Το Cine – Δράση την Πέμπτη 6 Ιουνίου στις 21.00 στο ΤΥΠΕΤ, αμέσως μετά την Παγκόσμια Ημέρα Προστασίας του Περιβάλλοντος (εορτάζεται κάθε χρόνο στις 5 Ιουνίου) προβάλει το σπουδαίου οπτικού και πνευματικού κάλλους φιλμ «Ντέρσου Ουζάλα» που υπογράφει ο κορυφαίος Ιάπωνας σκηνοθέτης Akira Kurosawa. Πρόκειται για ένα λυρικό ποίημα, ύμνο στο μεγαλείο της φύσης δοσμένο με απαράμιλλο λυρισμό που δεκαετίες τώρα προσφέρει στους θεατές γνήσια συγκίνηση. Σήμερα εκτός από αριστούργημα της 7ης Τέχνης θεωρείται κορυφαίο Οικολογικό Μανιφέστο καθώς διδάσκει την ανάγκη να προσεγγίζουμε την φύση με στοργή και να ανοίγουμε τις καρδιές μας στους ανθρώπους, τα ζώα, τα πουλιά και τα λουλούδια.
Η υπόθεση της ταινίας
Το «Dersu Uzala» είναι η πρώτη ταινία που ο Κουροσάβα γύρισε εκτός ιαπωνικού εδάφους. Είχε προηγηθεί μια πολύ δύσκολη περίοδος για τον σκηνοθέτη. Παρά τις μεγάλες επιτυχίες που ακολούθησαν η μια την άλλη στην διάρκεια της δεκαπενταετίας 1950-1965, η δεκαετία 1965-1975 σημαδεύτηκε από την εισπρακτική αποτυχία της τελευταίας του ταινίας «Dodesukaden». Αυτό σε συνδυασμό με το γεγονός ότι το κοινό είχε προσανατολιστεί σε ταινίες δράσης και πολεμικών τεχνών έκλεισε τις πόρτες των μεγάλων ιαπωνικών κινηματογραφικών στούντιο. Απελπισμένος φτάνει στο σημείο να κάνει απόπειρα αυτοκτονίας. Κατορθώνει, ωστόσο, να ανακάμψει και στρέφεται στο εξωτερικό για χρηματοδότηση. Από το αδιέξοδο τον βγάζει η Σοβιετική Ένωση προτείνοντας του να αναλάβει μια ταινία βασισμένη σε δύο βιβλία του διακεκριμένου Ρώσου επιστήμονα και εξερευνητή Βλαντιμίρ Αρσένιεφ, ένα από τα οποία ήταν το «Dersu Uzala», που γράφτηκε το 1923.
Ο Αρσένιεφ υπήρξε το 1902 επικεφαλής στρατιωτικής αποστολής για την χαρτογράφηση της περιφέρειας Ουσούρι της Σιβηρίας και την μελέτη των αυτοχθόνων πληθυσμών που ζουν στην περιοχή Σικότοφ κοντά στα σύνορα με την Κίνα. Ψάχνοντας για οδηγό θα συναντήσουν τον Ντέρσου Ουζάλα έναν Ασιάτη νομάδα, μέλος της παλιάς φυλής των Νανάι και θα τον εμπιστευτούν. Ο Ουζάλα έχει χάσει τη γυναίκα και τα παιδιά του σε επιδημία ευλογιάς και ζει ερημικά στο βουνό σαν κυνηγός. Στα κοινά τους ταξίδια αποκαλύπτει ήρεμα στον Αρσένιεφ και την αποστολή τα μυστικά, τις συνήθειες και την καθημερινή ζωή των άγριων ζώων. Στην αρχή τον παρεξηγούν επειδή μιλάει με το νερό, τη φωτιά και τον άνεμο και στηλιτεύει τα πιστεύω των ηλίθιων ανθρώπων. Αλλά αυτός δεν παρεξηγείται. Έχει βαθιά κατανόηση του έμψυχου και άψυχου κόσμου. Παρατηρεί αυτά που οι άλλοι δεν βλέπουν. Έχει μάθει να διαβάζει τα χνάρια και ξέρει τι θα συναντήσει.
Διαβάζει τον καιρό. Τίποτα δεν του είναι αδιάφορο. Βρίσκει στα πάντα νόημα και λόγο ύπαρξης. Όλα αξίζουν τον σεβασμό του ανθρώπου. Η ενότητα του κόσμου συνιστά την ίδια του την ζωή. Δεν αργεί να κερδίσει το σεβασμό τους και μέρα με την ημέρα αναπτύσσεται μεταξύ τους σχέση εμπιστοσύνης, εκτίμησης και αγάπης. Οι γνώσεις, η παρατηρητικότητα, η διορατικότητα, η έμφυτη καλοσύνη και η αρμονική του σχέση του ηλικιωμένου σοφού με τη φύση εντυπωσιάζουν την ομάδα και κυρίως τον Ευρωπαίο, μεγαλωμένο σε ένα προηγμένο αστικό περιβάλλον Αρσένιεφ. Σταδιακά ανάμεσα στους δύο τόσο διαφορετικούς άντρες αναπτύσσεται μια βαθιά φιλία που ενισχύεται από το γεγονός ότι ο Ντέρσου σώζει δύο φορές τη ζωή του επιστήμονα: σε μια χιονοθύελλα και σ’ ένα ατύχημα με σχεδία στα ορμητικά νερά ενός ποταμού.
Το παρασκήνιο
Ο Kurosawa αποφάσισε να γυρίσει τη ταινία στους αυθεντικούς τόπους πράγμα που του εξασφάλισε εκπληκτικά πλάνα, αλλά και μεγάλες δυσκολίες καθώς η θερμοκρασία έφτανε στους 40 κάτω από το μηδέν. Επί 9 μήνες γύριζε το φιλμ στην παρθένα απεραντοσύνη της σιβηρικής στέπας. Το τοπίο της που βρίσκεται σε πλήρη αντίθεση με το σύγχρονο ιαπωνικό όπου κυριαρχούν τα καλλιεργούμενα δάση και οι αυστηρά δομημένοι κήποι αποδείχτηκε το πλέον κατάλληλο ώστε να μπορέσει να ξεδιπλώσει την ουμανιστική ιδεολογία του, ιδεολογία που διαπερνά το σύνολο της φιλμογραφίας του. Με λυρικό τρόπο, σχεδόν σαν σε ντοκιμαντέρ, παρουσιάζει τον εκπρόσωπο του πολιτισμού και των επιστημών ως ανίδεο μπροστά στο μεγαλείο της φύσης. Ακριβώς όπως και οι θεατές, κοιτάει μεν αλλά δεν βλέπει. Ελάχιστοι και προσωρινοί εμείς οι άνθρωποι, χωρίς να αναλογιζόμαστε στο ανεπίστρεπτο της καταστροφής επιτρέπουμε σε μικρά και μεγάλα συμφέροντα να λυμαίνονται τον πλούτο της γης αφήνοντας την βαθιά πληγωμένη.
ΕΣΣΔ-Ιαπωνία, 1975. Διάρκεια: 144΄. Σκηνοθεσία: Akira Kurosawa. Σενάριο: Akira Kurosawa, Yuriy Nagibin, Vladimir Arsenev (novel). Πρωταγωνιστούν: Maksim Munzuk, Yuriy Solomin, Mikhail Bychkov.