Δράση υπευθυνότητας στην κρίση

Σε ετοιμότητα και φέτος το Κέντρο Συμβουλευτικής και Ψυχολογικής Υποστήριξης στο Δήμο Λυκόβρυσης-Πεύκης, το οποίο παρέχει υπηρεσίες στους κατοίκους και δημότες όλων των ηλικιών.

Το Κέντρο Συμβουλευτικής και Ψυχολογικής Υποστήριξης του ΚΟΙΠΑΠ του Δήμου Λυκόβρυσης Πεύκης, λειτουργεί στο πλαίσιο της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας και παρέχει υπηρεσίες στους κατοίκους και δημότες όλων των ηλικιών από το 2011.

Ο γενικός στόχος των υπηρεσιών του κέντρου είναι η διάγνωση, η αξιολόγηση, η παρακολούθηση της ψυχικής υγείας και η ενημέρωση των ενδιαφερόμενων για την καλύτερη αντιμετώπιση των προβλημάτων τους.

Το κέντρο στελεχώνεται από ψυχολόγους, συμβούλους ψυχικής υγείας, κοινωνικούς λειτουργούς, λογοθεραπευτές και ειδικούς παιδαγωγούς, οι οποίοι προσφέρουν εθελοντικά τις υπηρεσίες τους, στα πολυιατρεία των δημοτικών κοινοτήτων Λυκόβρυσης και Πεύκης.

Μέσα από δράσεις, ομιλίες, δημιουργίες ομάδων, ατομικές συνεδρίες και συνεργασίες με φορείς, στοχεύουμε στην πρόληψη, την ευαισθητοποίηση και τη συμβουλευτική υποστήριξη.

Στο πλαίσιο της πρωτογενούς πρόληψης, το κέντρο εκτός από τις ατομικές, ομαδικές και οικογενειακές συνεδρίες, συνεργάζεται και με τις κοινωνικές δομές του ΚΟΙΠΑΠ (παιδικοί σταθμοί/ΚΑΠΗ), όπως επίσης και με τη σχολική κοινότητα.

Σίγουρα η οικονομική κρίση μπορεί να έχει από ήπιες έως σοβαρές ψυχολογικές επιπτώσεις στους πολίτες και σε ομάδες ατόμων που μπορεί να είναι περισσότερο ή λιγότερο ευάλωτες σε ψυχολογικά προβλήματα. Για παράδειγμα, τα χαμηλά και μεσαία κοινωνικοοικονομικά στρώματα θίγονται περισσότερο ψυχολογικά, γιατί θίγονται περισσότερο οικονομικά, χωρίς βέβαια να αποκλείονται και τα ανώτερα κοινωνικοοικονομικά στρώματα, ή άτομα, που ήδη είχαν κάποιες ψυχολογικές διαταραχές, ή κάποιες δυσκολίες προσαρμογής στην αλλαγή.

H οικονομική κρίση και η ψυχολογία μας

Αγχώδεις και καταθλιπτικές διαταραχές, συχνότερες κρίσεις πανικού, διαταραχές ύπνου, αλλά και σκέψεις ή απόπειρες αυτοκτονίας εμφανίζονται περισσότερο όταν υπάρχει οικονομική κρίση.

Η απώλεια της εργασίας, ο φόβος ή η απειλή για απώλεια της εργασίας, η ανεργία, η μειωμένη οικονομική δυνατότητα και από την άλλη, η ανάγκη να ανταποκριθούμε σε δεδομένες απαιτήσεις που πιέζουν, σε ρόλους που έχουμε αναλάβει, ή η ανάληψη πιθανά νέων ευθυνών είναι μερικοί από τους λόγους που μπορούν να εντείνουν την ψυχολογική πίεση και να προκαλέσουν ψυχολογικά προβλήματα.

Επίσης, η ευθύνη απέναντι στην οικογένεια (γονείς, συντρόφους, συζύγους, παιδιά) αποτελούν σημαντικούς παράγοντες πίεσης. Ζευγάρια εξάλλου, που προγραμματίζουν να κάνουν οικογένεια, να κάνουν παιδιά μπορεί το αναβάλλουν. Για κάποιους, η δημιουργία οικογένειας είναι στόχος, πάνω στον οποίο δουλεύουν κάποια χρόνια και αυτό μπορεί να αναιρεθεί. Έτσι, οι νέοι άνθρωποι αποθαρρύνονται, απογοητεύονται, δεν βλέπουν μέλλον.

Καταλαβαίνουμε λοιπόν, με βάση τα παραπάνω, ότι πέρα από τα διαγνωσμένα ψυχολογικά προβλήματα που, είτε εμφανίζονται, είτε εντείνονται, υπάρχει και μια σειρά ψυχολογικών αντιδράσεων, που επηρεάζει τη συμπεριφορά μας, σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής μας (επαγγελματική, οικογενειακή, σεξουαλική, κοινωνική κλπ). Επιθετικότητα, απογοήτευση, πένθος για αυτά που χάσαμε ή για αυτά που θα χάσουμε, αποθάρρυνση, απαισιοδοξία είναι μερικά από τα συναισθήματα, που δεν μας οδηγούν και στο σωστότερο δρόμο. Ακόμα, αυτό που συχνά παρατηρείται είναι μια αδράνεια, μια αδιαφορία για τα πράγματα και μειωμένο κίνητρο για να λύσουμε προβλήματα, να βγούμε από ένα «βάλτωμα», που χωρίς να το καταλαβαίνουμε μπορεί να βουλιάζουμε σιγά-σιγά μέσα σε αυτό. Αυτές οι υποτονικές αντιδράσεις μπλοκάρουν την αντίσταση και την αντίδραση στην κρίση. Και ένας υγιής οργανισμός πρέπει να αντιδρά, να χειρίζεται τις αλλαγές, να λειτουργεί εποικοδομητικά για τον εαυτό του. Κάποιες φορές δέ, μπορεί να υπάρχουν και τα αντίθετα συναισθήματα, δηλαδή υπεραισιοδοξία, υποτίμηση της κατάστασης, υπομανιακές τάσεις, αίσθημα παντοδυναμίας, που επίσης δεν οδηγούν σε καλό δρόμο.

Η δοκιμασία των ανθρωπίνων σχέσεων

Στο σημείο βέβαια αυτό, δοκιμάζονται έντονα και οι προσωπικές μας σχέσεις, δηλαδή σε ποιο βαθμό οι σχέσεις μας στηρίζονται στην αμοιβαιότητα, στην εμπιστοσύνη, στην υποστήριξη, στην ικανότητα να κατανοήσει ο άλλος πως νιώθουμε, τι μας αγχώνει, τι μας ανακουφίζει, τι μας πάει πίσω, τι μας προωθεί;

Μήπως είναι η κρίση μια ευκαιρία να ξαναδούμε τις σχέσεις μας; Να τους δώσουμε την αξία που τους πρέπει; Να πάρουμε συναισθηματική τροφοδότηση από αυτές, αλλά και να δώσουμε; Να έρθουμε πιο κοντά στους δικούς μας ανθρώπους;

Αυτό μπορεί να είναι ένα από τα καλά της κρίσης. Κάποιο άλλο μπορεί να είναι ότι ίσως μάθουμε να είμαστε πιο ολιγαρκείς, να ευχαριστιόμαστε με πιο απλά πράγματα ή ακόμα και κάτι πιο απλό και πρακτικό, να μαζεύουμε λεφτά, παρά να τα ξοδεύουμε.

Tί να κάνουμε για να αντιμετωπίσουμε όλες αυτές τις ψυχολογικές επιπτώσεις;

Οδηγός αυτοδιαχείρισης της ψυχολογικής κρίσης

Καταρχήν, δεν θέλει πανικό. Ο πανικός προκαλεί άγχος, ένταση, επιθετικότητα. Επίσης προκαλεί παράλογες σκέψεις και κυρίως μειώνει την τάση για λήψη αποφάσεων, κάτι που δεν θέλουμε.

Αναλογιστείτε τις προσωπικές σας ευθύνες και αποφάσεις.

Εστιασθείτε σε αυτά που πραγματικά αξίζουν στη ζωή σας. Μπορεί να είναι η οικογένειά σας, ο σύντροφος σας, τα παιδιά σας, οι καλοί σας φίλοι, κάποιο hobby, κάποια ενδιαφέροντα που μπορεί να είχατε παραμελήσει. Δώστε χρόνο σε όλα αυτά.

Εστιασθείτε σε αυτά που μπορείτε να ελέγξετε. Mόνο σε αυτά μπορείτε να επιδράσετε και να τα προσαρμόσετε όπως επιθυμείτε.

Μη διστάσετε να απευθυνθείτε σε ψυχολόγο για να μιλήσετε για αυτά που σας απασχολούν, ακόμα και για να κάνετε μια κουβέντα αυτογνωσίας ή μια στροφή στην εσωτερικότητά σας, να απευθυνθείτε στις πνευματικές πηγές που μπορούν να σας τροφοδοτήσουν. Ακόμα και μία συνεδρία στον ψυχολόγο μπορεί να είναι χρήσιμη και ανακουφιστική.

Η ψυχολογία της τρίτης ηλικίας

Οι ηλικιωμένοι, ή αλλιώς η τρίτη ηλικία είναι μία ιδιαίτερη ηλικιακή ομάδα με ξεχωριστές ανάγκες. Τα όρια έναρξης της 3ης ηλικίας δεν είναι σαφή, συνήθως κάποιος ανήκει στην  τρίτη ηλικία εφόσον περάσει το 65 έτος της ηλικίας του, ενώ γενικά θεωρείται κάποιος ηλικιωμένος από την ώρα που θα συνταξιοδοτηθεί. Η 3η ηλικία έχει ειπωθεί ότι είναι τα «χρυσά χρόνια». Αυτό γιατί τότε ο άνθρωπος έχει αρκετό ελεύθερο χρόνο και μειωμένες υποχρεώσεις ώστε να ασχοληθεί με πράγματα που του αρέσουν και με δραστηριότητες που αγαπάει. Για πολλούς όμως ηλικιωμένους η τρίτη ηλικία συνοδεύεται από αρκετά προβλήματα. Η συνταξιοδότηση πλέον συνδέεται έντονα με τη μείωση εσόδων του ατόμου, συνεπώς υπάρχουν μεγάλες πιθανότητες να αντιμετωπίσει οικονομικές δυσκολίες. Επιπλέον με τη συνταξιοδότηση αλλάζει ο κοινωνικός ρόλος του ατόμου, δεν έχει απασχόληση καθημερινή, γεγονός το οποίο μπορεί να το επηρεάσει στην κοινωνική του ζωή αλλά και στην ψυχολογική του προσαρμογή. Η αλλαγή της ταυτότητας (δεν είναι πια π.χ. ο κος Νίκος, ο επιχειρηματίας ή ο υπεύθυνος μισθοδοσίας) μπορεί να προκαλέσει δυσκολίες προσαρμογής στην καθημερινότητα, ανία και αδράνεια. Εκτός όμως από την απώλεια του ρόλου, μπορεί να προκύψει και η απώλεια της κοινωνικής ζωής καθώς  πολλοί είναι εκείνοι οι οποίοι κοινωνικοποιούνται μέσα από τη δουλειά. Έτσι μόλις κάποιος συνταξιοδοτηθεί έρχεται αντιμέτωπος με δυσκολίες εύρεσης κοινωνικών επαφών και προσέγγισης νέων προσώπων.

Ταυτόχρονα μπορεί το άτομο εμφανίσει προβλήματα υγείας. Τα προβλήματα υγείας απαιτούν περισσότερα χρήματα αλλά και μπορεί να περιορίζουν τις δραστηριότητές του ατόμου με αποτέλεσμα να πλήττεται η ποιότητα ζωής του αλλά και της οικογένειάς του. Ένα από τα πιο συχνά προβλήματα σε σχέση με την υγεία καθώς μεγαλώνουμε είναι η αίσθηση της κόπωσης στο σώμα, της απώλειας των δυνάμεων, της αλλαγής της εικόνας μας, της έκπτωσης των αισθήσεων όπως η ακοή και η όραση αλλά και των νοητικών λειτουργικών όπως η μνήμη. Αυτά τα προβλήματα συχνά συνοδεύονται και από προβλήματα ψυχικής φύσεως. Αυτή η φυσική φθορά του οργανισμού σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να αυξήσει το αίσθημα ευαλωτότητας του ατόμου. Έτσι ο ηλικιωμένος μπορεί να αρχίσει να φοβάται ότι είναι ευάλωτος, ότι επιβαρύνει την οικογένειά του, ότι αρχίζει να εξαρτάται από τους άλλους και δεν μπορεί να ζήσει αυτόνομα, σκέψεις αρνητικές στις οποίες υποβόσκει ο φόβος της φθοράς και του θανάτου.

Όλες αυτές οι αλλαγές στη ζωή του ηλικιωμένου είναι πολύ πιθανό να έχουν αρνητικές επιπτώσεις στην ψυχική του υγεία με αποτέλεσμα να εκδηλώσει συμπτώματα όπως το άγχος και η κατάθλιψη.

Άγχος και Κατάθλιψη στην τρίτη ηλικία

Τα συχνότερα προβλήματα ψυχικής υγείας κατά την τρίτη ηλικία είναι το άγχος και η κατάθλιψη. Φαίνεται ότι οι ηλικιωμένοι έχουν αυξημένες πιθανότητες εκδήλωσης κατάθλιψης και άγχους αλλά παρόλ’ αυτά η επικράτηση των δύο αυτών διαταραχών παραμένει χαμηλότερη σε σχέση με άλλες ηλικιακές ομάδες. Οι έρευνες υποδεικνύουν ότι το 4-7% των ηλικιωμένων παρουσιάζουν κατάθλιψη, ενώ το 15% των ηλικιωμένων που πάσχουν από κατάθλιψη θα οδηγηθούν σε αυτοκτονία. Παρόλο που παλαιότερα το άγχος θεωρούνταν ότι εξαλείφεται με την πάροδο των χρόνων, πλέον οι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι υπάρχει ακόμα και στους ηλικιωμένους και στο 90% των περιπτώσεων συνυπάρχει με την κατάθλιψη. Μάλιστα τα προβλήματα άγχους στην τρίτη ηλικία φαίνεται να αποτελούν ένα συνεχές στη ζωή του ατόμου απλά να εκδηλώνονται με διαφορετικό τρόπο, ενώ φαίνεται ότι το φύλο παίζει σημαντικό ρόλο, με τις γυναίκες να διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο.

Όμως, συχνά αγνοούνται τα συμπτώματα από την οικογένεια ή και το ίδιο το άτομο καθώς εκλαμβάνονται ως φυσικό αποτέλεσμα του γήρατος και των πολλαπλών απωλειών που βιώνουν τα ηλικιωμένα άτομα. Όντως, οι πολλαπλές απώλειες προσφιλών προσώπων, οι σωματικές παθήσεις, η συνταξιοδότηση και οι αλλαγές στην κατοικία είναι μερικοί από τους παράγοντες που μπορεί να πυροδοτήσουν τα καταθλιπτικά συμπτώματα, είναι όμως σημαντικό να εντοπιστεί πότε ένα άτομο εκδηλώνει καταθλιπτικά συμπτώματα ή αγχώδη συμπτώματα ώστε να πάρει την κατάλληλη υποστήριξη. Η Τρίτη ηλικία δεν είναι συνώνυμη της κατάθλιψης. Πολλές φορές τα προβλήματα ψυχικής υγείας είναι αποτέλεσμα της δυσκολίας προσαρμογής στη νέα ταυτότητα, και τον διαφορετικό τρόπο ζωής παρά στην ηλικία αυτή καθαυτή.