Παιδομάνι, ανάμεσα στους μεγάλους. Έφηβοι που βγαίναν από εγκαταλειμμένες, επικίνδυνες στοές με λίγο κάρβουνο σε κουβάδες για να αντιμετωπισθεί το κρύο. Φωτιές και καζάνια για τα συσσίτια. Απεργιακές επιτροπές που δεν αστειεύονταν. Συνεδριάσεις στους δρόμους, τις πλατείες, παντού. Η ατμόσφαιρα ηλεκτρισμένη από ένα αρχέγονο πνεύμα αλληλεγγύης και επιβίωσης που αναδείχνονταν από ένα γενεόγραμμα αιώνων ζωής στο κέντρο της γης των κοινοτήτων των βρετανών ανθρακωρύχων.
Ζωντανεύουν εικόνες από πολυκαιρισμένα εφηβικά βιβλία για τις κοινότητες του κάρβουνου στη Βρετανία. Το “The Road to Wigan Pier” του Orwell. Το “The Citadel” του Cronin. Το “Hard Times” του Dickens.
Απέναντί τους, μηχανή καταστροφής, η έφιππη αστυνομία.
Ήταν ο βαρύς χειμώνας του 1985. Προσκεκλημένοι από τον μαρξιστή ευρωβουλευτή του Εργατικού Κόμματος Alf Lomas μια δεκάδα μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου περιοδεύαμε στα ανθρακωρυχεία του Yorkshire. Να φέρουμε εκεί μήνυμα αλληλεγγύης από τους εργαζόμενους άλλων χωρών της Ευρώπης στους για ένα σχεδόν χρόνο απεργούς. Να επιστρέψουμε με ένα SOS για εκδήλωση στήριξης σε ένα αγώνα που έπρεπε να αποφύγει την ήττα.
Δεν την απέφυγε. Η πολιτική Θάτσερ, για το κλείσιμο στοών και την ιδιωτικοποίηση της παραγωγής κάρβουνου, επιβλήθηκε με φωτιά και τσεκούρι.
Όχι με τον καλύτερο τρόπο οργανωμένη, χωρίς να μπορέσει να πετύχει μια ευρύτατη κοινωνική στήριξη, η κινητοποίηση αυτή της εργατικής τάξης αναδείχθηκε σε μια ήττα σύμβολο για μια ολόκληρη εποχή.
Δεν είναι μόνο ότι το δημόσιο εκποιήθηκε και έγινε ιδιωτικό. Ότι το κράτος πρόνοιας εκτοπίσθηκε από το αστυνομικό κράτος. Ότι η κοινότητα συντρίφτηκε από τις άγριες δυνάμεις του κεφαλαίου.
Είναι και η απαξίωση στη λαϊκή κουλτούρα και φαντασία των αξιών της συλλογικότητας, του κοινού δημόσιου χώρου, της ισότητας, του δικαιώματος στη δουλειά για όλους. Είναι ο θρίαμβος της κερδοσκοπίας, του ατομισμού, της απληστίας του πλούτου, της θρησκείας της αγοράς.
Πριν καταρρεύσει το σοσιαλιστικό εγχείρημα με την κομμουνιστική μορφή στην Ανατολική Ευρώπη, κατέρρευσε με τη σοσιαλδημοκρατική μορφή στη Δυτική Ευρώπη. Και στις δύο σταυροφορίες είχε πρωταγωνιστήσει η σιδηρά κυρία.
Δεν είναι λόγω της Θάτσερ που εκδηλώθηκε αυτή η άγρια αντεπανάσταση της Νέας Δεξιάς. Οι ιδέες ξεκινούν από Friedrich von Hayek. Εκφράζουν τους ισχυρότατους κύκλους της κεφαλαιοκρατίας που απαιτούν τέλος στη δύναμη των συνδικάτων, τέλος στο δημόσιο τομέα, τέλος στις κρατικές ρυθμίσεις και ελέγχους, ασυδοσία της αγοράς.
Η Θάτσερ έδωσε όμως σε αυτή την επιδρομή ανοικτό συγκρουσιακό χαρακτήρα. Επέκτεινε το πεδίο του πολέμου στο χώρο των ιδεών. Χρησιμοποίησε μεθόδους αμείλικτες και αδίστακτες. Δημιούργησε ένα κλίμα μαύρου άσπρου. Και κυρίως κατανόησε πόσο εύθραυστες ήταν οι οργανώσεις και οι ιδέες της εργατικής τάξης σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, ενσωματωμένες στο σύστημα, διαβρωμένες από τη γραφειοκρατία και τα παγιωμένα συμφέροντα και πάνω από όλα ανίκανες να περάσουν προγραμματικά και ιδεολογικά σε μια νέα τεχνολογική εποχή. Ενώ η δεξιά μπόρεσε.
Κι ο Ρίγκαν ακολούθησε την ίδια πολιτική. Έμεινε όμως ο όρος «Θατσερισμός» πολύ περισσότερο από «Ριγκανισμός».
Ήταν η πρώτη γυναίκα πρωθυπουργός στο Ηνωμένο Βασίλειο. Τα χαρακτηριστικά της όμως δεν ήταν θηλυκά, μητρικά. Ήταν αρσενικά, επιθετικά.
Η Θάτσερ βέβαια πέθανε. Αλλά το «Θάτσερ ζεις, εσύ μας οδηγείς» το βλέπουμε και μετά την πτώση της από την πρωθυπουργία στα 1990. Όλα αυτά τα χρόνια. Σε όλες τις συντεταγμένες του πλανήτη. Και σήμερα. Κι εδώ στην Ελλάδα, μέσα από τις εντολές της τρόικα.
Ως Υπουργός ακόμα Παιδείας, έκοψε τη διανομή γάλακτος στα λαϊκά σχολεία – κι εδώ πληθαίνουν οι πεινασμένοι μαθητές σε αίθουσες χωρίς θέρμανση. Έθεσε σχεδόν απαγορευτικούς όρους για την συνδικαλιστική δράση – κι εδώ καταργούνται οι συλλογικές συμβάσεις. Ιδιωτικοποίησε την παραγωγή πετρελαίου, φυσικού αερίου, συγκοινωνιών, επικοινωνιών – κι εδώ ακριβώς το ίδιο. Συρρίκνωσε το Εθνικό Σύστημα Υγείας – το μοντέλο της ακολουθείται εδώ. Ο κεφαλικός φόρος (poll tax) έχει το ακριβώς αντίστοιχο σε αγριότητα στο χαράτσι των ακινήτων σε μας.
Τα πράγματα όμως είναι πια αντεστραμμένα. Το μπλοκάρισμα, η παράλυση, η διαφθορά, το αδιέξοδο, η έλλειψη αξιών χαρακτηρίζουν το πνιγηρό περιβάλλον της κάποτε Νέας Δεξιάς.
Οι δυνάμεις της εργασίας, εκτός συστήματος, με κατανόηση των δυνατοτήτων μιας νέας εποχής ιστορικών αλλαγών, συγκρουσιακές, συγκροτημένες, με αυτοπεποίθηση, με τα ιδεώδη της πλήρους απασχόλησης, του κοινού δημόσιου χώρου, της ισότητας μπορούν να πάρουν την εκδίκηση του «μαζί» απέναντι στο «εγώ».
Κι όσο κι αν φαίνεται παράξενο ο Θατσερισμός μπορεί να υποστεί μια δεινή ήττα εδώ, στην Ελλάδα, όπου η εφαρμογή του είναι η πιο αποκρουστική και βάναυση ακόμη κι από την πρωτότυπη εφαρμογή του στη Βρετανία.
Ας εμψυχωθούμε, λοιπόν, από τους στίχους ενός νέου τραγουδιστή από τη ζώνη των βρετανικών ανθρακωρυχείων, από το Newcastle, λίγο καιρό μετά μεγάλη απεργία στο άλμπουμ του “The Dream of the Blue Turtles”. Έτσι απάντησε ο Sting στη Θάτσερ:
“Our blood has stained the coal
We tunneled deep inside tha nations’ soul
We matter more than pounds and pence
Your economy theory makes no sense”
Και ας συναισθανθούμε τους βρετανούς που κατά χιλιάδες συγκεντρώνουν υπογραφές να μη γίνει η κηδεία της Θάτσερ με δημόσια δαπάνη. Ας ιδιωτικοποιηθεί αυτή η αυτοκρατορική τελετή σύμφωνα με τα αλύγιστα και απάνθρωπα πιστεύω της.
