• Η γέννηση του φόβου
Η αγάπη είναι μια ισχυρή δύναμη και η παρουσία ή απουσία της από έναν άνθρωπο μπορεί να αλλάξει δραματικά την κατάσταση της ευημερίας του. Οι ψυχολογικές μελέτες και άλλες επιστημονικές έρευνες έχουν δείξει ότι όσοι μεγάλωσαν με αρκετή αγάπη έχουν ισχυρότερο ανοσοποιητικό σύστημα, πιο υγιή συναισθηματική ζωή και γενικότερα νιώθουν περισσότερη ευτυχία, σε σχέση με άλλους που δεν είχαν την ίδια τύχη. Επιπλέον, όταν ένα παιδί μεγαλώνει σ’ ένα στοργικό περιβάλλον, έχει μικρότερες πιθανότητες να εξελιχθεί σ’ έναν ενήλικα με χρόνιο θυμό.
Αυτό το σενάριο της ανατροφής με σταθερή αγάπη είναι υπέροχο και ιδανικό και αν όλοι ήταν τόσο ευλογημένοι, ο κόσμος μας θα είχε πολύ λιγότερους δυστυχισμένους και θυμωμένους ανθρώπους. Δυστυχώς, η πλειοψηφία των ανθρώπων δεν είναι τόσο τυχεροί. Οι περισσότεροι από μας δεν είχαμε την τέλεια βρεφική ηλικία και η εσωτερίκευση της αγάπης της μητέρας μας έχει γίνει εν μέρει. Έτσι μεγαλώνουμε με ένα ψυχικό και συναισθηματικό εαυτό που έχει δύναμη αλλά και τραύματα.
Υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους το ιδανικό περιβάλλον αγάπης και φροντίδας που δημιούργησε η μητέρα, τελικά διαλύεται: από αθώα αφηρημάδα ως κακοποίηση.
Ας δούμε μια σχετικά αθώα εκδοχή. Μόλις γεννηθούμε, η μητέρα μας είναι τέλεια και παρούσα για μας σχεδόν συνέχεια. Αλλά σε κάποια φάση, αρχίζουν να την αποσπούν από μας άλλα θέματα στη ζωή της. Αυτό δεν φαίνεται πολύ σοβαρό αρχικά, αλλά αν η μητέρα απομακρυνθεί από το προσκήνιο πολύ γρήγορα και για πολύ χρόνο, αυτό τελικά μπορεί να γίνει πολύ σοβαρό θέμα. Κάποια μέρα ξαφνικά η μητέρα μας θα έχει πονοκέφαλο και θα αποσπαστεί η προσοχή της από το να μας περιλούζει με αγάπη όπως έκανε πάντα. Αν αυτό συνεχιστεί για πολύ, ο βρεφικός μας εαυτός θα αρχίσει να νιώθει ευάλωτος, μπερδεμένος και ανασφαλής. Θα παραμένουμε εκεί σε μια κατάσταση ανημπόριας, ζητώντας την προσοχή της μητέρας μας και όταν εκείνη δεν εμφανιστεί ή ακόμα χειρότερα, αν μας μαλώσει και μας πει «σταμάτα!», ολόκληρη η οντότητά μας αποσύρεται σ’ ένα σκοτάδι γεμάτο φόβο.
Ας μην ξεχνάμε ότι είμαστε τόσο τρυφεροί και ευάλωτοι και εξαρτόμαστε από τη μητέρα μας για τη ζωή μας. Η πηγή της ζωής μας ξαφνικά εξαφανίστηκε, το οποίο μας προκαλεί σύγχυση, νιώθουμε χαμένοι και πληγωμένοι. Επειδή δεν έχουμε ακόμα δομημένο εγώ, δεν έχουμε την ικανότητα να κατανοήσουμε και να αιτιολογήσουμε αυτές τις στιγμές, οπότε τις βιώνουμε ως βαθιά οδυνηρές και τραυματικές.
Σκεφτείτε πώς θα νιώθατε αν σαν ενήλικας βρισκόσασταν ξαφνικά σε κάποιο άγνωστο σκοτεινό και παγωμένο δάσος μέσα στη νύχτα και δεν υπήρχε καμία λογική εξήγηση για το πώς βρεθήκατε εκεί. Φανταστείτε πόσο φοβισμένοι θα ήσασταν και μετά πολλαπλασιάστε το με το εκατό. Αυτό δείχνει πόσο τρομακτικό είναι για ένα βρέφος να νιώθει ξαφνικά μόνο του, όταν δεν είναι ακόμα προετοιμασμένο γι’ αυτό.
• Ο χαμένος παράδεισος
Τα τραυματικό συναίσθημα του να μην είναι συνέχεια η μητέρα μας κοντά μας, μας δημιουργεί σύγχυση. Είναι ένα σοκ για μας, αλλά μόλις η αγάπη της μητέρας επιστρέψει, συνήθως αισθανόμαστε ξανά ότι είμαστε ασφαλείς και ότι μας φροντίζουν. Έχουμε κάποια σχετική ανεκτικότητα και μόλις ο προστάτης και η πηγή της ζωής επιστρέψει μέσα σε εύλογο χρονικό διάστημα, συνερχόμαστε απ’ αυτά τα τραυματικά επεισόδια. Αλλά όταν τέτοια περιστατικά γίνονται πιο συχνά και όταν συνεχίζονται για μεγάλες περιόδους την ανάπτυξής μας, τότε ο φόβος και το σκοτάδι της εγκατάλειψης αρχίζουν να αποτυπώνονται μέσα μας.
Εξακολουθούμε να είμαστε ευάλωτοι και να βασιζόμαστε στους άλλους για τα πάντα και όταν η πηγή της ζωής μας δεν είναι πλέον αξιόπιστη, αρχίζουμε να νιώθουμε ανασφαλείς στον κόσμο. Βαθιά μέσα μας αρχίζει να αναπτύσσεται ένας φόβος και αντί να χαλαρώνουμε στη φύση του καλού και της αγάπης που έχουμε μέσα μας, συσπόμαστε σε μια κατάσταση πόνου και σύγχυσης.
Όταν αυτό το ανασφαλές περιβάλλον παραμείνει για πολύ, πέρα από ένα κρίσιμο αναπτυξιακό σημείο όπου δεν υπάρχει επιστροφή, τα συναισθήματα του φόβου και της ανασφάλειας μονιμοποιούνται και εδραιώνονται βαθιά μέσα στην προσωπικότητά μας. Σ’ αυτή την περίπτωση κουβαλάμε ένα βαρύ φορτίο για την υπόλοιπη ζωή μας, εκτός αν αλλάξει κάτι δραματικά στο περιβάλλον που μας διαμορφώνει ή αν βρούμε τρόπους να το επιλύσουμε καθώς περνάνε τα χρόνια.
Αν δεν συνδεόμαστε πλήρως με την δική μας αίσθηση αγάπης, τότε στην ουσία είμαστε πληγωμένοι άνθρωποι. Αυτό δεν σημαίνει ότι κάποιος μας έκανε κακό ή ότι είμαστε θύματα. Το νόημα είναι ότι πληγωθήκαμε βαθιά χάνοντας την επαφή με την έμφυτη μας αγάπη και αυτό μας έφερε σύγχυση και πόνο, οπότε είμαστε πληγωμένοι.
Ως πληγωμένοι ενήλικες, η αίσθηση της αγάπης και του εαυτού μας «προβάλλεται», σε μικρό ή μεγάλο βαθμό, στον εξωτερικό κόσμο. Συνεχίζουμε να ψάχνουμε άλλους ανθρώπους να μας φροντίσουν και να πάρουν την ευθύνη για τη δική μας ζωή. Δεν διαμορφώνεται ποτέ ένα υγιές όριο μεταξύ του εαυτού μας και του άλλου και καθώς μεγαλώνουμε, αυτό μας δημιουργεί διάφορα προβλήματα στις σχέσεις μας με τους άλλους ανθρώπους.
Το πρόβλημα είναι ότι η αίσθηση του εαυτού μας έχει διαμορφωθεί μόνο εν μέρει και η αγάπη για τον εαυτό μας είναι αδύναμη. Έτσι συνεχώς ψάχνουμε έξω από τον εαυτό μας για να γεμίσουμε το κενό. Καθώς περνάμε από την βρεφική ηλικία προς την παιδική ηλικία και από την παιδική ηλικία προς την ενηλικίωση, αναπτύσσουμε μοντέλα προβολής και συνεξάρτησης, καθώς εναποθέτουμε στους άλλους διάφορες αφύσικες ανάγκες και συναισθηματικές ευθύνες.
Ωστόσο, τίποτα απ’ όλα αυτά δεν είναι τελεσίδικο. Υπάρχει η δυνατότητα να ανακαλύψουμε εκ νέου την υγιή αίσθηση του εαυτού μας και ξανασυνδεθούμε με την αγάπη μέσα στην καρδιά μας. Αυτό χρειάζεται θέληση, προσπάθεια και δέσμευση, αλλά μπορούμε να το κάνουμε.
