακριβότερες σε βαθμό που αν μια ταινία δεν πήγαινε καλά στα ταμεία, να βάζουν λουκέτο οι εταιρείες.
