Η γενική γραμματέας στο Υπουργείο Πολιτισμού και πρώην αντιπεριφερειάρχης Πολιτισμού, μιλάει στην ΑΜΑΡΥΣΙΑ για τα πεπραγμένα της στην Περιφέρεια Αττικής και τον στόχο της ανάπτυξης της σύγχρονης ελληνικής πολιτιστικής δημιουργίας.
Το μεγάλο πολιτιστικό κεφάλαιο της Ελλάδας ανέκαθεν ήταν η βαριά ιστορία της δια μέσου των αιώνων και η προβολή του αποτελεί διαχρονικά ένα από τα «βαριά χαρτιά» της χώρας μας στο παγκόσμιο γίγνεσθαι, αλλά και στον στενό, αλλά σημαντικό, τομέα της προσέλκυσης τουρισμού.
Ποια, όμως, (οφείλει να) είναι η θέση της σύγχρονης πολιτιστικής δημιουργίας υπό αυτά τα δεδομένα; Η γενική γραμματέας Σύγχρονου Πολιτισμού Ελένη Δουνδουλάκη, σε μια ενδιαφέρουσα συνέντευξή της στην ΑΜΑΡΥΣΙΑ μοιράζεται μαζί μας το σχέδιο και το όραμα του Υπουργείου Πολιτισμού για την ανάπτυξη της σύγχρονης δημιουργίας, η οποία αποτελεί ήδη ένα σημαντικό πολιτιστικό πόλο στην κοινωνία μας και αφορά ένα πολύ μεγάλο μέρος των ανθρώπων της.
Παράλληλα, ως πρώην αντιπεριφερειάρχης Πολιτισμού στην Περιφέρεια Αττικής, κάνει έναν μικρό απολογισμό του έργου που μπόρεσε να υλοποιήσει σε ένα σχετικά μικρό διάστημα, με την πανδημία να βάζει τα δικά της εμπόδια.
Τέλος, επαναλαμβάνει τη διαχρονική στήριξη και το ενδιαφέρον της για το πολιστικό γίγνεσθαι του Βορείου Τομέα, από τον οποίο, άλλωστε, προέρχεται και η ίδια.
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΠΕΘΑΝΗΣ
Κυρία Δουνδουλάκη, στην τελευταία συνέντευξή σας στην ΑΜΑΡΥΣΙΑ ήσασταν αντιπεριφερειάρχης Πολιτισμού. Σήμερα κουβεντιάζουμε ξανά μαζί σας, αλλά με την ιδιότητα της γενικής γραμματέως Σύγχρονου Πολιτισμού στο Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού. Πώς πήρατε την απόφαση να αποδεχθείτε την πρόταση να αναλάβετε αυτό το τόσο σημαντικό πόστο;
Όπως ακριβώς επισημάνατε, δέχθηκα την εξαιρετικά τιμητική αυτή πρόταση ενώ ήμουν εν ενεργεία αντιπεριφερειάρχης Πολιτισμού της Περιφέρειας Αττικής. Ήταν κάτι που ήρθε αναπάντεχα και με γέμισε χαρά. Την ίδια ώρα, όμως, πρέπει να σας πω ότι ήταν μια συναισθηματικά δύσκολη στιγμή γιατί, λόγω ασυμβίβαστου, έπρεπε να παραιτηθώ από τη θέση της περιφερειακής συμβούλου. Το σίγουρο, όμως, είναι ότι και τώρα εξακολουθώ να βρίσκομαι δίπλα στους δήμους και τους πολίτες του Βορείου Τομέα Αθηνών, οι οποίοι με εμπιστεύτηκαν με την ψήφο τους στις περιφερειακές εκλογές του 2019. Το θεωρώ καθήκον μου.
Πώς θα αποτιμούσατε την παρουσία σας στην Περιφέρεια Αττικής; Προφανώς δεν είχατε τα χρονικά περιθώρια να υλοποιήσετε όσα μας είχατε αναφέρει στην προηγούμενη συνέντευξή σας, ωστόσο σε ποια σημεία θα θέλατε να σταθείτε στη θητεία σας ως αντιπεριφερειάρχης; Και κατά πόσο η πανδημία επηρέασε την πραγματοποίηση όσων σχεδιάζατε για την Αττική;
Ήταν πολύ θετικό το ότι είχα συμπληρώσει 14 μήνες στη νευραλγική αυτή θέση που μου εμπιστεύθηκε ο περιφερειάρχης Γιώργος Πατούλης. Αναπόφευκτα, η πανδημία του COVID-19 άλλαξε ουσιαστικά τα δεδομένα και επηρέασε τον σχεδιασμό μας. Όμως, κατά τη διάρκεια της θητείας μου, ο κλάδος του πολιτισμού στηρίχθηκε, όπως γνωρίζετε, με ένα εκτεταμένο πρόγραμμα πολιτιστικών εκδηλώσεων το καλοκαίρι του 2020. Το μεγαλύτερο μάλιστα που είχε γίνει ποτέ έως τότε στην Περιφέρεια Αττικής. Επιπλέον, κατά τη διάρκεια του lockdown πραγματοποιήσαμε πλήθος live-streaming πολιτιστικές εκδηλώσεις.
Ιδιαίτερα σημαντικό, επίσης, ήταν ότι ξεκινήσαμε συνεργασίες της Περιφέρειας με μεγάλους και εμβληματικούς πολιτιστικούς φορείς όπως το Εθνικό Θέατρο, την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών και την Ταινιοθήκη της Ελλάδος. Παράλληλα, καταφέραμε να «τρέξουμε» γρήγορα, με τις οδηγίες του περιφερειάρχη, τα έργα πολιτισμού που ήταν ενταγμένα στο ΕΣΠΑ – ΠΕΠ Αττικής 2017-2021. Μεγάλα έργα, τα οποία ενισχύουν την πολιτιστική ταυτότητα της Αττικής, όπως η αποπεράτωση του Ωδείου Αθηνών, το Μέγαρο Τσίλλερ-Λοβέρδου, το Μουσείο Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού κ.ά. Δεν θα μπορούσα να μην αναφέρω και τη συμβολή της Περιφέρειας Αττικής στην ολοκλήρωση της Εθνικής Πινακοθήκης, ένα σπουδαίο έργο, στα εγκαίνια του οποίου είχα τη μεγάλη τιμή να παρευρεθώ ως αρμόδια γενική γραμματέας πλέον.
Έχετε, πλέον, συμπληρώσει 11 μήνες παρουσίας στο Υπουργείο Πολιτισμού. Ποιες είναι οι αρμοδιότητες και το πεδίο δραστηριότητάς σας και πόσο διαφέρει η νέα σας θέση από την προηγούμενη ως προς τις δυνατότητες; Προφανώς, ως γενική γραμματέας Σύγχρονου Πολιτισμού το αντικείμενό σας απλώνεται σε ολόκληρο τον χάρτη της Ελλάδας. Ποια είναι η έως τώρα εμπειρία σας και πώς είναι η συνεργασία σας με την υπουργό Λίνα Μενδώνη;
Η θέση της γενικής γραμματέως είναι κάτι εντελώς διαφορετικό, καθώς πρόκειται για πολιτική θέση σε επίπεδο ηγεσίας Υπουργείου. Ως εκ τούτου, η ευθύνη και οι απαιτήσεις είναι πολύ μεγαλύτερες και, πράγματι, οι αρμοδιότητές μου εκτείνονται σε όλη την επικράτεια. Και κάποιες φορές, κατόπιν εντολής υπουργού, εκπροσωπώ το Υπουργείο και εκτός Ελλάδας, όπως για παράδειγμα στην πρόσφατη 41η Γενική Διάσκεψη της UNESCO. Στις αρμοδιότητές μου εμπίπτουν όλα τα ζητήματα του Υπουργείου που άπτονται του Σύγχρονου Πολιτισμού. Ένα ευρύ και ιδιαίτερα ενδιαφέρον φάσμα, που εκτείνεται από το θέατρο και το χορό έως τα θέματα του βιβλίου και την καλλιτεχνική εκπαίδευση. Επιπλέον, στο χαρτοφυλάκιό μου βρίσκονται και τα θέματα των εποπτευόμενων πολιτιστικών φορέων, όπως το Εθνικό Θέατρο, η Εθνική Λυρική Σκηνή, οι Κρατικές Ορχήστρες, τα Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, η Εθνική Πινακοθήκη, το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης κ.ά.
H συνεργασία μου με την υπουργό είναι άριστη. Πρόκειται για μια πολύ άξια γυναίκα, με βαθιά γνώση του αντικειμένου και μακρόχρονη εμπειρία, που ξέρει να φέρνει αποτελέσματα.
Σε ό,τι αφορά στο πεδίο σας, ποιες ήταν οι επιπτώσεις της πανδημίας στον Πολιτισμό; Οι αντιδράσεις κατά την περίοδο των lockdown από τον καλλιτεχνικό κόσμο ήταν έντονες. Έχετε αναλάβει καθήκοντα σε μια περίοδο κατά την οποία επιχειρείται, με τα όποια σκαμπανεβάσματα, η επιστροφή στην κανονικότητα. Ποια είναι η κατάσταση που αντιμετωπίζετε και με ποιους τρόπους στηρίζετε τον Σύγχρονο Πολιτισμό;
Η πανδημία αποτέλεσε μια πρωτόγνωρη εμπειρία για ολόκληρο τον πλανήτη. Άλλωστε ακόμη τη βιώνουμε. Έγιναν και γίνονται πολύ σημαντικές κινήσεις για την ενίσχυση του Πολιτισμού μέσα σε αυτή τη μοναδική συνθήκη κρίσης. Προχωρήσαμε σε πρωτοβουλίες και δράσεις για να περιορίσουμε τις αρνητικές επιπτώσεις. Όπως γνωρίζετε καλά, πολύ γρήγορα στηρίχθηκαν οικονομικά οι καλλιτέχνες και οι εργαζόμενοι και στον χώρο του Πολιτισμού. Επίσης, ας μην ξεχνάμε ότι το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού αντιμετώπισε και αντιμετωπίζει και τα ζητήματα του «ανοίγματος» των δραστηριοτήτων του κλάδου εν μέσω πανδημίας, με εξειδικευμένα υγειονομικά πρωτόκολλα για κάθε είδος. Μια διαδικασία που απαιτεί διαρκή παρακολούθηση και προσαρμογή στα νέα δεδομένα. Είμαστε σε συνεχή εγρήγορση και δίνουμε λύσεις.
Ποιες είναι οι προτεραιότητες που θέτει το Υπουργείο ως προς τον Σύγχρονο Πολιτισμό; Δεδομένου ότι το μεγάλο βάρος πάντα έπεφτε στη μακραίωνη και βαριά πολιτιστική κληρονομιά της Ελλάδας, ποια είναι η θέση, η σημασία και οι προοπτικές του σύγχρονου πολιτιστικού γίγνεσθαι;
Πράγματι, στο παρελθόν, ανεξαρτήτως κυβερνήσεων, το μεγαλύτερο βάρος έπεφτε στην πολύτιμη πολιτιστική μας κληρονομιά, με αποτέλεσμα τα ζητήματα του Σύγχρονου Πολιτισμού να περνούν σε δεύτερη μοίρα. H παρούσα κυβέρνηση, όμως, απέδειξε στην πράξη τη σημασία που αποδίδει στον Σύγχρονο Πολιτισμό. Η δημιουργία αρμόδιας Γενικής Γραμματείας για να υλοποιηθούν πιο αποτελεσματικά και πιο γρήγορα τα σχετικά θέματα, ήταν μια στρατηγική πολιτική επιλογή. Επιλογή που επισφραγίσθηκε με τη δημιουργία και Υφυπουργείου. Στοχεύουμε έτσι, να αναδείξουμε ακόμη περισσότερο τη σύγχρονη δημιουργία και τους καλλιτέχνες της χώρας μας, να ενδυναμώσουμε το ανθρώπινο δυναμικό του Πολιτισμού και να στηρίξουμε τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Επιπλέον, σκύβουμε με ιδιαίτερη φροντίδα πάνω σε χρονίζοντα προβλήματα του κλάδου, με στόχο να βρεθούν λύσεις, πάντα βέβαια σε ανοιχτό διάλογο με τους φορείς. Προτεραιότητά μας είναι ο Σύγχρονος Πολιτισμός να πάρει τη θέση που πραγματικά του αξίζει. Αυτό κάνουμε, αυτό προσπαθούμε κάθε μέρα. Αυτό θα συνεχίσουμε να κάνουμε με όλες τις δυνάμεις μας.
Υπάρχουν οι κατάλληλοι πόροι στη διάθεσή σας προκειμένου να υλοποιήσετε την πολιτική σας; Ποια είναι η θέση του Σύγχρονου Πολιτισμού στο Ταμείο Ανάκαμψης;
Η μεγαλύτερη πρόκληση που έχουμε άμεσα μπροστά μας είναι η αξιοποίηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Στο πρόγραμμα «Ελλάδα 2.0» που ανακοινώθηκε από τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη, εξασφαλίσθηκαν για έργα που αφορούν στον Σύγχρονο Πολιτισμό κονδύλια ύψους 250 εκατ. ευρώ με ορίζοντα τετραετίας, ως προς την υλοποίησή τους. Οι προτάσεις αυτές έχουν όραμα και σαφή αναπτυξιακή διάσταση. Θα πρέπει να υπογραμμιστεί, μάλιστα, ότι τα κονδύλια αυτά είναι εξίσου σημαντικά με εκείνα που θα δοθούν για την πολιτιστική κληρονομιά.
Τα έργα είναι πολλά. Ενδεικτικά θα αναφέρω τρία: Πρώτον, την ενίσχυση και ανάδειξη της ελληνικής χειροτεχνίας. Η χειροτεχνία, ένα μοναδικό κεφάλαιο της παράδοσης της πατρίδας μας, ιδιαίτερο σε κάθε περιοχή, μπορεί να αποτελέσει και μοχλό οικονομικής ανάπτυξης και αναζωογόνησης των τοπικών κοινωνιών.
Δεύτερον, την αναβάθμιση της ανώτερης καλλιτεχνικής εκπαίδευσης. Εδώ περιλαμβάνονται πολύ σημαντικές πρωτοβουλίες όπως η ίδρυση Κρατικής Σχολής Οπτικοακουστικών Μέσων, η αναβάθμιση των υποδομών της Κρατικής Σχολής Ορχηστικής Τέχνης στην Αθήνα και του Κρατικού Ωδείου Θεσσαλονίκης, η επέκταση και αναβάθμιση της υποδομής της Σχολής Μαρμαροτεχνίας στην Τήνο – μια άγνωστη στο ευρύ κοινό σχολή.
Τρίτον, την αξιοποίηση των αρχαιολογικών χώρων και των μνημείων για τη διεξαγωγή πολιτιστικών εκδηλώσεων. Στο έργο αυτό, ο σύγχρονος πολιτισμός συναντά την πολιτιστική κληρονομιά, ένα συγκριτικό πλεονέκτημα της χώρας μας, με στόχο ένα αποτέλεσμα που θα είναι πολύτιμο και για την περιφερειακή πολιτιστική ανάπτυξη και για τον τουρισμό.
Ένα από τα μεγάλα «στοιχήματα» που βάζει η κυβέρνηση, κυρίως λόγω των επιπτώσεων της πανδημίας, είναι η σταδιακή και εν τέλει ολική επαναφορά του Τουρισμού. Πώς αυτός συνδέεται με τον Πολιτισμό;
Η σύζευξη Πολιτισμού και Τουρισμού καταγράφεται στη διεθνή πρακτική και σαφέστατα αποτελεί ένα εξαιρετικά σημαντικό όπλο στη φαρέτρα της Ελλάδας, το οποίο αξιοποιεί όλο και περισσότερο η κυβέρνηση.
Είναι δεδομένο ότι η σύζευξη αυτή, με αφετηρία τον Πολιτισμό, μπορεί να οδηγήσει σε πολύ σημαντικά ποιοτικά και ποσοτικά αποτελέσματα όπως, τη διαμόρφωση ακόμη πιο ισχυρής ταυτότητας της χώρας μας, την ενίσχυση της τουριστικής προβολής της Ελλάδας στο εξωτερικό, την αποτελεσματικότερη στοχοθέτηση των αγορών, την επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου, την αύξηση των τουριστικών ροών καθώς και τον εμπλουτισμό του τουριστικού μας προϊόντος αλλά και την καλύτερη δυνατή προστασία και αναβάθμιση του πολιτιστικού μας αποθέματος.
Για να το συνοψίσουμε, ο Πολιτισμός ουσιαστικά δίνει υπεραξία στον Τουρισμό με ότι αυτό συνεπάγεται για την αναπτυξιακή πορεία της χώρας και την πραγματική οικονομία, ιδιαίτερα δε, σε δύσκολες περιόδους όπως αυτή της πανδημίας.
Πρόσφατα επισκεφθήκατε το Κέντρο Κεραμεικής στο Μαρούσι, όπου δείξατε ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Και ως αντιπεριφερειάρχης, το ευρύτερο πολιτιστικό γίγνεσθαι στον Βόρειο Τομέα, αποτελούσε προτεραιότητά σας, καθώς, άλλωστε, προέρχεστε από τον Δήμο Φιλοθέης – Ψυχικού. Τι να περιμένουμε στον τομέα των νέων αρμοδιοτήτων σας για την ευρύτερη περιοχή;
Είναι αλήθεια πως αγαπώ και θαυμάζω την τέχνη της κεραμεικής από μικρή. Από τα ταξίδια μου σε όλα τα μέρη της Ελλάδας επιστρέφω πάντα κρατώντας ένα ιδιαίτερο κεραμεικό αναμνηστικό, το οποίο συμπληρώνει την οικογενειακή συλλογή. Είναι μια τέχνη που συνδέεται άρρηκτα με τον πολιτισμό και τη λαϊκή μας παράδοση και εξελίσσεται τα τελευταία χρόνια με εξαιρετικές σύγχρονες δημιουργίες. Με τη νέα χρονιά και τη συμβολή του Ταμείου Ανάκαμψης στον τομέα της χειροτεχνίας, όπως ήδη έχω αναφέρει, διαμορφώνονται νέες προοπτικές για την ανάδειξη και την ευρύτερη ανάπτυξη και του Κέντρου Κεραμεικής στο Μαρούσι.
Όπως σωστά επισημαίνετε, το πολιτιστικό γίγνεσθαι στον Βόρειο Τομέα πάντα με απασχολεί και από τη νέα μου θέση. Βεβαίως στον Δήμο Φιλοθέης – Ψυχικού, όπου μεγάλωσα και δραστηριοποιούμαι εδώ και χρόνια, εδρεύει και το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού, ένας περίοπτος εποπτευόμενος φορέας του Υπουργείου, με μεγάλη πολιτιστική δραστηριότητα κυρίως στον τομέα του βιβλίου, αλλά και ευρύτερη, μέσα από ένα δίκτυο παραρτημάτων στο εξωτερικό. Με τη συνεχή συνεργασία μας με τον πρόεδρό του Νίκο Κούκη, διοργανώνονται -στο υπέροχο κτήριο της βίλας Μποδοσάκη στο Ψυχικό- θεματικές εκδηλώσεις ανοιχτές στο κοινό, σε όλη τη διάρκεια του έτους.
Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να επισημάνω, δεδομένου ότι είναι πολύ σημαντικό για μένα και για τους συνεργάτες μου, πως το γραφείο μου στο Υπουργείο, είναι ανοιχτό στον διάλογο για θέματα που σχετίζονται με τον σύγχρονο πολιτισμό και την ιδιαίτερη φυσιογνωμία των δήμων του Βορείου Τομέα Αθηνών.
