Έννοιες συμπληρωματικές που οδηγούνται στην αντιπαλότητα
Γράφει ο Χρήστος Ζαγκλής
«Αιέν αριστεύειν και υπείροχον έμμεναι άλλων» ΟΜΗΡΟΣ
Μ ια νέα σχολική χρονιά αρχίζει. Με ελπίδες και όνειρα. Με αγωνίες και προσδοκίες για χιλιάδες Ελληνόπουλα, σε όλες της βαθμίδες της εκπαίδευσης. Μια νέα χρονιά που θα σημαδευτεί και από τις επιχειρούμενες αλλαγές στην εκπαίδευση με το υπό κατάθεση στη Βουλή για ψήφιση νομοσχέδιο του Υπουργείου Παιδείας και θα προδιαγράψει -ενδεχομένως- το μέλλον χιλιάδων μαθητών, αν αυτό δεν αλλάξει στην πορεία από τον επόμενο υπουργό ή από την επόμενη κυβέρνηση…
Ευκαιρία λοιπόν για διατύπωση κάποιων σκέψεων, που στόχο έχουν να προβληματίσουν τα κέντρα λήψης αποφάσεων ως προς τη διαμόρφωση της επόμενης μέρας της Παιδείας στη χώρα μας. Δεν αμφισβητούμε προθέσεις· όλοι για μια καλύτερη Παιδεία πασχίζουν. Εμείς κρίνουμε τις επιλογές και επισημαίνουμε τις ορατές επιπτώσεις στο μέλλον.
Θα ξεκινήσουμε με μια περυσινή αστοχία του Υπουργείου Παιδείας. Η κατάργηση της σημαιοφορίας από τον άριστο, ως δήθεν αναχρονιστική πράξη, με κλήρωση μεταξύ των μαθητών, αιτιολογήθηκε ότι θα οδηγήσει στην ισότητα… Δυστυχώς, όλα όσα αναπτύχθηκαν ως επιχειρηματολογία ώστε να στηριχθεί η επιλογή της κλήρωσης, δεν αντέχουν σε σοβαρή κριτική.
Με αφορμή αυτή την απόφαση, ας αναλύσουμε λίγο αυτές τις έννοιες, μήπως καταφέρουμε να ξεφύγουμε από τη στρέβλωσή τους.
Ανέκαθεν η έννοια της αριστείας στην ελληνική αντίληψη αποτελούσε δημιουργική πρόκληση άμιλλας για διάκριση. Θυμάμαι τους δασκάλους μας να μας επισημαίνουν τη σημασία της άμιλλας, το «ευ αγωνίζεσθαι», τη διαφορά ανάμεσα στον ανταγωνισμό (απέναντι στον άλλο, μορφή εναντίωσης δηλαδή) και τον συναγωνισμό (τον κοινό αγώνα). Η έννοια της αριστείας και η διεκδίκησή της επιβάλλεται με την αξιοκρατία. Η αριστεία είναι κατάκτηση που απαιτεί διαρκή αγώνα, συνέχεια και συνέπεια. Συμβάλλει στη γενικότερη αναβάθμιση της Παιδείας, μέσα από την οποία καλλιεργούνται και αναπτύσσονται οι αξίες της δημοκρατίας, της ελευθερίας, της αλληλεγγύης, της κριτικής σκέψης. Τη διεκδίκηση της αριστείας μέσα από την άμιλλα, χρήσιμο θα είναι ν’ αρχίσουν να τη μαθαίνουν τα παιδιά από τα πρώτα βήματά τους στο σχολείο.
Η ισότητα τώρα, εκτιμούμε πως είναι προϋπόθεση σειράς άλλων παραμέτρων. Κατ’ αρχή να την αντιδιαστείλουμε με την ισοπέδωση. Εδώ αναφερόμαστε στην ισότητα των ίσων ευκαιριών, της κοινής αφετηρίας, των ίσων δικαιωμάτων. Θεωρούμε ότι είναι υποχρέωση της Πολιτείας να εξασφαλίζει στους πολίτες της -ιδίως στον χώρο της εκπαίδευσης- το δικαίωμα στην ισότητα.
Ένα δυνατό οργανωμένο, πλήρως στελεχωμένο και ποιοτικό σχολείο, οφείλει να είναι ο εκπαιδευτικός στόχος μιας κυβέρνησης και όχι ζητούμενο στα χαρτιά και τα λόγια.
Στη σημερινή Ελλάδα της κρίσης, το δημόσιο σχολείο δοκιμάζεται σκληρά. Έχει ελλείψεις σε διδάσκοντες, σε υποδομές, σε εποπτικά μέσα, σε διδακτικές συνθήκες. Αυτά είναι τα στοιχεία με τα οποία η Πολιτεία οφείλει να το εφοδιάσει. Αντ’ αυτών το Υπουργείο επιχειρεί να καταργήσει την αριστεία, προσπαθώντας να πείσει ότι η επιλογή του αυτή προωθεί την ισότητα και την άνοδο του επιπέδου μέσα απ’ αυτήν. Αφελές το επιχείρημα. Από την άλλη πλευρά, αν η ισότητα είναι ζητούμενο και επιτυγχάνεται… μέσω κλήρωσης, γιατί το Υπουργείο πονοκεφαλιάζει για το σύστημα διεξαγωγής των Πανελλαδικών; Ας εφαρμόσει την ισότητα, μέσω κλήρωσης. Ίσος αριθμός αγοριών – κοριτσιών, κλήρωση για τα επιστημονικά πεδία, κλήρωση για τις σχολές, κλήρωση για την κατεύθυνση, κλήρωση για την πόλη που θα σπουδάσουν τα παιδιά. Όλα …τζόγος.
Ας είμαστε σοβαροί. Η αριστεία και η ισότητα είναι έννοιες συμπληρωματικές, δεν είναι ανταγωνιστικές. Οφείλουν να ισχύουν και οι δύο, να προωθούνται και οι δύο. Η υποκατάσταση της αριστείας όχι με μια ισότητα ευκαιριών που αποτελεί βασική αρχή της δημοκρατίας αλλά με μια «ισότητα τυχαιότητας» ή ισότητα μέσω κλήρωσης, είναι ένα μήνυμα παραίτησης, ραστώνης, εφησυχασμού και αδιαφορίας, που συνεπάγεται διαρκή πτώση επιπέδου.
Τελειώνοντας, θα επισημάνουμε την τεράστια ευθύνη των ταγών της Πολιτείας ως προς τον τρόπο που γαλουχεί τη νέα γενιά.
Τα ιδανικά, η τιμή, η υπερηφάνεια, η αξιοκρατία, η ισότητα, η αριστεία είναι αξιακοί κώδικες και ουδείς νομιμοποιείται να τους θέτει εν αμφιβόλω. Οι αξιακοί κώδικες είναι εκείνοι που οδηγούν σε πρόοδο μια κοινωνία. Είναι επικίνδυνο να παίζει κανείς παιχνίδια μ’ αυτούς και τα παιδιά γενικότερα.
