Συνήθη συμπτώματα της κατάθλιψης κατά την τρίτη ηλικία είναι:
- η θλίψη
- η απογοήτευση
- η απόσυρση από τις καθημερινές συνήθειες
- η απάθεια
- η πτώση της διάθεσης
- η αλλαγή των συνηθειών του ύπνου και της διατροφής (αϋπνίες ή υπνηλία, απώλεια όρεξης)
- η απαισιοδοξία
- ενοχές και η
- αίσθηση αβοηθητότητας.
Αντίστοιχα, χαρακτηριστικά συμπτώματα του άγχους κατά την τρίτη ηλικία είναι:
- η αγωνία για εμφανώς ασήμαντα γεγονότα
- μία αγωνιώδης προσμονή σε καθημερινό επίπεδο
Τόσο στην περίπτωση του άγχους όσο και στην περίπτωση της κατάθλιψης το άτομο να εμφανίζει:
- χαμηλή συγκέντρωση
- απώλεια μνήμης
- απώλεια ενδιαφερόντων
- πολλαπλά σωματικά ενοχλήματα.
Τα τελευταία συμπτώματα είναι παρόμοια με άλλες παθήσεις όπως η άνοια και γι’ αυτό το λόγο είναι σημαντικό να γίνουν οι κατάλληλες εξετάσεις ώστε να αποκλεισθεί η οργανική αιτία των προβλημάτων.
Παράγοντες Κινδύνου για την Εκδήλωση Ψυχικών Διαταραχών κατά την τρίτη ηλικία
Φαίνεται να υπάρχουν πολλοί παράγοντες που να σχετίζονται με την εκδήλωση προβλημάτων κατάθλιψης και άγχους στους ηλικιωμένους. Μερικοί από τους πιο συχνούς παράγοντες που μπορεί να πυροδοτήσουν τέτοιου είδους συμπτώματα είναι:
- Η κακή σωματική υγεία, η οποία μπορεί να περιλαμβάνει κάποια χρόνια πάθηση ή κάποιο ατύχημα το οποίο θέτει τον ηλικιωμένο σε περιορισμό.
- Η απώλεια σημαντικών άλλων όπως συντρόφων, μελών της πατρικής και μητρικής οικογένειας και φίλων
- Η αλλαγή κατοικίας, η μετοίκηση σε κάποιον οίκο ευγηρίας
- Η κοινωνική απομόνωση και η μοναξιά
Προστατευτικοί Παράγοντες για την Ψυχική Υγεία στην τρίτη ηλικία
Προστατευτικοί παράγοντες φαίνεται να είναι η ύπαρξη υποστηρικτικού δικτύου, η οργάνωση σε συλλόγους και ομάδες, και γενικότερα η δραστηριοποίηση του ατόμου όπως και η καλή υγεία. Όμως, η υπερβολική υποστήριξη από το περιβάλλον μπορεί να οδηγήσει σε έλλειψη αυτονομίας, σε χαμηλή αυτοπεποίθηση και χαμηλή αίσθηση αυτοαποτελεσματικότητας άρα να αυξήσει την εξαρτητικότητα των ηλικιωμένων.
Πως μπορεί να βοηθήσει η οικογένεια;
Υπάρχουν πολλά πράγματα που μπορεί να κάνει η οικογένεια για να βοηθήσει τον ηλικιωμένο ώστε να μειώσει την πιθανότητα να υποφέρει από προβλήματα ψυχικής υγείας.
Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι οι ηλικιωμένοι έχουν ανάγκη την ανθρώπινη επαφή, την παρέα, την επικοινωνία. Η οικογένεια είναι καλό να μην απομονώνει τους ηλικιωμένους από τις δραστηριότητές της. Επιπλέον είναι καλό οι ηλικιωμένοι με την υποστήριξη και την προτροπή της οικογένειάς τους να βρουν δραστηριότητες που τους δίνουν ικανοποίηση και ευχαρίστηση οι οποίες μπορεί να περιλαμβάνουν ψυχαγωγικές δραστηριότητες, εκδρομές, συνεστιάσεις, εκπαιδευτικές δραστηριότητες όπως και απασχόληση σε εθελοντικό ή όχι επίπεδο. Ακόμα και αν το ίδιο το άτομο δυσκολεύεται να εντοπίσει πως μπορεί να κοινωνικοποιηθεί ή να δραστηριοποιηθεί, η οικογένεια είναι καλό να του δίνει τα κατάλληλα ερεθίσματα ώστε να το βοηθήσει να προσαρμοστεί στην καθημερινότητά του με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, να παραμείνει αυτόνομο και δραστήριο.
Αν η οικογένεια ή ο ίδιος ο ηλικιωμένος παρατηρήσουν αλλαγές στη διάθεση, τις συνήθειες ή τη συμπεριφορά είναι καλό να αναζητήσουν υποστήριξη. Στις περισσότερες περιπτώσεις ο ηλικιωμένος έχει αναπτύξει μία σχέση εμπιστοσύνης με κάποιο γιατρό, συνήθως τον παθολόγο οπότε αρχικά είναι καλό να απευθυνθεί στον θεράποντα ιατρό του. Εφόσον επισκεφθεί το γιατρό του είναι καλό η οικογένεια να τον παροτρύνει να μιλήσει για οτιδήποτε τον απασχολεί και να μην δοθεί μόνο έμφαση στα σωματικά συμπτώματα, όπως συνήθως γίνεται, ώστε ο ιατρός να είναι σε θέση να τον παραπέμψει σε κάποιο ειδικό ψυχικής υγείας, αν κρίνει ότι τα συμπτώματά του είναι ψυχολογικής φύσης.
Πως μπορεί να βοηθήσει η ψυχοθεραπεία;
Η ψυχοθεραπεία φαίνεται να μπορεί να βοηθήσει και μεγαλύτερους σε ηλικία ανθρώπους παρά την άποψη ότι δεν είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική. Πράγματι, όσο περισσότερα χρόνια κάποιος υποφέρει από κάποιο πρόβλημα ψυχικής φύσης τόσο δυσκολότερο είναι να αντιμετωπισθεί. Μπορεί να μάθει «το γέρικο μουλάρι καινούργια κόλπα;» ρώτησε ένας πελάτης που επισκέφτηκε το γραφείο μου. Οι έρευνες δείχνουν ότι πράγματι η ψυχοθεραπεία μπορεί να είναι αποτελεσματική και στους ηλικιωμένους πελάτες. Μάλιστα σε ήπιες και μέτριες περιπτώσεις κατάθλιψης προτιμάται από τη φαρμακοθεραπεία καθώς οι ηλικιωμένοι είναι περισσότερο ευαίσθητοι στις παρενέργειες των φαρμάκων. Σε ορισμένες περιπτώσεις, όπου κρίνεται απαραίτητο μπορεί να χορηγηθεί και ήπια φαρμακευτική αγωγή σε συνδυασμό με τη ψυχοθεραπεία, αλλά αυτό πάντα σε συνεργασία με το θεράποντα ιατρό.
Οι σύγχρονες μελέτες δείχνουν ότι μία από τις πιο αποτελεσματικές θεραπείες είναι η γνωσιακή συμπεριφοριστική θεραπεία. Μέσα από τη ψυχοθεραπευτική διαδικασία ο θεραπευόμενος θα μάθει νέους τρόπους να κατανοεί καλύτερα τον εαυτό του και τους γύρω του, θα βοηθηθεί να τροποποιήσει κάποιες δυσλειτουργικές σκέψεις και κατ’ επέκταση θα νιώσει καλύτερα. Θα εντοπισθούν τα προβλήματα που αντιμετωπίζει και θα οδηγηθεί στην επίλυσή τους. Η ψυχοθεραπεία μπορεί ακόμα να βοηθήσει τον θεραπευόμενο να ανακτήσει τις κατάλληλες δεξιότητες για κοινωνική δικτύωση ώστε να αντιμετωπίσει τα αισθήματα κοινωνικής απομόνωσης, για απασχόληση όπως και τις κατάλληλες δεξιότητες για να χαλαρώνει τον οργανισμό του όταν νιώθει αγχωμένος. Η γνωσιακή συμπεριφοριστική θεραπεία είναι σύντομη, βραχύχρονη και δομημένη θεραπεία η οποία εστιάζει ακριβώς στο πρόβλημα του θεραπευόμενου. Η επιτυχία της θεραπείας έγκειται στην αρμονική συνεργασία του θεραπευτή, του θεραπευόμενου, του περιβάλλοντός του και του θεράποντα ιατρού.
Η Επιστημονική Ομάδα του Κέντρου Ψυχολογικής Υποστήριξης του ΚΟΙΠΑΠ
Αϊδίνη Δήμητρα – Επιστημονικά Υπεύθυνη Κέντρου, Ψυχολόγος/Παιδοψυχολόγος
Πατακάκη Ελευθερία-Επιστημονικά Υπεύθυνη Κέντρου, Κλινική Ψυχολόγος(MSc Ψυχική Υγεία)-Ψυχοθεραπεύτρια
Αγελαδοπούλου Εύη-Λογοθεραπεύτρια
Βάγγερ Καλλιόπη-Ψυχολόγος/Σύμβουλος, Σχολική και Εργασιακή Ψυχολογία, MSc University of London.
Γκίκας Παναγιώτης-Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας/Συστημικός Ψυχοθεραπευτής
Κορολή Χριστίνα-Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας/Συνθετική Ψυχοθεραπεύτρια
Λαμπρινοπούλου Μαργαρίτα-Οικογενειακή Σύμβουλος/Συστημική Ψυχοθεραπεύτρια
Μαυρουκλή Ελένη-Κλινική Ψυχολόγος-Συστημική Ψυχοθεραπεύτρια
Ντίνου Μαρία-Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας/Ψυχοθεραπεύτρια
Σιακαντάρη Ελίνα-Ψυχολόγος(MSc Έλεγχος του στρες και προαγωγή της υγείας)
Σπάλα Κωνσταντίνα- Κοινωνική Λειτουργός
Τζαχάνη Σοφία-Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας/Ψυχοθεραπεύτρια
Τζαχάνη Χριστίνα-Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας/Οικογενειακή Θεραπεύτρια
Tρευλάκη Νίκη- Ειδική Παιδαγωγός, B.A, M.ed University of Newcastle.
Τσαπατσάρη Αναστασία- Ειδική Παιδαγωγός
Χαραλαμπίδη Καλλιόπη- Ψυχολόγος
Για πληροφορίες και ραντεβού για το Κέντρο Συμβουλευτικής και Ψυχολογικής Υποστήριξης του Δήμου, καλείται καθημερινά 09:00-13:00 στο τηλέφωνο 210 6122730
