Πρόσφατα, εν μέσω πολιτικών εξελίξεων σχετικά με την εκλογή προέδρου της Δημοκρατίας, ψηφίσθηκε ένας σημαντικός νόμος για τις εισφορές σε γη και τις απαλλοτριώσεις.
Ο νέος νόμος αποτελεί τομή μεγάλων διαστάσεων που όμως για την εφαρμογή του καλούνται αφενός οι μηχανικοί να ενημερωθούν εγκαίρως για να αποφευχθούν τα ατέρμονα μπρος – πίσω και, αφετέρου οι Δήμοι και η Κεντρική Διοίκηση που σήκωσε ψηλά τον πήχη, να προχωρήσει χωρίς καθυστερήσεις στην εφαρμογή των προβλεπόμενων ρυθμίσεων και χρονοδιαγραμμάτων.
Εκτός των άλλων, κάτι τέτοιο επιβάλει και το άρθρο 24 του Συντάγματος όπου προβλέπει ότι προκειμένου να εξυπηρετείται η λειτουργικότητα και η ανάπτυξη των οικισμών της Χώρας και να εξασφαλίζονται οι καλύτεροι δυνατοί όροι διαβίωσης του πληθυσμού, την ρυθμιστική αρμοδιότητα και τον έλεγχο θα τον έχει το Κράτος.
Και δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετικά δεδομένου ότι ο πολεοδομικός σχεδιασμός είναι μια στρατηγική διαδικασία μέσα από την οποία καθορίζονται με σύγχρονους, απλούς και φθηνούς κανόνες οι όροι χρήσης και αξιοποίησης της γης στις πόλεις όπου ζουν και αναπτύσσονται οι άνθρωποι.
Από την καταστροφή της Σμύρνης
Για την ιστορία, να σημειώσουμε ότι μέχρι το 1922 ο πολεοδομικός σχεδιασμός ήταν υποτυπώδης και δεν αποκτήσαμε συγκροτημένο πλαίσιο για τον πολεοδομικό σχεδιασμό παρά υπό την πίεση κοινωνικών και οικονομικών μεταβολών που συνόδευσαν την μικρασιατική καταστροφή. Πρόκειται για το Νομοθετικό Διάταγμα «Περί Σχεδίων Πόλεων» του 1923, γνωστό και σαν «Διάταγμα του 23».
Από το «Διάταγμα του ’23» ως τον«Νόμο Τρίτση» του 1983 μεσολάβησαν σημαντικές μεταβολές, όχι μόνον στον πληθυσμό της χώρας. Μόνο η Αθήνα από 300 χιλιάδες κατοίκους δεκαπλασιάστηκε ξεπερνώντας τα 3 εκατομμύρια, ενώ για τις πόλεις της Μακεδονίας από τον δεκαετή πόλεμο 1912-1922 ως τη μεταπολίτευση δεν φτάνουν οι αριθμοί για περιγράψουν τις μεταμορφώσεις τους.
Η Θεσσαλονίκη για παράδειγμα, από την εγκατάσταση του μικρασιατικού και θρακιώτικου προσφυγικού πληθυσμού μετά το ’22 ως το ολοκαύτωμα της εβραϊκής κοινότητας και την τριπλή κατοχή του Β’ΠΠ, υπέστη αλλεπάλληλες και συχνά βίαιες πολεοδομικές αλλαγές βαθιά χαραγμένες στο αστικό της τοπίο, ορατές και από τον μη ειδικό
Η επίγνωση των συνεπειών αυτής της ταραχώδους περιόδου οδήγησε τον ίδιο τον Τρίτση να χαρακτηρίσει τον νόμο του σαν «μεταβατικό» γιατί θεωρούσε ότι μετά την αποτίμηση των πρώτων αποτελεσμάτων εφαρμογής του, θα συντασσόταν ο οριστικός οικιστικός νομός.
Από το 1983 ως τις παραμονές των Ολυμπιακών Αγώνων, τόσο τα μεγάλα αστικά κέντρα αλλά και οι εκτός σχεδίου περιοχές υπέστησαν ισχυρές πιέσεις, με αποτέλεσμα οποιοδήποτε νομοθέτημα ουσιαστικά ακολουθούσε καταϊδρωμένο την καλπάζουσα πραγματικότητα.
Το 1997 με τις πρώτες συνενώσεις Δήμων και Κοινοτήτων στα πλαίσια του «Προγράμματος Καποδίστρια» ψηφίσθηκε ο Νόμος 2508 που ίσχυσε παράλληλα με τον 1337 ως τις μέρες μας.
Στον Καλλικράτη
Από τον Μάιο του 2010 τίθεται σε ισχύ το «Πρόγραμμα Καλλικράτης» σύμφωνα με το οποίο η χώρα οργανώνεται σε 324 Δήμους, 13 Περιφέρειες και 7 Αποκεντρωμένες Διοικήσεις με στόχο να μην υπάρχει Δήμος με πληθυσμό μικρότερο από 25.000 κατοίκους στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, τους 10.000 κατοίκους για την υπόλοιπη χώρα και τους 2.000 για τις ορεινές και νησιωτικές περιοχές.
Το νομικό πλαίσιο του σχεδιασμού αναγκαστικά ακολούθησε το Πρόγραμμα Καλλικράτη και από το καλοκαίρι του 2014 ισχύει ο Νόμος 4269. Ο νέος νόμος, υπακούοντας στην σύγχρονη λογική της εξοικονόμησης χρόνου και χρήματος, μείωσε τα επίπεδα Γενικού Σχεδιασμού, επιτάχυνε τις διαδικασίες και, άρα, έθεσε το αίτημα για συμμόρφωση των υποκείμενων μελετών και των πράξεων εφαρμογής.
Φτάνουμε στα τέλη Δεκεμβρίου 2014 όπου ψηφίσθηκε κατά πλειοψηφία ένα γνωστό από το καλοκαίρι νομοσχέδιο και έγινε ο Νέος Νόμος για τις Εισφορές σε Γη και Σε χρήμα και τις Απαλλοτριώσεις. Επειδή ακριβώς αφορά εισφορές και απαλλοτριώσεις, είναι ένας νόμος που ρυθμίζει βασικά θέματα του θεμελιώδους δικαιώματος της ιδιοκτησίας της γης.
