ΕΡΕΥΝΑ – ΚΕΙΜΕΝΟ
Χρήστος Νικολόπουλος
Δρ. Θεολογίας – Βυζαντινολόγος
ΜΕΡΟΣ Γ’
Ταώ Πεντέλης
Στην ανατολική πλευρά του Πεντελικού όρους και σε υψόμετρο 270 μ. βρίσκεται η μονή Ταώ Πεντέλης. Η περιοχή της μονής θα πρέπει να υπήρξε κάποτε κτήμα Ίβηρα γαιοκτήμονα (η σημερινή περιοχή της χώρας της Γεωργίας αποκαλείτο παλιά Ιβηρία), ο οποίος θα βάπτισε με το όνομα της πατρίδας του, χώρα των Ταώνων, δηλαδή, την τοποθεσία. Στα επόμενα χρόνια η λέξη Ταώ παραφράστηκε σε Νταού. Έτσι σήμερα η μονή είναι γνωστή ως Νταού Πεντέλης.
Τα πρώτα κτίσματα της μονής ανάγονται κατά τον 13ο αι. Ανοικοδομήθηκε όμως ξανά τον 16ο αι. από τον πλούσιο γαιοκτήμονα, τον Δημήτριο Αναδρομάρη, ο οποίος είχε ανοικοδομήσει, όπως ήδη αναφέρθηκε και τον άγιο Νικόλαο Καλησίων. Το 1680 κάποιος από τους υπηρέτες της μονής, ο οποίος μισούσε τους μοναχούς, συνεννοήθηκε με Αλγερινούς πειρατές και τους έβαλε στη μονή την ώρα που οι μοναχοί εόρταζαν την Ανάσταση. Οι πειρατές αιφνιδίασαν τους μοναχούς, που τους βρήκαν όλους συναγμένους στην Εκκλησία, με αναμμένες τις λαμπάδες, να ψάλλουν το τελευταίο «Χριστός Ανέστη» της Πασχαλινής Θείας Λειτουργίας. Η σφαγή που ακολούθησε υπήρξε καθολική και η λεηλασία ολοκληρωτική. Βρήκαν φρικτό μαρτυρικό θάνατο 179 μοναχοί. Από τότε το μοναστήρι παρήκμασε και προσαρτήθηκε ως μετόχι στη μονή της Πεντέλης. Το 1965 κατά την πραγματοποίηση έργων ανανέωσης του δαπέδου στο εσωτερικό του καθολικού, εντοπίσθηκαν τα λείψανα των μαρτυρησάντων αγίων μοναχών.
Αυτό που θα πρέπει να επισημανθεί είναι ότι ο ναός βρίσκεται κάτω από τον κεντρικό μεγάλο τρούλλο, ο οποίος στηρίζεται σε έξι στηρίγματα, τα οποία δίδουν στον ναό έναν ιδιότυπο χαρακτήρα, αυτού του εξαγωνικού τρούλλου. Η χρησιμοποίηση της στήριξης του τρούλλου σε έξι στηρίγματα είναι μοναδική στην Ελλάδα, ενώ χρησιμοποιήθηκε, όπως απέδειξε ο Strzygowski, σε άλλες χώρες, όπως στην Αρμενία και την Γεωργία, ήδη από τον 10ο αι. Το μοναστήρι είναι αφιερωμένο στον Παντοκράτορα Σωτήρα Χριστό.
Ο Πύργος της Δούκισσας της Πλακεντίας ή το Καστέλλο της Ροδοδάφνης
Στη βάση του λόφου «Κουφού», σε μικρή απόσταση από το Αστεροσκοπείο Πεντέλης, βρίσκεται και το μέγαρο της δούκισσας της Πλακεντίας. Η δούκισσα, Σοφία Λεμπρέν (1785-1854), Γαλλίδα στην καταγωγή και γεννημένη στην Πενσυλβάνια των ΗΠΑ, παντρεύτηκε το 1804 τον στρατηγό υπασπιστή του Μ. Ναπολέοντα, Κάρολο Λεμπρέν, δούκα της Πλακεντίας. Η Πλακεντία αποτελεί νομό της βόρειας Ιταλίας, νότια του ποταμού Πάδου. Από τον γάμο της αυτόν απέκτησε μία κόρη, την Ελίζα. Κατά τη διάρκεια της ελληνικής επανάστασης, τόσο η κόρη της όσο και η ίδια, συνεισέφεραν πολλά και ενίσχυσαν οικονομικά τον αγώνα από το Ναύπλιο, στο οποίο είχαν εγκατασταθεί μετά τη διάλυση του γάμου της. Το 1834 εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Αθήνα, όπου αγόρασε μεγάλες εκτάσεις στην Πεντέλη. Ανέθεσε στον αρχιτέκτονα Κλεάνθη την οικοδόμηση του περιβόητου Καστέλλου της Ροδοδάφνης καθώς και τρία σπίτια, τη Maisonette (Μεζονέτα), την Plaisance (Πλακεντία) και τον Tourelle (Πυργίσκο). Για την κατασκευή τους συνεργάστηκαν ο Χανς Κρίστιαν Χάνσεν και ο μηχανικός Αλέξανδρος Γεωργαντάς. Η δούκισσα προχώρησε επίσης στην κατασκευή μαρμάρινης πεντάτοξης γέφυρας η οποία σώζεται ακόμα και σήμερα στην περιοχή των Μελισσίων.
Το 1836 πραγματοποίησε εκτεταμένα ταξίδια στην Εγγύς και Μέση Ανατολή, επιχειρώντας απεγνωσμένα να γιατρέψει την κόρη της, η οποία έσβηνε μέρα με τη μέρα από αδιευκρίνιστη πνευμονική νόσο (πιθανώς φυματίωση). Το 1837 η κόρη της, Ελίζα, πέθανε στη Βηρυτό. Η κλονισμένη δούκισσα ταρίχευσε το σώμα της και το απέθεσε στην προσωρινή της κατοικία στην οδό Πειραιώς. Στις 19 Δεκεμβρίου του 1847 η κατοικία και το ταριχευμένο πτώμα αποτεφρώθηκαν από πυρκαγιά, η οποία ξέσπασε από άγνωστη αιτία. Η δούκισσα, φάντασμα πλέον του παλιού της εαυτού, είχε υποστεί τρομακτικές μεταβολές ως προς τη ψυχοσύνθεση και τη συμπεριφορά. Τα τελευταία χρόνια της ζωής της τα πέρασε απομονωμένη στο μέγαρό της, αρνούμενη να δεχθεί παρά ελάχιστους επισκέπτες. Αποβίωσε το 1854 μάλλον από ύδρωπα και τάφηκε κοντά στον πύργο της στην Πεντέλη. Ο θάνατος της δούκισσας δεν της επέτρεψε να δει ολοκληρωμένο το αρχιτεκτονικό αριστούργημα του Καστέλλου της Ροδοδάφνης, το οποίο ολοκληρώθηκε λίγο αργότερα. Σήμερα ο χώρος λειτουργεί ως πνευματικό κέντρο του Δήμου Πεντέλης.
Στο επόμενο το Δ’ Μέρος
