Μετά την Απελευθέρωση
Κατά την αποκάλυψη των εκθεμάτων, από το Μάρτιο του 1946, οι αρχαιολόγοι αντιμετώπισαν προβλήματα. Χάλκινα και μαρμάρινα έργα έβλαψε η υγρασία, που προήλθε από την αποσύνθεση ξύλινων κιβωτίων φύλαξης, τα οποία επίσης χρησιμοποιήθηκαν. Πρέπει να ήταν αδύνατη η προμήθεια μεγάλης ποσότητας αδιάβροχου προστατευτικού υλικού και γενικά να πίεζε ο χρόνος. Παράλληλα, αγγεία πήλινα και χάλκινα είχαν σπάσει ή οξειδωθεί. Την αποκατάσταση ανέλαβαν συνεργεία από γλύπτες, ζωγράφους και συντηρητές με επικεφαλής αρχαιολόγους, όπως γράφει η Αγγελική Κόκκου σε βιβλίο της.
Παρά τις μεγάλες και οργανωμένες προσπάθειες για την πλήρη προστασία ενός τεράστιου μουσειακού πλούτου, αναπόφευκτες ήταν οι επιμέρους αποτυχίες, αλλά αναστρέψιμες. Στη συνέχεια οι αρχαιολόγοι και οι συνεργάτες τους, με την επιστημοσύνη, την τέχνη και την αφοσίωσή τους αναδημιούργησαν τα μουσεία της χώρας και ολοκλήρωσαν με πανθομολογούμενη επιτυχία την όλη αποστολή τους, στις αρχές της δεκαετίας του 1950.
Οι κατακτητές και η ελληνική πολιτιστική κληρονομιά
Ο γερμανικός στρατός κατοχής πολύ σύντομα συνέστησε ειδική Υπηρεσία Προστασίας των Μνημείων της Τέχνης, με επικεφαλής συνταγματάρχη αρχαιολόγο. Τυπώθηκαν και κυκλοφορούσαν χιλιάδες φυλλάδια – οδηγοί ελληνικών αρχαιολογικών τόπων και σε εκείνα που προορίζονταν για τους στρατιώτες, υπήρχαν παραινέσεις να μην προκαλούν φθορές κατά τις επισκέψεις τους. Στην πράξη όμως ίσχυε καθεστώς ανοχής και απόλυτης ατιμωρησίας ακόμη και για κραυγαλέες παραβάσεις. Στη χώρα είχε επιβληθεί κακουργηματικό καθεστώς, με θύματα τους ανθρώπους καθώς και τα έργα του πολιτισμού, όπως συμβαίνει και σήμερα στα θέατρα των πολέμων.
Στους απροσμέτρητους νεκρούς περιλαμβάνονται και δύο Άραβες αιχμάλωτοι, εργάτες εγκαταλειμμένοι από τους Άγγλους κατά την κατάρρευση του 1941. Εκτελέστηκαν από τους Γερμανούς στον αρχαιολογικό χώρο του Σουνίου και ετάφηκαν επί τόπου, ο ένας μέσα στο ναό του Ποσειδώνα και ο άλλος στον περίβολο… Είναι πολύ μακρύς ο κατάλογος των τότε αυθαιρεσιών εις βάρος της πολιτισμικής κληρονομιάς, όπως των κλοπών ή των παράνομων ανασκαφών. Ο κατακτητής στρατηγός της Κρήτης αφαίρεσε πλήθος αρχαίων από το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου, τα φυγάδευσε στη Γερμανία και παρέμεινε σχεδόν ανενόχλητος, παρά τις διαμαρτυρίες των Ελλήνων αρχαιολόγων. Βούλγαροι και Ιταλοί δεν υστέρησαν σε κατακτητική ασυδοσία, είναι δε πολύ δύσκολη η περιγραφή των βάρβαρων συμπεριφορών που υπέστη το σύμβολο της Ελλάδας και του Ανθρώπου, ο Ιερός Βράχος, από τη στιγμή της μετατροπής του σε στρατιωτική περιοχή των Γερμανών και των Ιταλών.
Επιβάλλεται ωστόσο να αναφέρουμε ότι επέστρεψαν στη χώρα μας «σχεδόν όλα τα αρχαία που εκλάπησαν κατά την Κατοχή από τους Γερμανούς “επισήμως”, εν στολή, δηλαδή είτε από μουσεία είτε κατά τη διάρκεια παράνομων ανασκαφών» (Από δηλώσεις του κ. Πετράκου, σύμφωνα με την κ. Θερμού, στο ΒΗΜΑ 19/5/2013). Είναι όμως άγνωστη η κατάληξη των αρχαιοτήτων που υπεξαίρεσαν Γερμανοί στρατιώτες ή όσων δεν είχαν καταγραφεί. Το ελληνικό κράτος έχει εντείνει τις ενέργειές του, με σκοπό να εντοπιστούν και να επαναπατριστούν τα αρχαία και βυζαντινά «λάφυρα πολέμου» κατά τον απαράδεκτο βρετανικό χαρακτηρισμό. Η πολιτιστική αρπαγή είναι απώλεια εθνικού εδάφους, είχε γράψει ο ιστορικός Κυριάκος Σιμόπουλος και μόνο οι κάπηλοι του πολιτισμού αρνούνται αυτή την αλήθεια.
Στο σημείο αυτό υπενθυμίζουμε την πολιτισμική γενοκτονία στο 37% της Κυπριακής Δημοκρατίας, μετά την τουρκική εισβολή, καθώς και την εξαφάνιση του ιστορικού χαρακτήρα του τόπου, που προκάλεσαν ακόμα και φωτισμένων Τουρκοκυπρίων τις εύλογες αντιδράσεις. Απροσμέτρητοι κυπριακοί θησαυροί ιστορίας χιλιετιών περιήλθαν στο έλεος των ανά τον κόσμο αρχαιοκαπήλων και εκατοντάδες μνημεία στα κατεχόμενα έχουν την όψη της βέβηλης οικειοποίησης από τον κατακτητή. Εκτός από τις επίμονες προσπάθειες της Κυπριακής Δημοκρατίας για κάθε δυνατή επιστροφή, τι έπραξαν, μετά τη διάπραξη του πολιτισμικού μέγιστου εγκλήματος, η επίσημη διεθνής κοινότητα και η Ουνέσκο; Κύπρος και Ελλάδα, τώρα που έκλεισαν σαράντα χρόνια κατοχής στην Κύπρο, ελπίζουμε πως θα οργανώσουν διεθνούς απήχησης εκδήλωση με θέμα την πολιτισμική κακουργία εις βάρος του Ελληνισμού σε κράτος – μέλος της Ενωμένης Ευρώπης.
