Γράφει ο Γεώργιος Γενετζάκης, φιλόλογος στο Χαλάνδρι
Συνήθως, ύστερα από μία κοινωνική κρίση και μάλιστα διεθνών διαστάσεων, όπως αυτή του κορονοϊού, ακολουθεί –μετά την απαιτούμενη χρονική απόσταση ασφαλείας- περίοδος γόνιμου διαλόγου, με στόχο την εξαγωγή συμπερασμάτων για την αξιοποίησή τους στο μέλλον. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο θα επιχειρηθεί η αποτύπωση μίας σειράς σκέψεων.
Αρχικά, η συγκεκριμένη πανδημία αποδυνάμωσε την ευρέως επικρατούσα κοινωνική άποψη για τις απεριόριστες δυνατότητες του σύγχρονου ανθρώπου. Η ευθραυστότητα της ζωής αναδύεται απειλητική και μας υπενθυμίζει ότι, παρά την επιτευχθείσα εντυπωσιακή πρόοδο των δύο προηγούμενων αιώνων, η ανθρωπότητα καλείται να αντιμετωπίσει δυσεπίλυτα προβλήματα, τα οποία ενίοτε ανατρέπουν άρδην την κανονικότητά της. Ο πολίτης του 21ου αιώνα, αν και ισχυρότερος σε πολλά επίπεδα συγκριτικά με το παρελθόν, είναι συγχρόνως και αρκετά ευάλωτος σε καινοφανείς κινδύνους.
Παράλληλα, συνειδητοποιούμε ότι ο διάχυτος υλιστικός προσανατολισμός της κοινωνίας και η συνακόλουθη απομάκρυνση από διαχρονικές αξίες καθώς και ο υπερβολικός δικαιωματισμός λειτούργησαν αρνητικά στην αντιμετώπιση των δεδομένων της συγκεκριμένης κοινωνικής κρίσης. Έτσι, η εγωπάθεια και η συνεπαγόμενη αλαζονεία, που ενδημούν στις κοινωνίες της αφθονίας, αμφισβητήθηκαν έντονα από την πανδημία. Διαδοχικά επανεμφανίστηκαν δυναμικά οι πνευματικές αρετές του ανθρωπισμού, της αλληλεγγύης, του εθελοντισμού, της συνεργασίας και της φιλανθρωπίας, ως αναντικατάστατα μέσα υπέρβασης της συγκεκριμένης κατάστασης. Ηθικές αξίες, πυλώνες του κοινωνικού γίγνεσθαι στο παρελθόν, αλλά έντονα περιθωριοποιημένες τις τελευταίες δεκαετίες της ευζωίας, άρχισαν να επαναπροβάλλονται, διεκδικώντας μετ’ επιτάσεως την προσοχή μας.
Παράλληλα, ενισχύθηκε η πίστη στις δυνατότητες του επιστημονικού λόγου. Σταδιακά κατανοήσαμε ότι η επιστήμη, ενώ δεν διαθέτει πάντοτε επαρκείς απαντήσεις σε όλες τις ανάγκες του ανθρώπου, είναι το μοναδικό αξιόπιστο εργαλείο για την αντιμετώπιση των πάσης φύσεως προβλημάτων, με αποτέλεσμα τη σταδιακή απομάκρυνση του ανθρώπου από τον ανορθολογισμό. Συγχρόνως, το απειλητικό περιβάλλον της πανδημίας οδήγησε τους επιστήμονες σε μία πρωτοφανή για τα ανθρώπινα δεδομένα συνεργασία και εγρήγορση, ενισχύοντας την ταχύτητα και την εγκυρότητα των επιτευγμάτων τους και δρομολογώντας ευκαιρίες αύξησης της αποτελεσματικότητας της ιατρικής επιστήμης.
Σαφέστατα, η συγκεκριμένη πανδημία κληροδότησε και πολλά εργαλεία στην καθημερινότητα του ανθρώπου. Μέθοδοι και τρόποι αντιμετώπισης που εγκαινιάσθηκαν σε πειραματικό στάδιο υπό καθεστώς πίεσης έγιναν αφετηρία για τη βελτίωση της κοινωνικής πραγματικότητας, όπως η ψηφιακή εξυπηρέτηση του πολίτη από τις δημόσιες υπηρεσίες και η τηλεκπαίδευση στα σχολεία-σε έκτακτες συνθήκες. Παράλληλα, και τα συμπεράσματα από την οργάνωση των εμβολιασμών σε πανελλαδική κλίμακα εκσυγχρόνισαν περαιτέρω το κράτος, διορθώνοντας στρεβλώσεις δεκαετιών και προωθώντας νέες πρακτικές και αποτελεσματικότερες λύσεις.
Ωστόσο, και οι θεωρίες που διατυπώθηκαν από μερίδα πολιτών για τη σύνδεση της συγκεκριμένης πανδημίας με θεωρίες συνωμοσίας καθώς και οι απόψεις των αντιεμβολιαστών προκάλεσαν έναν αναγκαίο διάλογο, ο οποίος προέβαλε εμφατικά την αξία συστηματικότερης βελτίωσης της κριτικής ικανότητας του ατόμου. Η διάκριση, ως δυνατότητα ελέγχου και αποδόμησης της παραπληροφόρησης, γίνεται στην ψηφιακή μας εποχή σημαία του πολιτισμένου ανθρώπου. Αυτό το γεγονός γεννά επαγωγικά την ανάγκη ενός ευρύτατου προβληματισμού για την αναθεώρηση εκ βάθρων του εκπαιδευτικού συστήματος από μία ποιοτικότερη και ρηξικέλευθη διδακτική διαδικασία, ικανή να εξοστρακίσει την ανορθόλογη σκέψη. Ως εκ τούτου, η επιδίωξη της καλλιέργειας του ορθολογισμού αναδεικνύεται σήμερα στη συνείδηση της ανθρωπότητας σε μείζον θέμα.
Τελικά, το παγκόσμιο κοινωνικό γίγνεσθαι, παρά την τραυματική του εμπειρία και το κόστος σε ανθρώπινες ζωές –ασύγκριτα λιγότερες από τις προηγούμενες πανδημίες- εξήλθε πιο ώριμο από την προ covid εποχή. Η αντίληψη της ανθρωπότητας ως παγκόσμιου χωριού έγινε περισσότερο από ποτέ εμφανής, δημιουργώντας προϋποθέσεις για συνεργασία διεθνών διαστάσεων, αισθητοποιώντας συγχρόνως ότι αυτά που μας ενώνουν είναι περισσότερα από αυτά που μας διχάζουν. Φαίνεται πως οι συνθήκες της πανδημίας δημιούργησαν περιβάλλον αναστοχασμού που αναπόφευκτα συνεπάγεται την επανιεράρχηση των αξιών του συγχρόνου πολίτη. Για μία ακόμη φορά επιβεβαιώνεται η ρήση ότι «ουδέν κακόν αμιγές καλού». Το καλό που έρχεται είναι ασυγκρίτως πιο υπολογίσιμο σε σχέση με το κακό που φεύγει.
