«Τρίζουν» τα θεμέλια των αυθαίρετων κατασκευών που χτίστηκαν μετά το 1983, καθώς απόφαση-σοκ του Συμβουλίου της Επικρατείας κρίνει αντισυνταγματικές όλες τις μεταγενέστερες νομοθετικές διατάξεις που επέτρεψαν την εξαίρεση από την κατεδάφιση των αποκαλουμένων ως «αυθαιρέτων νέας γενιάς».
Το ανώτατο δικαστήριο δέχεται ότι συνταγματικά ανεκτή ήταν μόνο η πρώτη εξαίρεση από την κατεδάφιση που προβλέφθηκε με το πρώτο (ύστερα από τη θέσπιση του Συντάγματος του 1975) σχετικό πολεοδομικό νομοθέτημα, που ήταν ο νόμος Τρίτση (ν. 1337/83), που επέτρεψε να νομιμοποιηθούν αυθαίρετα χτίσματα προ του 1983, εφόσον ο ιδιοκτήτης υπέβαλλε σχετική δήλωση – «∆ήλωσέ το για να το σώσεις», σύμφωνα με το γνωστό σλόγκαν εκείνης της περιόδου.
Σύμφωνα με το ΣτΕ, εκείνα τα αυθαίρετα θα μπορούσαν να διασωθούν χωρίς να θίγεται το Σύνταγμα, μόνο υπό αυστηρούς όρους, δηλαδή εφόσον οι περιοχές εντάσσονται στο σχέδιο και αποδεικνύεται ότι δεν αποδυναμώνεται ουσιωδώς η αποτελεσματικότητα των πολεοδομικών κανόνων και εφόσον δεν προκαλείται βλάβη σε φυσικά οικοσυστήματα, σε οικιστικά σύνολα, αλλά και σε πολιτιστικά στοιχεία που χρειάζονται ιδιαίτερη προστασία.
Όμως, ανοίγοντας τον δρόμο σε κατεδαφίσεις, το ανώτατο δικαστήριο θεωρεί ότι είναι αντισυνταγματικές οι διατάξεις που εξαιρούν από την κατεδάφιση τα αυθαίρετα των επόμενων γενιών, δηλαδή όσα χτίστηκαν μετά το 1983, καθώς τότε η σχετική πολεοδομική ρύθμιση του ν. 1337/83 ήταν η μόνη συνταγματικά ανεκτή.
Σύμφωνα με το ΣτΕ, κάθε μεταγενέστερη του ν. 1337 διάταξη που εξαιρεί αυθαίρετα από την κατεδάφιση είναι αντισυνταγματική, γιατί έχει ως συνέπεια τη νόθευση και τη συνεχή ανατροπή του ορθολογικού πολεοδομικού σχεδιασμού που επιτάσσει το Σύνταγμα. Αυτή η νόθευση και ανατροπή αφορά όχι μόνο τα κτήρια και τον τρόπο δόμησής τους, αλλά και τη χρήση τους, καθώς έχει ως περαιτέρω αποτέλεσμα τη χειροτέρευση των συνθηκών διαβίωσης των κατοίκων κάθε περιοχής.
Μάλιστα το ΣτΕ επισημαίνει ότι η αντισυνταγματικότητα είναι ακόμα εντονότερη, γιατί η εξαίρεση από την κατεδάφιση ενός νέου αυθαιρέτου (ή η επανεμφάνιση μιας χρήσης που δεν επιτρέπεται) εκτιμάται μεμονωμένα κάθε φορά από την πολεοδομία, ενώ δεν εξετάζεται η συνολική επιβάρυνση που προκύπτει για μία περιοχή και η επιδείνωση που επέρχεται στις συνθήκες διαβίωσης στην ευρύτερη έκταση.
«Βραδυφλεγής βόμβα»
Η ομόφωνη απόφαση του Ε' Τμήματος, επειδή εντόπισε τουλάχιστον δύο αντισυνταγματικά νομοθετήματα (ν. 3044/2002, 3207/2003) και αρκετές αντισυνταγματικές πράξεις της Πολιτείας, παραπέμφθηκε υποχρεωτικά στην Ολομέλεια του ΣτΕ, που αν υιοθετήσει την άποψη της 7μελούς σύνθεσης, θα λειτουργήσει ως βραδυφλεγής βόμβα για όλα τα αυθαίρετα χτίσματα των επόμενων γενιών από τον νόμο Τρίτση.
Βέβαια, στην πράξη το ζήτημα θα γίνει εξαιρετικά πολύπλοκο, καθώς το κράτος έχει ήδη δώσει «άφεση αμαρτιών» σε χιλιάδες αυθαίρετα για καθαρά εισπρακτικούς λόγους, επιβάλλοντας την πληρωμή προστίμων προκειμένου να επιτραπεί η διατήρησή τους. Αυτό σημαίνει ότι σε περίπτωση κατεδάφισης είναι βέβαιο ότι θα υπάρξουν αντιδικίες με το κράτος και για τα καταβληθέντα ποσά.
Το ξενοδοχείο της Εκάλης
Αφορμή για την απόφαση αυτή υπήρξε υπόθεση σε περιοχή αμιγούς κατοικίας (Εκάλη) όπου είχε λειτουργήσει ξενοδοχείο που κατασκευάστηκε το 1968 σε οικοδομικό τετράγωνο άλλο από εκείνο που επέτρεπε το πολεοδομικό σχέδιο. Το ξενοδοχείο έκλεισε και το κτήριο λειτούργησε για μερικά χρόνια (1977-1995) ως σχολή νηπιαγωγών και μετά ως Γυμνάσιο και Λύκειο ∆ροσιάς και μετά το 1995 εγκαταλείφθηκε.
Το 2000 η ξενοδοχειακή επιχείρηση (συμφερόντων ομίλου Μαμιδάκη) πέτυχε την έκδοση άδειας για λειτουργία ξενοδοχείου με κτηριακές προσθήκες, πισίνα κ.λπ. Η οικοδομική άδεια ακυρώθηκε από το ΣτΕ, αφού δεν επιτρεπόταν τέτοια χρήση στο συγκεκριμένο οικοδομικό τετράγωνο.
Ακολούθησαν υπουργικές και πολεοδομικές πράξεις, που εκδόθηκαν για να ανατρέψουν τη δικαστική απόφαση, μέχρι και ρύθμιση φωτογραφική, αφού έδινε τη δυνατότητα να λειτουργήσουν για τις ανάγκες της ολυμπιακής φιλοξενίας και όσα ξενοδοχεία είχαν λειτουργήσει παλαιότερα σε περιοχές αμιγούς κατοικίας…
Όλες αυτές οι πράξεις κρίθηκαν αντισυνταγματικές και ανίσχυρες, φέρνοντας πάντως στο προσκήνιο το μείζον θέμα της… μηδενικής ανοχής του δικαστηρίου απέναντι στα αυθαίρετα, κάτι που ίσως εξαναγκάσει την πολιτεία να εγκαταλείψει την αδιέξοδη λογική ενός μακρόχρονου πελατειακού συστήματος, που θίγει βάναυσα το περιβάλλον και τη ζωή μας.
