Μύθοι και Στερεότυπα

Εξυπηρετεί τα ποικίλα θρησκεύματα για να γίνονται καλύτερα πειστικά στις μεταφυσικές θεωρίες τους. Ακόμη και οι ειδικοί του μάρκετινγκ επινοούν μύθους για να προωθήσουν πάσης φύσεως εμπορεύματα. Για εμάς τους Έλληνες, από την αρχαιότητα ακόμη, η μυθοπλασία είναι περίπου στη φλέβα της φυλής. Από τα χρόνια του Αισώπου και τα Ομηρικά έπη μέχρι τις μέρες μας, οι μύθοι διέπλασαν και εμπλούτισαν τις ψυχές των Ελλήνων με φαντασία και όραμα. Οι μύθοι ωστόσο είναι, ακριβώς αυτό που λέει η λέξη, ΜΥΘΟΙ.

– Τι γίνεται όμως όταν οι μύθοι εννοούνται για να παραπλανούν ένα λαό δημιουργώντας έτσι αβάσιμα κοινωνικά στερεότυπα;

Τι γίνεται όταν υπάρχει σκοπιμότητα για να μεταφέρουμε τα λάθη μας σε εξιλαστήρια θύματα, όταν ψάχνουμε να βρούμε συνωμότες εντός και εκτός των τειχών; Είναι κοινωνιολογικά γνωστό ότι σε κρίσιμες στιγμές της ιστορίας η μυθοπλασία μπορεί να αποδειχθεί επικίνδυνη, ειδικά όταν πρόκειται για εθνικά ζητήματα. Τούτο διότι δια της συχνής επανάληψης, με το χρόνο ακόμη και το πιο τερατώδες ψέμα (μύθος) στη συνείδηση των ανθρώπων μοιάζει με αλήθεια. Ένα ιστορικό παράδειγμα είναι η απόβαση των Τούρκων στην Κύπρο το 1974. Τότε αποδόθηκε στον ΥΠ.ΕΞ. των ΗΠΑ Χένρι Κίσινγκερ ότι σε διάλεξη που έδωσε σε πανεπιστήμιο της Αμερικής είπε τα εξής για τους Έλληνες: «Ο ελληνικός λαός είναι ατίθασος και πρέπει να τον πλήξουμε βαθιά στις πολιτιστικές του ρίζες. Τότε ίσως συνετιστεί. Δηλαδή να χτυπήσουμε τη θρησκεία, τη γλώσσα και τα πνευματικά και ιστορικά αποθέματα ώστε να εξουδετερώσουμε κάθε δυνατότητά του να διακριθεί και α επικρατήσει. Έτσι δεν θα μας απασχολεί στην ανατολική Μεσόγειο (Κύπρο)». Αυτά τα εμπρηστικά λόγια από έναν υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ, υπάρχουν στοιχεία, πως δεν ειπώθηκαν ποτέ. Μοιάζει να ήταν απλώς ένας μύθος χρήσιμος για τις τότε δύσκολες στιγμές του Ελληνισμού. Η βυζαντινολόγος πρύτανης του πανεπιστημίου της Σορβόννης, Γλύκατζη Αρβελέρ δηλώνει πως για την άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453 δεν ξεχάστηκε καμία Κερκόπορτα ανοιχτή, οι ορδές των Τούρκων είχαν καβαλήσει τα τείχη και ήταν πλέον ζήτημα ολίγων ωρών η πτώση της πόλης. Η Κερκόπορτα ήταν ένας προσχηματικός μύθος για να κρατηθεί το πολεμικό γόητρο των πολιορκούμενων. Αλλά οι μύθοι δεν έχουν αρχή και τέλος. Μαθητές ακόμη μαθαίναμε ότι ο πρώην βασιλιάς Κωνσταντίνος είναι εξαδάχτυλος, και ότι ο Θεός της Ελλάδας προλέγει πως με αυτόν στο θρόνο θα πάρουμε την Κωνσταντινούπολη και την Αγιά Σοφιά. Η αλήθεια είναι ότι ο πρώην, έχει κανονικά πέντε δάχτυλα. Όσο για την εκπόρθηση της Κωνσταντινούπολης, ας το αφήσουμε για το απώτερο μέλλον… Ο Ελληνισμός της Αμερικής από τις αρχές του περασμένου αιώνα, περήφανος για την καταγωγή του, πίστευε και καυχιόταν πως ο Χριστόφορος Κολόμβος ήταν Έλληνας… και αργότερα ο Άρμστρογκ που πήγε στη σελήνη είχε ελληνική καταγωγή.

Η μυθοπλασία φυσικά δεν απαγορεύεται και κανείς δεν μπορεί να στερήσει το δικαίωμα των ανθρώπων να περηφανεύονται, έστω και πλασματικά, αφού αυτό ικανοποιεί τις εσωτερικές αδυναμίες του.

– Ο κίνδυνος ωστόσο, μπορεί να προκύψει με εξωπραγματικές υπερβολές και στερεότυπα κλισέ που εμπλουτίζουν εθνικές συνειδήσεις και στερούν την ρεαλιστική αντιμετώπιση προβλημάτων.

Στη σημερινή Ελλάδα της κρίσης που χαρακτηρίζεται από μεγάλη κοινωνική σύγχυση και αποπροσανατολισμό έχουν εμφανιστεί οι πλέον ακραίες θέσεις και απόψεις. Ανυπόστατοι μύθοι, απλουστευτικά στερεότυπα, στρεβλές ιδεολογίες και ιδεολογήματα που δηλητηριάζουν τον ορθολογισμό και άρα τον δημόσιο λόγο και εντέλει την κοινή γνώμη. Κάνουν έναν λαό πρόθυμο να επαναλάβει τα λάθη του και να παραδοθεί σε δημαγωγούς και λαϊκιστές που υπόσχονται μυθικούς επίγειους παραδείσους.

Ο Έρνεστ Χεμινγουέι γράφει: «Μη ρωτάς για ποιον χτυπάει η καμπάνα. Χτυπάει πάντα για σένα».