Την ταινία «Γυναίκες χωρίς άντρες» προβάλλει την Πέμπτη 15 Μαρτίου στις 20.15 στο ΤΥΠΕΤ το Cine Δράση. Ένα φιλμ, ρεαλιστικό και σουρεαλιστικό ταυτόχρονα, πολιτικό κείμενο και ποίημα μαζί, φωνή ενός λαού που αγωνίζεται και παράλληλα κραυγή των γυναικών του αραβικού κόσμου και ολόκληρης της γης. Ένας υπέροχα κινηματογραφημένος στοχασμός πάνω στην ανθρώπινη μοίρα και την κατάσταση της γυναίκας, που μας θυμίζει ότι ο αγώνας για τη ζωή και την ελευθερία βρίσκει πάντοτε διέξοδο, ακόμα και τη στιγμή που νομίζουμε ότι έχει χαθεί κάθε ελπίδα.
Η σκηνοθέτης
Η παγκοσμίου φήμης Ιρανοαμερικανή φωτογράφος και βίντεο αρτίστ Σιρίν Νεσάτ γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Ιράν, αλλά φεύγοντας για σπουδές στην Αμερική στα τέλη της δεκαετίας του ’70, αναγκάστηκε να μείνει εκεί, εξόριστη από την πατρίδα της. Είναι γνωστή στο ελληνικό κοινό από την έκθεση που το 2009 οργάνωσε το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης πάνω στο νέο, τότε, συνθετικό έργο της «Women without Men». Το έργο αυτό όπως και η ταινία «Γυναίκες χωρίς άντρες» είναι εμπνευσμένα από το ομώνυμο, απαγορευμένο στο Ιράν, μυθιστόρημα μαγικού ρεαλισμού της Σιαρνούζ Παρσιπούρ, που γράφτηκε το 1989 και η δράση του τοποθετείται το 1953 όταν οι Αμερικανοί με τη βοήθεια των Βρετανών οργάνωσαν ένα συνηθισμένο για αυτούς, αιματηρό πραξικόπημα εναντίον του δημοκρατικά εκλεγμένου πρωθυπουργού Μοχάμαντ Μοσαντέγκ, που εναντιωνόταν στα συμφέροντα τους στη χώρα του και την περιοχή. Το πραξικόπημα προκάλεσε κατακλυσμιαίες εξελίξεις στη χώρα. Επανέφερε στην εξουσία τον πειθήνιο στις απαιτήσεις των ΗΠΑ Σάχη, διέκοψε την ομαλή πορεία του Ιράν προς τον εκδημοκρατισμό και μακροπρόθεσμα οδήγησε στην ισλαμική επανάσταση του 1979 με όλα τα τραγικά της αποτελέσματα.
Σε αυτή την εντυπωσιακή πρώτη της σκηνοθετική απόπειρα, που η προετοιμασία της κράτησε από το 2004-2008, η Σιρίν Νεσάτ επικεντρώνεται στην προσπάθεια να κατανοήσει την ιδεολογία του Ισλάμ. Παράλληλα επιδιώκει να αναδείξει τα προβλήματά και το ρόλο των γυναικών στις μουσουλμανικές κοινωνίες, που αγωνίζονται για ελευθερία και επιβίωση σε ένα καθεστώς απαγορεύσεων που αφορούν την κοινωνική τους συμπεριφορά και τον προσωπικό τους αυτοκαθορισμό. Ως όχημα χρησιμοποιεί τέσσερις παράλληλες ιστορίες γυναικών που προέρχονται από διαφορετικά κοινωνικά στρώματα και προσπαθούν να ξεφύγουν κάθε μία από το δικό της προσωπικό εχθρό: τον αυταρχικό σύζυγο, τους πραξικοπηματίες, τον συντηρητικό αδερφό, την πορνεία. Η ακτιβίστρια Μιούνις είναι 30 χρονών, ανύπαντρη και ακούει διαρκώς ραδιόφωνο για τις πολιτικές εξελίξεις. Ο αυταρχικός, θρησκόληπτος αδερφός της ετοιμάζει ένα προξενιό και η νεαρή γυναίκα πρέπει να επιλέξει ανάμεσα στο να δώσει τέλος στη ζωή της ή να ζήσει με έναν άντρα που της είναι αδιάφορος.
Η συνεσταλμένη φίλη της Φαέζα, με ενδόμυχη επιθυμία να παντρευτεί τον αδελφό της Μιούνις, βρίσκεται πάντα δίπλα της, την στηρίζει και σιγά-σιγά εμπνέεται από την επαναστατικότητα της. Μια πόρνη, η Ζαρίν, αηδιασμένη από το επάγγελμα της και την συμπεριφορά των ανδρών εγκαταλείπει τον οίκο ανοχής όπου εργάζεται και πάει στα δημόσια λουτρά για να καθαρίσει το κορμί της. Μια γυναίκα της ιρανικής ελίτ, παντρεμένη με έναν συντηρητικό στρατιωτικό , η Φακίρι, ξαναβλέπει μετά από χρόνια έναν φίλο και κρυφό έρωτα των νεανικών της χρόνων, ο οποίος την κερδίζει με το ελεύθερο πνεύμα του και τον δυτικό τρόπο σκέψης του. Χωρίζει τον άντρα της και αγοράζει ένα σπίτι με έναν υπέροχο κήπο στην πόλη Karaj, έξω από την Τεχεράνη.
Αυτός ο μαγευτικός περσικός κήπος θα είναι ο φανταστικός τόπος όπου οι τέσσερις γυναίκες θα συναντηθούν έξω από τον χώρο και το χρόνο της ζωής τους. Για ένα σύντομο διάστημα μάλιστα, θα ξεφύγουν από τα καθημερινά τους βάσανα και θα απολαύσουν ξέγνοιαστα τη ζωή με τραγούδια, χορούς και λογοτεχνικές συζητήσεις. Αλλά ο χρόνος είναι μετρημένος και η εξωτερική πραγματικότητα, εισβάλει σιγά-σιγά στις ζωές των απομονωμένων γυναικών και στενεύει τα περιθώρια για προσωπική διέξοδο, τη στιγμή ακριβώς που η ιστορία της χώρας τους παίρνει μια τραγική στροφή.
Η ιδέα του κήπου
Η ιδέα του κήπου βρίσκεται στην καρδιά της κοσμικής λογοτεχνίας του περσικού και όλου του μουσουλμανικού κόσμου. Τη συναντάμε στα έργα των Ομάρ Καγιάμ και Τζαλαντίν Ρουμί. Συμβολίζει ένα τόπο «πνευματικής μετουσίωσης» και υπαινίσσεται την ιδέα της εξορίας, της ανεξαρτησίας, της ελευθερίας. Εδώ το μυστικιστικό πνεύμα και η υπέρβαση της ύλης μέσα από την ψυχική μέθεξη επηρεάζει και ελαχιστοποιεί τις βάρβαρες συνέπειες μιας σκληρής για τις γυναίκες πραγματικότητας. Οι εσωτερικοί μονόλογοι, τα όνειρα, οι εφιαλτικές εμπειρίες μετατρέπονται μέσα σ’ αυτόν τον παραδεισένιο χώρο σε σύμβολα που αφορούν τις σύγχρονες γυναίκες που ζουν στο Ιράν και τις κοντινές του χώρες και υπόκεινται σε καταπίεση και εξευτελισμό από ένα σύστημα που είναι ανέφικτο να ξεφύγεις.
Η σκηνοθέτης, που γνώρισε και η ίδια την κατακραυγή και την απομόνωση στην πατρίδα της, υποχρεώθηκε από τις πολιτικές συνθήκες να ολοκληρώσει τα γυρίσματα στο Μαρόκο. Δημιούργησε μια τολμηρή, πολιτικά και κοινωνικά ταινία μέσω της οποίας μεταφέρει με ειλικρίνεια και δύναμη την εικόνα των γυναικών. Το φιλμ διαθέτει εξαιρετικές ερμηνείες και από τις τέσσερις πρωταγωνίστριες και φανταστική φωτογραφία. Κέρδισε 7 Βραβεία στο Φεστιβάλ Αυστρίας, το Brothers Manaki International Film Festival, το Φεστιβάλ του Dubai, τα German Camera Award, τα Italian National Syndicate of Film Journalists, το Sydney και το Taipei Film Festival. Καταχειροκροτήθηκε στο Φεστιβάλ Βενετίας (2009) όπου απέσπασε το Αργυρό Λιοντάρι. Τιμήθηκε επίσης με το Βραβείο Καλύτερου Ξένου Φιλμ από ή για τις Γυναίκες στο Women Film Critics Circle Awards (2010).
Αυστρία-Γερμανία, 2009. Διάρκεια: 99′. Σκηνοθεσία: Shirin Neshat –Shoja Azari. Σενάριο: Shoja Azari, Steven Henry, Madoff, Shirin Neshat , Shahrnoush Parsipour (μυθιστόρημα). Πρωταγωνιστούν: Navid Akhavan, Mina Azarian, Bijan Daneshmand, Rahi Daneshmand, Salma Daneshmand, Pegah Ferydoni, Arita Shahrzad, Tahmoures Tehrani, Shabnam Toloui, Orsolya Toth, Essa Zahir. Μουσική: Ryuichi Sakamoto. Φωτογραφία: Martin Gschlacht.
