Σε άλλο ένα κλασικό δείγμα της γνωστής ρήσης του Κώστα Βάρναλη «Πού ’σαι νιότη που ’δειχνες, πως θα γινόμουν άλλος!», εξελίσσεται ο Ρεντζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Ξεκίνησε πριν 10 χρόνια με πολλές υποσχέσεις. Οι αναλυτές ήσαν μπερδεμένοι και διχασμένοι. Κάποιοι προειδοποιούσαν, κάποιοι άλλοι επέλεγαν την αισιόδοξη εκδοχή.
Στους τελευταίους ανήκα και εγώ. Για πρώτη φορά συμπεριέλαβα την Τουρκία στον κύκλο των χωρών «με μελλοντικό ενδιαφέρον». Γίναμε φίλοι με την Σύμβουλο Τύπου και τον προηγούμενο πρεσβευτή, του οποίου φιλοξενήσαμε αποκλειστική συνέντευξη, ενώ επισκέφτηκε και τα γραφεία της ΑΜΑΡΥΣΙΑΣ!
Οι εσωτερικές και διεθνείς επιλογές του Ερντογάν άφηναν ανοιχτό το ενδεχόμενο να… τον γράψει η Ιστορία, ως μεγάλη προσωπικότητα. Πρωτοσέλιδο στο Time (αυτό δεν φέρνει πάντα γούρι!), «κολλητός» του Ομπάμα για μια πενταετία, «ήρωας» των ταλαίπωρων Παλαιστίνιων, οικοδόμος μιας ισχυρής οικονομίας, συνομιλητής των μεγάλων στο G20. Τίποτε δεν φαινόταν ικανό να ανατρέψει την πορεία προς τα… άστρα!
Οθωμανικές βλέψεις…
Η ρήξη με το Ισραήλ, που ξεκίνησε με το γνωστό τηλεοπτικό επεισόδιο (Πέρες) και κορυφώθηκε με τους νεκρούς Τούρκους ακτιβιστές, ήταν το ζενίθ της ανόδου. Ίσως ήταν και η αιτία του ασυγκράτητου βοναπαρτισμού, που έγινε γρήγορα εμφανής στις κινήσεις του Ερντογάν. Η Παλαστίνη είχε γεμίσει τουρκικές σημαίες, ενώ οι φωτογραφίες του Τούρκου ηγέτη ήσαν σχεδόν δημοφιλέστερες απ’ αυτές του… Νασράλα στο Λίβανο! Πολύ θέλει, για να… καβαλήσει ένας ηγέτης το καλάμι; Η Ιστορία έχει πλείστα όσα ανάλογα παραδείγματα!
Φυσικά και δεν ήταν θέμα μόνον ενός ηγέτη. Η μεγαλομανία της τουρκικής ηγετικής τάξης (πολιτικής ή στρατιωτικής) έχει πολλές φορές οδηγήσει τη χώρα σε εκτροχιασμούς. Αμέσως μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ από τον Γέλτσιν, κυριάρχησε στην Άγκυρα η ευφορία του περίφημου «τουρκικού τόξου». Τζίφος, όμως: κάποιες οικονομικές επιτυχίες, αλλά ουδείς από τους νέους «ισόβιους» ηγέτες των μουσουλμανικών πρώην σοβιετικών δημοκρατιών δεν έσπευσε να παραχωρήσει στην Τουρκία τον ρόλο της «ηγέτιδας και προστάτιδας δύναμης», έστω και άτυπα…
Η ανάλογη προσπάθεια, μετά των ξέσπασμα της ψευδώνυμης «αραβικής άνοιξης», καταλήγει εμφανώς άδοξα ή μάλλον καταστροφικά, τόσο για τις δύστυχες αραβικές χώρες όσο και για τις… παναραβικές βλέψεις του Ερντογάν…
Ενός κακού δοθέντος…
Ο Τούρκος πρωθυπουργός ανέβηκε στο τρένο της… «λιβυκής επανάστασης» στο παρά πέντε. Τήρησε την τουρκική παράδοση του «τζάμπα μάγκα», χωρίς να στείλει ούτε καν αεροπλάνα για… βομβαρδισμό ρουτίνας, αλλά μόλις φάνηκε ότι ο Καντάφι χάνει το παιχνίδι, έσπευσε να… βοηθήσει τους… επαναστάτες (όπως έκαναν πολλοί, είτε σε διατεταγμένη υπηρεσία είτε ως αφελείς…). Δεν διδάχτηκε τίποτε από την προφανή ανάληψη της εξουσίας από τζιχαντιστές και εκπαιδευμένους τρομοκράτες. Έτσι, αποφάσισε να αναλάβει διαφορετικού είδους δράση στη Συρία, προεξοφλώντας μια ανάλογη εξέλιξη σε σύντομο χρονικό διάστημα.
Όπως είχαμε εξαρχής προβλέψει, και όπως όλοι πλέον γνωρίζουν, οι διαβεβαιώσεις για εύκολη ανατροπή του Άσαντ προέρχονταν από τους κύκλους που σχεδόν πάντα αποτυγχάνουν να συνθέσουν τα πολύπλοκα κομμάτια του μεσανατολίτικου παζλ. Η αδυναμία των πανίσχυρων αντιπάλων του Σύρου προέδρου (ΗΠΑ, ΕΕ, Σαουδική Αραβία, Τουρκία, Κατάρ, Αίγυπτος, Ισραήλ, σύσσωμος σχεδόν ο κατ’ όνομα «Αραβικός Σύνδεσμος» και πλείστα άλλα πολιτικά και οικονομικά λόμπι σε όλο τον κόσμο!) να τον ανατρέψουν, σηματοδότησε και την αρχή του τέλους για τις φιλοδοξίες του Ερντογάν και της Τουρκίας:
1. Ενισχύθηκε το κουρδικό στοιχείο, που πλέον διαθέτει ημικρατική οντότητα στο Ιράκ και τη Συρία. Ο τακτικός ελιγμός του ΡΚΚ και η προσωρινή απόσυρση των μαχητών του στο ασφαλές καταφύγιο του ιρακινού Κουρδιστάν αποδεικνύει την εξασθένιση της διαπραγματευτικής ισχύος των Τούρκων. Το κουρδικό ζήτημα δεν λύνεται με «συμφωνία κυρίων», όπου ο μεν ένας είναι ο (μέχρι πριν λίγες μέρες…) πανίσχυρος Τούρκος πρωθυπουργός και ο άλλος ένας έγκλειστος και αμφιλεγόμενος ηγέτης! Οι Κούρδοι δεν είναι… Ελβετοί, ώστε να υποθέσει κανείς ότι εννοούν πράγματι να συναινέσουν τόσο εύκολα κι απλά σε μια «μόνιμη λύση του Κουρδικού», τουρκικής έμπνευσης…
2. Η συριακή κινούμενη άμμος απειλεί πλέον την ίδια την εσωτερική συνοχή της Τουρκίας, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά την ισχυρή μειονότητα των Αλεβιτών! Αλλά και η συντριπτική πλειοψηφία των Τούρκων απορρίπτει την τυχοδιωκτική του πολιτική: μόλις το 27% στηρίζει τις επιλογές του στη Συρία! Η εμφανής παρουσία της ισλαμικής τρομοκρατίας εντός των συνόρων της Τουρκίας (και όχι απλά κατά μήκος τους, όπως συνέβαινε επί 2 χρόνια…), έσπειρε τον τρόμο σε ολόκληρη τη χώρα και συσπείρωσε τους όλο και αυξανόμενους αντιπάλους του Ερντογάν. Το «δόγμα Νταβούτογλου» αποδείχτηκε μια υπερφίαλη και εκτός πραγματικότητας θεωρία…
3. Ούτως ή άλλως δεν υπήρχε η παραμικρή πιθανότητα υλοποίησης τέτοιων σχεδίων. Ο ανταγωνισμός με τη Σαουδική Αραβία και το Κατάρ, αλλά και με τη νέα Αίγυπτο του Μόρσι, δεν αφήνει κανένα χώρο για «αναβαθμισμένο ρόλο» της Τουρκίας. Μάλιστα, το πασιφανές αυτό γεγονός αποτελεί νέο ισχυρό πλήγμα και κατά του Ομπάμα, που είχε αναγορεύσει την Τουρκία ως προνομιακό σύμμαχο-κλειδί για τον έλεγχο της Μέσης Ανατολής!
4. Η όλο και πιο σαφής «μουσουλμανική ατζέντα» του Ερντογάν στο εσωτερικό, σε συνδυασμό με όσα προείπαμε, έδωσε στους κάθε λογής εχθρούς του Ερντογάν μια τυπική ευκαιρία να ανάψουν το φυτίλι της εξέγερσης. Το πανίσχυρο κεμαλικό στοιχείο, ο στρατός, οι μειονότητες, οι φοιτητές, η εξωκοινοβουλευτική αλλά ισχυρή Αριστερά, ο Τύπος (η Τουρκία έχει τον μεγαλύτερο αριθμό φυλακισμένων δημοσιογράφων στον κόσμο!!!) και γενικά ο πνευματικός κόσμος κατέβηκαν στην πλατεία Ταξίμ, αλλά και στις κεντρικές πλατείες όλων των μεγάλων πόλεων. Ο Ερντογάν σάστισε από τις εξελίξεις και χρησιμοποίησε την κρατική βία, γεγονός που πολλαπλασίασε τον όγκο, τον παλμό και τα αιτήματα των εκατοντάδων χιλιάδων διαδηλωτών: η σύσσωμη κραυγή Ερντογάν παραιτήσου κάνει πια τον γύρο του κόσμου, σαρώνοντας την εικόνα της «περιφερειακής υπερδύναμης»!
5. Οι δραματικές αυτές εξελίξεις θα αποτελέσουν πανίσχυρο χτύπημα κατά του τουρισμού, σε μια περίοδο σοβαρής υποχώρησης της πολυδιαφημισμένης ανάπτυξης. Οι οικονομικοί δείκτες απειλούν και το τελευταίο επίτευγμα του Ερντογάν, ενώ οι πάγιες δομικές αδυναμίες (μεγάλο ποσοστό ανέργων νέων, τεράστιες ανισότητες, πληθωρισμός κλπ) βάζουν σε μεγάλο κίνδυνο τη διατήρηση μιας ισορροπημένης ανάπτυξης, ακόμη και για το τρέχον διάστημα!
