Πιθανότατα δεν θα βρεθεί ποτέ «το γονίδιο της μυωπίας», απλούστατα γιατί δεν υπάρχει ένα αλλά πολλά γονίδια που επηρεάζουν την πιθανότητα εμφάνισης της πάθησης. Πέραν τούτου ανεξάρτητα από το γενετικό υπόβαθρο, η πάθηση επηρεάζεται επαρκώς από εξωγενείς («περιβαλλοντικούς») παράγοντες, κατ’ αναλογία με τις περισσότερες -αν όχι όλες- τις παθήσεις που μας απασχολούν τα τελευταία χρόνια (π.χ. ηλικιακή εκφύλιση ωχράς).
Τα επιστημονικά αυτά δεδομένα στη συνέχεια «αποκωδικοποιήθηκαν» και διοχετεύτηκαν μέσα στο κοινωνικό δίκτυο ως πληροφορία. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας (εφημερίδες, ραδιόφωνο), αλλά και το διαδίκτυο μετέδωσαν την «ανακάλυψη» του «γονιδίου της μυωπίας» και όχι μόνο… Θα μπορούσε κανείς να πει πως ο υπέρτιτλος «γονίδιο της μυωπίας» χρησιμοποιήθηκε για λόγους αμεσότητας και χρηστικότητας, η προσθήκη όμως του «θαυματουργού κολλυρίου που θα γιατρεύει τη μυωπία σε λίγα χρόνια» αποτελεί αμετροεπή υπεραπλούστευση.
Η ανάλυση που έγινε παραπάνω και αφορά στην επιστημονική ουσία της είδησης δεν στοιχειοθετεί σε καμία περίπτωση τέτοιου είδους προοπτικές. Πρόκειται για μια λανθασμένη «αποκωδικοποίηση» της πληροφορίας, η οποία λόγω του «ειδικού» της βάρους ενισχύεται μέσα στο δίκτυο. Κάτι τέτοιο από μόνο του δεν είναι κατακριτέο, είναι όμως γεγονός και οφείλουμε να το επισημάνουμε, προκειμένου να ευαισθητοποιηθεί ο εκάστοτε «δέκτης» ή «μεσολαβητής» της αλυσίδας της πληροφορίας και να αποδοθεί το θέμα στην πραγματική του διάσταση. Βεβαίως και είναι μια σημαντική είδηση που αφορά στην πιθανή κληρονομική βάση της μυωπίας. Βεβαίως και η γνώση της κληρονομικής βάσης της μυωπίας αποτελεί αναγκαία συνθήκη για οποιαδήποτε μελλοντική «γονιδιακή θεραπεία», πιθανώς με ταυτόχρονη θεραπευτική περέμβαση στο «περιβαλλοντικό» υπόστρωμα της πάθησης.
Η υπεραπλούστευση όμως στη συγκεκριμένη περίπτωση συνιστά παραπληροφόρηση, η οποία σε θέματα ιατρικής ενημέρωσης είναι δυνητικά επικίνδυνη. Στο συγκεκριμένο θέμα τουλάχιστον δεν στοιχειοθετείται τέτοιου είδους επικινδυνότητα, τουναντίον μάλλον καλλιεργείται ένα κοινό αίσθημα αισιοδοξίας. Ευαισθητοποιείται αν θέλετε ο «δέκτης» στη γενετική βάση των νοσημάτων και αντιλαμβάνεται -επιδερμικά έστω- τις προοπτικές της «γονιδιακής θεραπείας».
Η ευθύνη της ορθής αποκωδικοποίησης της πληροφορίας μέσα στα κοινωνικά μας δίκτυα επιμερίζεται σε πολλαπλούς φορείς. Ο θεράπων ιατρός οφείλει να σταθμίζει με αυστηρά επιστημονικά κριτήρια την πληροφορία και να συζητήσει με τον ασθενή του με ειλικρίνεια και σεβασμό. Ίσως έτσι η προσβασιμότητα στην πληροφορία, έστω και λανθασμένα «ενισχυμένη», ν’ αποτελέσει αφορμή για την οικοδόμηση μιας σχέσης εμπιστοσύνης με τον θεράποντα ιατρό. Το «γονίδιο της μυωπίας» δεν βρέθηκε ακόμη, αλλά οι επιμέρους γνώσεις μας για την πάθηση αυτή αυξάνουν με εκθετικό βαθμό. Το ζητούμενο είναι να μπορέσουμε να διαχειριστούμε αυτές τις γνώσεις-κατακτήσεις κατά τρόπο δημιουργικό, έχοντας πάντοτε υπόψη μας το βασικό αξίωμα της θεωρίας των κοινωνικών δικτύων πως «το συνολικό αποτέλεσμα ενός δικτύου (η «ενίσχυση» της πληροφορίας) είναι πάντοτε μεγαλύτερο από το άθροισμα των επιμέρους δομών του».
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Κ. ΧΑΡΩΝΗΣ, Μ.D.
Διπλ. American & European Boards of Ophthalmology
Δ/ντής Τμήματος Αμφιβληστροειδούς & Οφθαλμικής Γενετικής
Χειρουργική Υαλοειδούς Αμφιβληστροειδούς, Οφθαλμικές Φλεγμονές
