Γράφει ο Δημήτρης Δημητρακόπουλος: Δρ. Υδρογεωλογίας, ΜΜΜM ΕΜΠ
Το νερό είναι ένας καθοριστικός πόρος για την ανάπτυξη και διατήρηση της ζωής στον πλανήτη μας και είναι απαραίτητο για την ύπαρξη των ανθρώπων, των ζώων και των φυτών.
Σύμφωνα με τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών, το 71% της επιφάνειας της γης καλύπτεται από νερό, αλλά μόνο το 2,5% είναι «γλυκό» νερό. Από αυτό το ποσοστό, μόλις το 0,5% είναι διαθέσιμο σε ποτάμια, λίμνες και υπόγειους υδροφορείς και μπορεί να χρησιμοποιηθεί. Το υπόλοιπο 99,5% είναι αλμυρό νερό στους ωκεανούς, ή νερό υπό μορφή πάγου στους πόλους και στα ψηλά βουνά.
Το νερό είναι ανισομερώς κατανεμημένο στον πλανήτη μας και αντιμετωπίζει πολλές πιέσεις, όπως η κλιματική αλλαγή, ο υπερπληθυσμός, η ρύπανση, η υπεράντληση και η σύγκρουση των απαιτήσεων των χρηστών – καταναλωτών.
Η κλιματική αλλαγή, η οποία είναι πλέον κλιματική κρίση, είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με το νερό. Οι αυξανόμενες θερμοκρασίες που οφείλονται στην κλιματική κρίση επηρεάζουν ολόκληρο τον κύκλο του νερού στον πλανήτη μας με πολύπλοκους τρόπους: απρόβλεπτες και έντονες βροχοπτώσεις, λιώσιμο των αιώνιων παγετώνων στους πόλους, άνοδος της στάθμης της θάλασσας, πλημμυρικά φαινόμενα, λειψυδρία και ξηρασία – οι περισσότερες επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης έχουν σχέση με το νερό και επηρεάζουν καθοριστικά τις ζωές των έμβιων όντων.
Επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης
Περίπου δύο δισεκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως δεν έχουν πρόσβαση σε ποιοτικά ασφαλές πόσιμο νερό και περίπου το μισό του παγκόσμιου πληθυσμού αντιμετωπίζει σοβαρό πρόβλημα λειψυδρίας. Οι αριθμοί αυτοί αναμένεται να αυξηθούν λόγω της κλιματικής κρίσης και της αύξησης του παγκόσμιου πληθυσμού .
Όπως αναφέρθηκε, μόνο το 0,5% του νερού στη γη είναι χρησιμοποιήσιμο και διαθέσιμο «γλυκό» νερό. Τα τελευταία είκοσι χρόνια, η επανατροφοδοσία και κατά συνέπεια τα αποθέματα νερού στους υπόγειους υδροφορείς έχουν μειωθεί σημαντικά λόγω της κλιματική κρίσης. Επίσης τα αποθέματα νερού που αποθηκεύονται σε παγετώνες και χιόνια προβλέπεται να μειωθούν περαιτέρω κατά τη διάρκεια του αιώνα, μειώνοντας έτσι τη διαθεσιμότητα νερού κατά τη διάρκεια θερμών και ξηρών περιόδων, σε περιοχές που τροφοδοτούνται από νερό τήξης από μεγάλες οροσειρές.
Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας προβλέπεται να επιδεινώσει την υφαλμύρινση των υπόγειων υδροφορέων, μειώνοντας τη διαθεσιμότητα «γλυκού» νερού για τους ανθρώπους και υποβαθμίζοντας τα οικοσυστήματα στις παράκτιες περιοχές και τις λιμνοθάλασσες.
Η ποιότητα των υδάτων επηρεάζεται επίσης από την κλιματική κρίση, καθώς οι υψηλότερες θερμοκρασίες των υδάτων και οι συχνότερες πλημμύρες και ξηρασίες προβλέπεται να επιδεινώσουν την ποιότητά τους. Η μεταφορά ιζημάτων και απορριμμάτων από τις πλημμύρες, η ανάπτυξη παθογόνων παραγόντων στα επιφανειακά υδάτινα σώματα, η εντονότερη απόπλυση φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων και η εισροή τους στους επιφανειακούς και υπόγειους υδροφορείς, είναι κάποιοι από τους παράγοντες αυτούς.
Το μεγαλύτερο μέρος του γλυκού νερού, περίπου το 70% σε παγκόσμια κλίμακα, χρησιμοποιείται στη γεωργία. Σύμφωνα με τον FAO1 χρειάζονται 2.000 – 5.000 λίτρα νερού για την παραγωγή της καθημερινής τροφής ενός μόνο ατόμου. Η κλιματική κρίση και η αυξανόμενη λειψυδρία θα ασκήσουν τεράστια πίεση στην παραγωγή αγροτικών προϊόντων και τροφίμων.
Η κλιματική κρίση έχει καταστήσει τα ακραία καιρικά φαινόμενα, όπως οι πλημμύρες και οι ξηρασίες, πιο πιθανά, πιο συχνά και πιο σοβαρά. Οι αυξανόμενες παγκόσμιες θερμοκρασίες, αυξάνουν την υγρασία της ατμόσφαιρας, με αποτέλεσμα περισσότερες και πιο έντονες καταιγίδες και βροχοπτώσεις, αλλά παραδόξως και πιο έντονες και παρατεταμένες περιόδους ξηρασίας.
Οι φυσικές καταστροφές που σχετίζονται με το νερό έχουν κυριαρχήσει στον κατάλογο των καταστροφικών φαινομένων τα τελευταία 50 χρόνια και προκαλούν το 70% των ανθρώπινων απωλειών που σχετίζονται με φυσικές καταστροφές. Από το 2000 μέχρι σήμερα, ο αριθμός και η διάρκεια των ξηρασιών αυξήθηκαν κατά 29%, ενώ το ποσοστό της επιφάνειας της γης που βρίσκεται σε ακραία ξηρασία προβλέπεται να αυξηθεί περαιτέρω. Αντίστοιχα οι καταστροφές που σχετίζονται με τις πλημμύρες έχουν αυξηθεί κατά 134% σε σύγκριση με τις δύο προηγούμενες δεκαετίες2.
Υπάρχει λύση;
Τα υγιή υδάτινα οικοσυστήματα και η βελτιωμένη διαχείρισή τους μπορούν να μειώσουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και τις συνέπειες της κλιματικής κρίσης.
• Υγρότοποι όπως τα έλη, οι βάλτοι, οι λιμνοθάλασσες, τα δέλτα των ποταμών, τα θαλάσσια «λιβάδια» είναι εξαιρετικά αποτελεσματικά στη δέσμευση και αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα, συμβάλλοντας στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.
• Οι υγρότοποι χρησιμεύουν ως και ανάχωμα έναντι ακραίων καιρικών φαινομένων. Παρέχουν μια φυσική ασπίδα μειώνοντας τις αιχμές των πλημμυρικών απορροών. Μέσω των φυτών και των μικροοργανισμών που φιλοξενούν, συμβάλλουν στον φυσικό καθαρισμό των νερών και στη διατήρηση της βιοποικιλότητας.
• Τα συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης για πλημμύρες, ξηρασίες, κύματα καύσωνα, καταιγίδες και άλλους κινδύνους που σχετίζονται με το νερό, μπορούν να μειώσουν σημαντικά τον κίνδυνο φυσικών καταστροφών και απώλειας ανθρώπινων ζωών και είναι πλέον πρώτη προτεραιότητα3.
• Με δεδομένο ότι η γεωργία είναι ο μεγαλύτερος καταναλωτής νερού, η κλιματικά «έξυπνη» γεωργία, που χρησιμοποιεί συστήματα αποδοτικότερης χρήσης του νερού, όπως η στάγδην άρδευση, μπορεί να συμβάλει ουσιαστικά στη μείωση της κατανάλωσης του πολύτιμου αυτού πόρου.
1 Παγκόσμιος οργανισμός τροφίμων και γεωργίας
2 Διακυβερνητική Επιτροπή για την Αλλαγή του Κλίματος του ΟΗΕ
3 ΟΗΕ. Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός
