Γράφει ο Γιώργος Ν. Παπαθανασόπουλος
Δημοσιογράφος – Δημοσιολόγος
Στις 28 Ιανουαρίου, συμπληρώθηκαν δεκατέσσερα χρόνια από την κοίμηση του μακαριστού Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος Χριστοδούλου. Μνημόσυνα τελέστηκαν, εκπομπές αφιερώθηκαν στη μνήμη του και ο λαός τον αναζητεί όλο και περισσότερο. Ήταν μια σπουδαία εκκλησιαστική προσωπικότητα, που με όλες τις πνευματικές του δυνάμεις αγωνίστηκε για την σωτηριώδη παρουσία της Εκκλησίας στον Ελληνισμό και για την διατήρηση της ιδιοπροσωπίας Του.
Η δράση του έφερε αντίδραση. Τα εμπόδια που συνάντησε πολλά, ο πόλεμος σε βάρος του αμείλικτος, ο άδικος ψόγος ανελέητος, η προσπάθεια να μειωθεί η αγάπη και η εμπιστοσύνη του λαού προς αυτόν αδιάκοπη. Όργανα της συστηματικής και κατευθυνόμενης επιχείρησης επηρεασμού της κοινής γνώμης ήσαν άνθρωποι εντός και εκτός Εκκλησίας, που τους ένωνε το μίσος κατά του Χριστοδούλου. Ειδικότερα για τους νεοεποχίτες αποτελούσε κίνδυνο να ανακόψει την πορεία προς την παγκοσμιοποίηση, προς την αλλοτρίωση των ψυχών των Ελλήνων, όπως συνήθιζε να λέγει και να γράφει ο ίδιος.
Τηρουμένων των αναλογιών και σε διαφορετικά λειτουργήματα η ζωή του Αρχιεπισκόπου Χριστοδούλου μοιάζει με αυτήν του Ιωάννη Καποδίστρια. Και οι δύο στον τομέα τους προσπάθησαν να βοηθήσουν τους Έλληνες να αποκτήσουν σημαντική θέση στην Ευρώπη διατηρώντας την ταυτότητά τους και την παράδοσή τους. Αυτό ήταν αντίθετο με τις αντιλήψεις των «συμμάχων» και των Ελλήνων φερεφώνων τους. Έτσι από την πρώτη ημέρα που ανέλαβαν τα καθήκοντά τους άρχισε το σε βάρος τους επιθετικό κρεσέντο, έως τη δολοφονία του Καποδίστρια και την ανίατη ασθένεια του Χριστοδούλου. Μετά την εκδημία τους επανήλθε η ηρεμία του «πλατωνικού σπηλαίου». Οι διάδοχες καταστάσεις διέθεταν και διαθέτουν προσαρμοστικότητα.
Σε ανύποπτο χρόνο ο Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος είχε προβλέψει ότι τα όργανα της παγκοσμιοποίησης θα επιχειρήσουν να «εκσυγχρονίσουν» τους Έλληνες και είχε επισημάνει ότι η Εκκλησία οφείλει να είναι έτοιμη για να επαναλάβει το επίτευγμά Της, να διατηρήσει αλώβητο τον Ελληνισμό από τις ιδεολογικές επιθέσεις που δέχεται. Στις 12 Μαρτίου 1988, ως Μητροπολίτης Δημητριάδος, έγραψε στον «Ελεύθερο Τύπο»: «Οι κληρικοί για να αντιμετωπίσουμε το επιχειρούμενο ξερίζωμα της ψυχής των Ελλήνων πρέπει να εκσυγχρονιστούμε, να χρησιμοποιήσουμε νέες μεθόδους προσέγγισης του λαού, να μιλήσουμε με ειλικρίνεια και πειστικότητα, να προβάλλουμε τη βιωματική εμπειρία του άλλου τρόπου ζωής. Αν δεν είμαστε σε θέση να την προσφέρουμε στον σύγχρονο άνθρωπο, στο νέο της εποχής μας, τότε είμαστε άξιοι της τύχης μας…. Η Εκκλησία μας είναι μια δύναμη που, όμως, θα μείνει καταδικασμένη σε απραγία ή θα απωθηθεί στο περιθώριο από άλλες ανταγωνιστικές δυνάμεις ποικίλων προελεύσεων, αν δεν ανανεώσει τις μεθόδους της, τη στρατηγική της και την τακτική του αγώνα της. Το εγχείρημα είναι επείγον, αλλά και δύσκολο. Πρέπει να αναληφθεί πριν είναι αργά. Τα γεγονότα δεν μας περιμένουν. Και η τύχη του τόπου μας κρίνεται. Θα είναι κρίμα να αφήσουμε αναξιοποίητη μια τόσο σημαντική, δοκιμασμένη και ανεξάντλητη δύναμη που κατέχουμε».
Για το ίδιο θέμα τον Μάιο του 1991 έγραψε στο περιοδικό «Εποπτεία» (Τεύχος 167, σελ. 7):
«Ο σημερινός κόσμος ζη στα κανάλια μιας όλο και πιο φανερής έκπτωσης. Τα τείχη φαίνονται να πέφτουν, η ειρήνη να παγιώνεται και οι ευτυχισμένες κοινωνίες του μέλλοντος να καταφθάνουν με τα δώρα της ευμάρειας, που κατάντησαν ένα είδος πανάκειας, που όμως είναι ένας νέος ανεξάντλητος πίθος Δαναΐδων. Κάποια γκρεμισμένα καθεστώτα από τη μια, κάποια άλλα κραταιά καθεστώτα από την άλλη, δίνουν την αίσθηση μιας νέας τάξεως πραγμάτων, που εγκαθιδρύεται στον κόσμο φέροντας μαζί της την καταξίωση του προσώπου, που είναι το παγκοσμίως ζητούμενο.
Όμως το ανθρώπινο πρόσωπο εξακολουθεί και τώρα να είναι σταυρωμένο. Τα παλιά συστήματα απέρχονται, παραχωρώντας τη θέση τους σε νέα, πάλιν συστήματα, που τώρα ίσως είναι καλύτερα ωργανωμένα, με λιγότερες πιθανότητες «λάθους» συνεπώς και με καθολικότερο έλεγχο της ζωής μας. Εξακολουθεί το ανθρώπινο πρόσωπο να δεινοπαθεί γιατί τις ενέργειες των ισχυρών υπαγορεύουν τα συμφέροντα και όχι το αίσθημα του δικαίου….Το δράμα του σημερινού ανθρώπου δεν είναι μόνο η πείνα, η ανέχεια και η εκμετάλλευση στον τρίτο κόσμο, ούτε μόνο η ανεργία, η σκληρότητα και η αδικία στον πολιτισμένο μας κόσμο. Το δράμα μας είναι η σταυρωμένη μας ελπίδα, η απουσία οράματος για ζωή, η οσμή θανάτου που μας περιβάλλει και μας απειλεί…
Στην Ελλάδα είμαστε ευτυχείς γιατί έχουμε στη φαρέτρα μας έναντι της αλλοτρίωσης τη δύναμη της Ορθοδοξίας. Είναι καιρός να την αναζητήσωμε. Θα την βρούμε στο υποσυνείδητό μας, μέσα στην καρδιά μας. Ποτέ δεν έφυγε από εκεί, άσχετα αν πολλοί από εμάς την αγνοούσαμε ή την περιφρονούσαμε. Τώρα οι καιροί με τα σημεία των, μας δείχνουν το δρόμο, που είναι μονόδρομος και σωτήριος. Αυτή είναι η πρόκληση του 21ου αιώνα για όλους μας, ποιμένες και ποίμνιο. Αν οι ποιμένες αδρανήσουμε θα έχουμε χάσει το τραίνο της ιστορίας και θα αυτοκαταδικαστούμε να μείνουμε στη σκιά. Αν το ποίμνιο αδρανήσει, θα έχει υπογράψει τη ληξιαρχική πράξη του πνευματικού του θανάτου. Από εκεί και πέρα όλα θα είναι για μας οσμή νέκρας, υποτέλειας και αφανισμού. Θα έχει φθάσει η σειρά μας για Βαβυλώνεια αιχμαλωσία…».
Στην εισαγωγή του αφιερωματικού τόμου για τον αείμνηστο Αρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο ο θεολόγος και φιλόλογος Ιωάννης Φ. Αθανασόπουλος, σε συντομία περιέγραψε το θαυμαστό έργο που επιτέλεσε σε όλους τους τομείς της διακονίας του:
«Πρώτιστο μέλημά του υπήρξεν η εσωτερική αναδιοργάνωση της Εκκλησίας, η αναζωογόνηση της ενοριακής και λειτουργικής ζωής…η αναδιοργάνωση των Συνοδικών υπηρεσιών και των Επιτροπών της Ιεράς Συνόδου, προκειμένου η Εκκλησία να συμπαρίσταται αποτελεσματικώς σε όλα τα κρίσιμα θέματα του ποιμνίου της. Οδήγησε την Εκκλησία στον κόσμο της ψηφιακής εποχής ιδρύοντας την υπηρεσία διαδικτύου, όπου εκτός από τους αμιγώς εκκλησιαστικής ύλης ιστοχώρους εδημιούργησε το πρώτο διαδικτυακό πολιτιστικό κέντρο με ψηφιακή βιβλιοθήκη σε εννέα γλώσσες, πινακοθήκη, μουσικοθήκη…
Αμέριστο υπήρξε το ενδιαφέρον του για τον εφημεριακό κλήρο μεριμνήσας για την μισθολογική του βελτίωση, για την επιμόρφωσή του και για την εν Χριστώ ανάπλασή του. Ανέδειξε την Εκκλησία σε φορέα κοινωνικής προνοίας εντός και εκτός του Ελλαδικού χώρου…Η βοήθεια προς τις οικογένειες της Θράκης με τρίτο παιδί, η αγαπητική σχέση με τα νιάτα, οι άγαμες μητέρες, τα γηρατειά, οι φυλακισμένοι, οι πρόσφυγες, τα θύματα των ναρκωτικών και του AIDS, οι πεινασμένοι, κατέστησαν η άμεση και ανύστακτη μέριμνά του. Υπήρξε κατά κοινή ομολογία ο Ιεράρχης της ανυποκρίτου αγάπης και προσφοράς. Ωσαύτως ξεχωριστή υπήρξε η φροντίδα του για τους νέους της Πατρίδος μας…τους οποίους εκάλεσε να έλθουν στην Εκκλησία “ακόμη και με το σκουλαρίκι τους”. Θα τους πλησιάζω έλεγε “στα πεζοδρόμια, στις καφετέριες, στα σφαιριστήρια και οπουδήποτε αλλού συχνάζουν, γιατί θέλω να φέρω την Εκκλησία κοντά στο λαό”.
Στο ενεργητικό του μακαριστού Αρχιεπισκόπου Χριστοδούλου ανήκει και το έντονο ενδιαφέρον του για θέματα Βιοτεχνολογίας και Βιοηθικής, υπεραμυνόμενος των θέσεων της Εκκλησίας έναντι των συγχρόνων επιτευγμάτων και των εφαρμογών της μοριακής Βιολογίας, της Γενετικής μηχανικής και της Βιοϊατρικής. Προς τούτο συνέστησε την ειδική Επιτροπή Βιοηθικής της Εκκλησίας της Ελλάδος (Σημ. γρ. Ήταν η πρώτη σε όλη την Ορθοδοξία)….
Τοποθετήθηκε θετικά υπέρ του ευρωπαϊκού προσανατολισμού της Εκκλησίας και υπήρξε έντονο το ενδιαφέρον του για την παρουσία της Εκκλησίας της Ελλάδος στις Βρυξέλλες, όπου τα κέντρα λήψεως αποφάσεων για το μέλλον της Ευρώπης. Γι’ αυτό ιδρύθηκε και λειτουργεί από το 1998 Γραφείο της Αντιπροσωπείας της Εκκλησίας της Ελλάδος στην Ευρωπαϊκή Ένωση… Αγωνίστηκε για την Ορθόδοξη ταυτότητα του Ελληνισμού και ήθελε την Ορθόδοξη Πατρίδα μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, να διασώζει και να διασφαλίζει την πολιτιστική της κληρονομιά και τη μοναδικότητα του ελληνοχριστιανικού πνεύματος, “όπως μας την παρέδωσαν οι πρόγονοί μας, εύρωστη, να διατηρεί τη μνήμη της, τις ρίζες της και την πνευματικότητά της”.
Υπήρξε ακαταπόνητος εργάτης του πνεύματος, επιδέξιος χειριστής του καλάμου και αληθώς “χαλκέντερος”…Αναντιρρήτως ο πολυσέβαστος και ήδη μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος…ανεδείχθη χαρισματικός εκκλησιαστικός ηγέτης ικανότατος, προσωπικότης θαυμαστή και φυσιογνωμία επιβλητική αποθέσας τη σφραγίδα της προσωπικότητός του σε ιστορικές στιγμές της Εκκλησίας και του Έθνους».
