«Η Ελληνική ιδιαιτερότητα δεν είναι η εμφάνιση της αλήθειας ως “αποκάλυψης”. Διαβάζοντας τα ομηρικά έπη, διαπιστώνουμε ότι το “ιερό” κείμενο της Ελλάδος δεν είναι ιερό. Πρόκειται για θεμελιώδη διαφορά με όλους σχεδόν τους γνωστούς πολιτισμούς. Το κείμενο αυτό δεν είναι ούτε θρησκευτικό ούτε προφητικό, είναι ποιητικό. Ο συγγραφέας δεν είναι προφήτης μας ποιητής. Είναι Ο ποιητής αυτός που ποιεί που δημιουργεί την ύπαρξη. Και ο ποιητής αυτός δεν απαγορεύει τίποτα, δεν επιβάλλει τίποτα, δεν δίνει διαταγές, δεν υπόσχεται τίποτα, λέγει. Και λέγοντας, δεν αποκαλύπτει τίποτα –δεν υπάρχει αποκάλυψη- υπενθυμίζει. Θυμίζει αυτό που έχει υπάρξει και συγχρόνως την καταγωγή του Είναι και του Δυναμένου Να Είναι. Τα επαναφέρει στη μνήμη των ανθρώπων με τη βοήθεια των Μουσών, θυγατέρων της Μνημοσύνης».
Αυτοθέσμιση
Με το δίτομο αυτό έργο του, ο Κορνήλιος Καστοριάδης εξηγεί ποια στοιχεία καθιστούν τον ελληνικό πολιτισμό τόσο ξεχωριστό. Με αφορμή το έργο του Ομήρου, του Ησιόδου, καθώς και σημαντικών αρχαίων ελλήνων στοχαστών, όπως ο Πλάτωνας και ο Αριστοτέλης, καταθέτει τις σκέψεις του για τις ρίζες της ελληνικής σκέψης.
Εστιάζει στη μοναδικότητα της ελληνικής παράδοσης σε σχέση με όλες τις άλλες παραδόσεις, επισημαίνοντας ότι για πρώτη φορά στην ιστορία εμφανίζεται μια κοινωνία ικανή να αυτοθεσμίζεται και να θέτει σε αμφισβήτηση τα ίδια της τα θεμέλια. Κεντρική θέση στον προβληματισμό του συγγραφέα κατέχει η έννοια του νόμου. Υποστηρίζει ότι στην αρχαιοελληνική κοινωνία οι νόμοι γίνονται σεβαστοί και επιβάλλουν όρια. Όμως δεν είναι δοτοί από κάποια ανώτερη δύναμη, ο άνθρωπος αποφασίζει ελεύθερα ελέγχοντας όχι μόνον τις επιπτώσεις των πράξεών του, αλλά και τη σημασία τους. Αυτή είναι εν τέλει η πρωτοτυπία των Ελλήνων τόσο στο πολιτικό πεδίο, όσο και στο πεδίο σκέψης.Επίσης, προσεγγίζει ζητήματα, όπως η πρωτοτυπία της διπλής ελληνικής δημιουργίας, η δημοκρατία και η φιλοσοφία, η θέση του ατόμου και η εμπειρία του θανάτου, η φύση της μυθολογίας και η γένεση των φιλοσοφικών ερωτημάτων από ορισμένους προσωκρατικούς (Αναξίμανδρος, Ηράκλειτος). Ποια είναι τα χαρακτηριστικά που καθιστούν την αρχαία ελληνική δημοκρατία τόσο ξεχωριστή;
Η αθηναϊκή δημοκρατία
Ο δεύτερος τόμος της «Ελληνικής ιδιαιτερότητας» αφιερώνεται στη γέννηση, στη φύση και στη λειτουργία της αθηναϊκής δημοκρατίας. Ο Κορνήλιος Καστοριάδης πραγματεύεται, αναφορικά με το έργο του Θουκυδίδη και κυρίως τον «Επιτάφιο», το σύστημα της άμεσης δημοκρατίας και υπογραμμίζει τη μοναδικότητά του.
Ο αναγνώστης θα βρει εδώ σημαντικές αναλύσεις με άξονα κείμενα του Σοφοκλή, του Ηροδότου, του Πλάτωνα, του Αριστοτέλη και του Ρουσό για το ζήτημα της δουλείας, τον ρόλο της τραγωδίας ως οριοθέτησης της δημοκρατίας, αλλά και για την προσωπικότητα του Σωκράτη.
Αναφέρει ο ίδιος: «Αυτό που πρέπει να έχουμε κατά νου δεν είναι μόνο ούτε κυρίως η (αθηναϊκή) δημοκρατία θεωρούμενη ως κυριαρχία του νόμου ή ως ελευθερία των πολιτών ή ως ισότητα. Το αποφασιστικό στοιχείο εδώ είναι η αμφισβήτηση του πατροπαράδοτου νόμου. Έχουμε εδώ για πρώτη φορά την εμφάνιση της κοινωνικής αυτονομίας, με την έννοια ότι η κοινωνία αμφισβητεί την ίδια της τη θέσμιση, και αυτή η αμφισβήτηση γίνεται ρητά, σε συνάρτηση με τη δημόσια πολιτική δραστηριότητα, εν λόγω και διά του λόγου, της συζήτησης, της αντιπαράθεσης των απόψεων και όχι απλώς διά της τυφλής βίας. Ιδού το ουσιώδες. Ιδού αυτό που μας ενδιαφέρει πάνω από όλα στον ελληνικό κόσμο…»
Σύντομο Βιογραφικό
Ο Κορνήλιος Καστοριάδης (1922-1997) έφθασε στη Γαλλία το 1945, μετά από σπουδές Φιλοσοφίας, Οικονομίας και Δικαίου στην Αθήνα. Υπήρξε συνιδρυτής και εμπνευστής της ομάδας και του περιοδικού «Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα» (1949-1965). Τα γραπτά του, αυτής της περιόδου αναδημοσιεύτηκαν στη συλλογή «10/18» (1974-1979).
Διετέλεσε, Οικονομολόγος στον ΟΟΣΑ (1948-1970), Διευθυντής Σπουδών στην EHESS (1980-1995), ψυχαναλυτής (1973-1997). Δημοσίευσε επίσης τη «Φαντασιακή θέσμιση της κοινωνίας», καθώς και έξι τόμους (ο τελευταίος δημοσιεύτηκε μετά το θάνατό του), με τίτλο «Σταυροδρόμια του λαβυρίνθου» (1979-1999).
Το έργο
Ο πρώτος τόμος «Η Ελληνική Ιδιαιτερότητα / Από τον Όμηρο στον Ηράκλειτο / Σεμινάρια 1982 – 1983» περιλαμβάνει τους πέντε πρώτους μήνες διδασκαλίας του Κορνήλιου Καστοριάδη στην Ανωτάτη Σχολή Κοινωνικών Επιστημών (EHESS) κατά το ακαδημαϊκό έτος 1982-1983, καθώς και ένα ανέκδοτο κείμενο του 1979.
Τη μετάφραση έχει κάνει ο Ξενοφών Γιαταγάνας, ενώ την ελληνική έκδοση έχει επιμεληθεί η γυναίκα του Κορνήλιου Καστοριάδη, Ζωή. (Σελίδες 528 / Μέγεθος 14Χ21 / Έτος έκδοσης 2007 / Τιμή 28.00 ευρώ / ISBN 9789602185155).
Ο δεύτερος τόμος «Η Ελληνική ιδιαιτερότητα / Η πόλις και οι νόμοι» περιλαμβάνει τις παραδόσεις του Κορνήλιου Καστοριάδη στην Ανώτατη Σχολή Κοινωνικών Επιστημών (EHESS) κατά το ακαδημαϊκό έτος 1983-1984 και τη μετάφραση στα ελληνικά έχει κάνει η σύζυγος του Κορνήλιου Καστοριάδη, Ζωή. (Σελίδες 465 / Μέγεθος 14Χ21 / Έτος έκδοσης 2008 / Τιμή 26.00 ευρώ / ISBN 9789602186107).
