«Μα καλά, υπάρχουν φτωχοί στο Ψυχικό;». Το ερώτημα αυτό μου το έθεσε φίλος πριν από λίγες ημέρες, όταν του ανέφερα πως επρόκειτο να έχω μια συνομιλία με την αρμόδια αντιδήμαρχο του Δήμου Φιλοθέης – Ψυχικού για τις ανάγκες σχετικού άρθρου που θα διαβάσετε στο φύλλο που κρατάτε στα χέρια σας.
Ομολογώ ότι το ερώτημα με συγκλόνισε, γιατί αμέσως η μνήμη μου έτρεξε σε ένα αντίστοιχο ερώτημα που μου είχε τεθεί πολλά χρόνια πριν. Τόσο πολλά που αναρωτιέμαι πόσες ζωές έχουν περάσει από τότε.
«Μα καλά, υπάρχουν άστεγοι στην Αθήνα;», με είχε ρωτήσει ο τότε αρχισυντάκτης μου στη ΝΕΑ, όταν έφερα ένα ρεπορτάζ σχετικά με τους αστέγους στην πρωτεύουσα. Τότε, η αλήθεια είναι ότι το ερώτημα είχε μια κάποια βάση. Η Αθήνα ζούσε ακόμα στην αστρόσκονη των Ολυμπιακών Αγώνων, σε μια περίοδο που λεφτά ακόμα υπήρχαν, τα μπουζούκια λειτουργούσαν επτά μέρες την εβδομάδα, η βενζίνη είχε 0,65€ (ακόμα κλαίω όταν το θυμάμαι αυτό το τελευταίο) και γενικά, υπήρχε μια έντονη ευημερία. Κανένας, ή μάλλον ελάχιστοι, έβλεπαν το μαύρο σύννεφο της κρίσης να πλησιάζει. Ως δημοσιογράφος του ελεύθερου ρεπορτάζ, έκανα πολύ «πεζοδρόμιο» εκείνη την περίοδο, τουτ’ έστιν, βρισκόμουν συνεχώς στους δρόμους, παρατηρούσα τις αλλαγές, έβλεπα το κακό να έρχεται. Την πρώτη φορά που είδα άνθρωπο μέσης ηλικίας, με κοστούμι και «αρχοντικό» παρουσιαστικό να ψάχνει στα σκουπίδια για φαγητό, μου κόπηκαν τα πόδια. Από τότε, το τι έχουν δει τα μάτια μου, είναι μια ιστορία που ίσως δεν θα ήθελε κανένας να του περιγράψω.
Έχουν περάσει πια 17 ολόκληρα χρόνια από τότε που κάποιος μου έθεσε εκείνο το ερώτημα. Και να που, δυο ζωές σχεδόν μετά, αυτή η καχυποψία, αυτή η αμφισβήτηση, εξακολουθεί να υπάρχει σε κάποια στρώματα. «Μα καλά, υπάρχουν φτωχοί στο Ψυχικό;». Και, όμως. Και όσο υπάρχει αυτή η ψευδής εντύπωση ότι υπάρχουν περιοχές όπου το, κατά γενική ομολογία, υψηλό κατά μ.ο. εισόδημα είναι ο συνολικός κανόνας, τόσο θα είναι πιο δύσκολο να τους βοηθήσουμε.
Ναι. Υπάρχουν φτωχοί στο Ψυχικό. Όπως υπάρχουν και στην Κηφισιά, στην Εκάλη, στη Γλυφάδα. Προάστια που επίσης θεωρούνται ότι υπάρχουν μόνο προνομιούχοι.
Η φτώχεια δεν είναι υλικό. Είναι αέρας. Περνάει κάτω από κάθε χαραμάδα. Και δεν κάνει γεωγραφικές διακρίσεις. Όσο κλείνουμε τα μάτια, τόσο πιο δύσκολο το κάνουμε για τους ίδιους τους ανθρώπους που έχουν ανάγκη από υποστήριξη. Γιατί και οι ίδιοι βυθίζονται σε μια δίνη του να νιώσουν ντροπή για την κατάστασή τους. Πολλές φορές και ενοχή. Αυτή η διαχρονική εντύπωση πως «για να έχεις βρεθεί σε αυτή την κατάσταση, μάλλον εσύ φταις». Άρα, αφού εσύ φταις, εγώ γιατί να σε βοηθήσω; Μην παραξενεύεστε γι’ αυτό που γράφω. Είναι λόγια που έχουν ακουστεί. Τον πρώτο καιρό, μάλιστα, της κρίσης, η εικόνα ενός αστέγου αντιμετωπιζόταν με δύο στερεοτυπικές εξηγήσεις: Ή είναι πρεζάκιας, αλκοολικός και τζογαδόρος, άρα καλά να πάθει ή – ακόμα πιο σοκαριστικό – είναι έτσι από άποψη, από στάση ζωής. Κάποτε συνέκριναν τους αστέγους της Αθήνας με τους “clochards” του Παρισιού. Αυτούς δηλαδή που επέλεγαν την «αλήτικη» ζωή χωρίς κοινωνικές συμβάσεις και υποχρεώσεις.
Και να που, 17 ολόκληρα χρόνια μετά, υπάρχουν ακόμα κάποιοι που την έννοια «φτώχεια» δεν την έχουν συνδυάσει στο μυαλό τους με μια απτή πραγματικότητα.
Ξέρετε, καμιά φορά νιώθω κουρασμένος. Γιατί, είναι αδιανόητο να πρέπει να εξηγήσεις ακόμα και σήμερα. Από την άλλη, δεν μας επιτρέπεται να κουραστούμε. Υπάρχουν άνθρωποι που έχουν την ανάγκη μας. Υπάρχουν άνθρωποι που χρειάζονται να τους απλώσουμε το χέρι μας να τους βοηθήσουμε. Υπάρχουν άνθρωποι που, αν τους εγκαταλείψουμε κι εμείς, θα χάσουν κάθε ελπίδα να σταθούν πάλι στα πόδια μας.
Όχι, δεν μπορούμε να κουραστούμε. Ο δρόμος είναι ακόμα πολύ μακρύς. Μέχρι να ενημερωθεί και ο τελευταίος που έχει απορία ότι, ναι, υπάρχουν φτωχοί και στο Ψυχικό…
