Την κλασική ταινία «Ο Ηλίθιος» προβάλει το Cine-Δράση την Πέμπτη 28 Σεπτεμβρίου στις 20.15 στο ΤΥΠΕΤ.
Ρωσία, 2014. Διάρκεια: 116′. Σκηνοθεσία – Σενάριο: Yuriy Bykov. Πρωταγωνιστούν: Artyom Bystrov, Natalya Surkova, Yuriy Curilo, Aleksandr Korshunov, Olga Samoshina, Boris Nevzorov, Kirill Polukhin, Darya Moroz, Sergey Arcibashev.
Μια συγκλονιστική, σκληρή και τολμηρή ταινία, ένα πολιτικό θρίλερ με άφθονο σασπένς, που πραγματεύεται το γενικευμένο και διεθνοποιημένο πρόβλημα της διαφθοράς-διαπλοκής, που πάντα συνδυάζεται με την απουσία κοινωνικής συνείδησης, συλλογικής δράσης και την ανοχή από την πλευρά των πολιτών. Τόπος αναφοράς του φιλμ είναι μια μικρή, ανώνυμη πόλη της μετασοβιετικής Ρωσίας, αλλά ο κάθε θεατής γρήγορα διαπιστώνει ότι θα μπορούσε να είναι η δική του μικρή ή μεγαλύτερη πόλη. Ειδικότερα, κάθε Έλληνας θεατής θα αναγνωρίσει στην ταινία χαρακτήρες, συμπεριφορές, πρακτικές, συνθήκες και συμπτώματα που ο ίδιος αντιμετωπίζει σε κάθε επαφή του με το δημόσιο.
Ο «βλάκας» της ταινίας (η σωστή μετάφραση της ρωσικής λέξης Дурак είναι βλάκας, ο ηλίθιος αποδίδεται με τη λέξη Идио́т) είναι ένας συνηθισμένος και ειλικρινής νεαρός, ο ιδεαλιστής και ηθικά αφελής μέχρι παρεξηγήσεως Ντίμα Νικίτιν, υδραυλικός στο επάγγελμα, που ζει σε μια οικοδομή σοβιετικού τύπου μαζί με τους γονείς του, τη σύζυγό του και το παιδί τους, σε μια επαρχιακή και σχετικά καινούρια μικρή πόλη της Ρωσίας. Εργάζεται ως συντηρητής δημοσίων κτιρίων στην τεχνική υπηρεσία του δήμου και στον ελεύθερο χρόνο του διαβάζει για να ολοκληρώσει τις σπουδές του στο τμήμα μηχανικής του αντίστοιχου Πολυτεχνείου. Κάποιο βράδυ, παρατύπως απόντος του υπεύθυνου, καλείται σε μια εργατική πολυκατοικία να επιθεωρήσει ένα πρόβλημα διαρροής, οπότε με τρόμο ανακαλύπτει μια ρωγμή που διατρέχει το κτίριο από τα θεμέλια ως την ταράτσα και αντιλαμβάνεται, ότι είναι ζήτημα ελάχιστων ωρών αυτό το πολυώροφο κτίριο, που εδώ και χρόνια δεν έχει δεχτεί κανένα είδος συντήρησης, να καταρρεύσει παρασύροντας τους οκτακόσιους και πλέον κατοίκους του. Η συντριπτική πλειοψηφία των ενοίκων του κτιρίου είναι άνθρωποι φτωχοί, ξεχασμένοι από τον θεό και την πολιτεία. Παρατημένοι οι ίδιοι από την διεκδίκηση μιας καλύτερης ζωής, αναζητούν την διέξοδο από την μίζερη ζωή τους στο ποτό, την χαρτοπαιξία, τα τυχερά παιχνίδια και τα τηλεοπτικά σκουπίδια, δηλαδή όλα όσα διαγράφουν τις ανησυχίες και τα ερωτηματικά από τη συνείδηση τους και ναρκώνουν την αντίσταση τους.
Μπροστά σε αυτό το τραγικό ενδεχόμενο ο Ντίμα δεν μένει αδιάφορος και απαθής όπως θα έκανε κάθε «φυσιολογικός» και «έξυπνος» άνθρωπος. Αντίθετα, έχοντας πλήρη επίγνωση του επείγοντος της κατάστασης, θα αναλωθεί σε έναν αγώνα δρόμου για να ειδοποιήσει την δήμαρχο, την μόνη που μπορεί να διατάξει την άμεση εκκένωση του κτιρίου και να εξασφαλίσει την προσωρινή μετεγκατάσταση των ενοίκων. Εκείνη γιορτάζει τα γενέθλια της με όλη την ηγεσία του δήμου και την τοπική ολιγαρχία. Ο Ντίμα θα τους βρει όλους συγκεντρωμένους σε ένα τοπικό εστιατόριο και εκεί θα έρθει αντιμέτωπος με όλο το σύστημα διαφθοράς, με όλους όσοι για πάρα πολλά χρόνια καταχράστηκαν και κατασπατάλησαν τα κονδύλια για την επισκευή των δημόσιων κτιρίων. Παρά το όψιμο ενδιαφέρον τους για να διορθωθούν τα κακώς κείμενα, στο τέλος θα πάρει ως απάντηση την, χωρίς καμία αίσθηση ενοχής, αδιαφορία τους. Ακόμα χειρότερα σκαρφίζονται διάφορα τερτίπια και μηχανεύονται διάφορα στοιχεία, ώστε μετά την καταστροφή, να θεωρηθεί αυτός ως ένας από τους βασικούς υπεύθυνους. «Το ψάρι βρωμάει από το κεφάλι» λέει η δήμαρχος. «Δεν υπάρχει αρκετή καλή ζωή για να την μοιράσεις σε όλους. Αν όλα τα μοιράζαμε ίσα, όλοι θα είμαστε φτωχοί» λέει κυνικά, ένας από τους «παράγοντες» που φορά ακριβό κοστούμι και οδηγεί πολυτελές αυτοκίνητο. Το τραγικότερο της ιστορίας είναι ότι αυτό δόγμα το έχουν ασπαστεί και όσοι ζουν στην πολυτέλεια (με ξένα χρήματα) και όσοι φυτοζωούν.
Ο μοναχικός αγώνας, η οδύσσεια του, ανθρωπιστή και με ισχυρή αίσθηση αλληλεγγύης για τους γύρω του, υδραυλικού θα κρατήσει μία ολόκληρη νύχτα στη διάρκεια της οποίας δεν αντιπαρατίθεται μόνον με την κυρίαρχη, διεφθαρμένη τάξη, αλλά και με την υφιστάμενη. Οι ένοικοι του συγκροτήματος, αρχικά μεν, τρομοκρατούνται με την είδηση ύπαρξης ρήγματος, αλλά στην πορεία εναντιώνονται μέχρι εχθρότητας σε αυτόν που τους αφύπνισε και τους ξεβόλεψε από τον παραίτηση, την υποταγή και τον αλκοολισμό τους. Καθώς δεν υπάρχει κανενός είδους αντίστασης και ελέγχου της εξουσίας από συλλογικότητες, ομάδες ή φορείς, ο αγώνας του ήρωα μας είναι καταδικασμένος να αποτύχει. Το βαρύ τίμημα που θα πληρώσει θα είναι η πανηγυρική απόδειξη ότι ένας απλός πολίτης, όσο υπεύθυνος και συνειδητοποιημένος να είναι, θα πρέπει παράλληλα να είναι και πολύ «βλάκας» για να πιστεύει ότι θα βγει νικητής στη μάχη με τη διαφθορά της εξουσίας. Όπως προκύπτει η διαφθορά ανταμείβεται, η τιμιότητα και η αξιοπρέπεια τιμωρούνται. Η πολιτική εξουσία είναι από αδιάφορη έως εχθρική απέναντι στον λαό, που εξαθλιωμένος και φοβισμένος, χωρίς πίστη, αξίες και ιδανικά, αρνείται να αντιδράσει.
Το backstage της ταινίας
«Ο ηλίθιος», είναι η τρίτη μεγάλου μήκους ταινία του νεαρού (34 χρόνων όταν την γύρισε) Ρώσου σκηνοθέτη, ηθοποιού, σεναριογράφου και συνθέτη Yuriy Bykov. Η σκηνοθεσία είναι νευρική, οι ρυθμοί γρήγοροι, το στυλ λιτό, η μουσική μελαγχολική, οι ερμηνείες άψογες. Ξεχωρίζει ο βραβευμένος πρωταγωνιστής Artyom Bystrov. Αν σας φανεί υπερβολικό το σενάριο σας θυμίζω την κατάρρευση του πύργου Grenfell, στο όχι μετασοβιετικό Λονδίνο, για αντίστοιχους λόγους. Ο σκηνοθέτης αποδίδει απολύτως ρεαλιστικά και έντονα την καπιταλιστική κατάπτωση, την κατάσταση έκτακτης ανάγκης, τη διαφορά ανάμεσα στο «ζω» και «επιβιώνω», βάφοντας την ταινία με τα χρώματα της ρωσικής σημαίας, το μπλε, το κόκκινο και το λευκό, παραπέμποντας, άμεσα στην Ρωσία της εποχής του Πούτιν. Όπως λέει ο ίδιος ο Bykov: «Ο τίτλος της ταινίας αναφέρεται στην άποψη που έχουν οι άλλοι για τον πρωταγωνιστή και τις πράξεις του και όχι φυσικά για τις ικανότητές του. Είναι ένας απόλυτα λογικός και σοβαρός άνθρωπος σε ένα παράλογο κόσμο. Οταν η «μάχη» ξεκινάει, οι περισσότεροι ήρωες αντιδρούν σύμφωνα με τα φυσικά τους ένστικτα: να μείνουν ζωντανοί, να διατηρήσουν την ησυχία τους και τον τρόπο ζωής τους. Ξαφνικά, σε αυτή τη μάχη εμφανίζεται ένας στρατιώτης με ένα συγκεκριμένο κώδικα, τη συνείδησή του. Τέτοιοι άνθρωποι είναι σπάνιοι σήμερα. Τους αποκαλούμε ρομαντικούς, αλτρουιστές, ιδεαλιστές ή απλά ανόητους και «ηλίθιους», για να δείξουμε ότι δε συμπεριφέρονται νορμάλ, σε μια εποχή που ο κυνισμός, ο φόβος και η αδιαφορία κυριαρχούν. Τέτοιοι «ηλίθιοι» υπάρχουν ακόμα στη χώρα μου και αυτό μου δίνει ελπίδα».
Η ταινία έκανε την παγκόσμια πρεμιέρα της στο Φεστιβάλ της ελβετικής πόλης Λοκάρνο το 2014, όπου βραβεύτηκε με τα βραβεία ανδρικής ερμηνείας για τον Artyom Bystrov και το βραβείο Ανθρωπισμού, και στη συνέχεια είχε επιτυχή πορεία σε διάφορα κινηματογραφικά φεστιβάλ της σε όλο τον κόσμο. Συνολικά απέσπασε 16 βραβεία και είχε ακόμα 11 υποψηφιότητες . έγκλημα,
