Στην πόλη των Αθμονέων –Μαρουσιωτών-, που σαφώς ορίζεται η έκτασή της γεωγραφικά στην Αττική, υπάρχει και λατρεύεται η Πανάχραντη κόρη, προστάτρια, υπερασπίστρια των κατοίκων Παναγία σε μεγαλοπρεπή ναό, χτισμένο πάνω σε παλαιά ερείπια βυζαντινού ναΐσκου του ΙΣΤ’ αιώνα. Αυτός καταστράφηκε από τις τουρκικές επιδρομές της σκλαβιάς των τετρακοσίων χρόνων των Οθωμανών. Ο ναός σήμερα στον αρχιτεκτονικό ρυθμό της βυζαντινής αρχαιολογίας του τύπου της βασιλικής με τρούλο έχει ανοικοδομηθεί από το 1870 με πρόσθετο κτίσμα το κωδωνοστάσιο, σχεδίασμα του σπουδαίου εκείνου καθηγητή μου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και το Πολυτεχνείο αείμνηστου Αναστασίου Ορλάνδου.
Ανέκαθεν η εορτή της Παναγίας το δεκαπενταύγουστο προσείλκυε κόσμο. Οι εκδηλώσεις λατρείας προς το πρόσωπο της μεγάλης Μητέρας του Θεού χαρακτηρίζονται από βαθύ σεβασμό και αγάπη εσωτερικής έκφρασης προσευχής των πιστών για μια πραγματοποίηση των προσδοκιών τους. Η εσωτερική αγιογράφηση του ναού ανήκει στο Σπυρίδωνα Χατζηγιαννόπουλο. Είναι ναζαρηνής τεχνοτροπίας, την οποία επέβαλε στην Ελλάδα ο Γερμανός Λουδοβίκος Θείρσιος (1825-1909) της Σχολής Καλών Τεχνών (1852-1855). Αυτόν ακολούθησε ο Χατζηγιαννόπουλος. Τα πρόσωπα των εικονιζόμενων Αγίων είναι τόσο οικεία στη σύγχρονη πραγματικότητα, που πλησιάζουν τον πιστό.
Η είσοδος του πιστού στο ναό είναι χάρμα οφθαλμών. Προξενεί χαρά, ευχαρίστηση «ιδέσθαι τούτον». Γεμίζει ο προσκυνητής από ευφροσύνη. Οικειότητα παρέχουν οι Άγιοι στον πιστό. Προσελκύουν με την παρουσία τους. Νομίζει ο πιστός ότι γίνεται φίλος (ακροατής) τους. Η τοιχογραφία π.χ. του Αποστόλου Παύλου στην Πνύκα θεωρείς, βλέποντάς την και ακούοντας το απολυτίκιον «Αθμονέων η πόλις», ότι βρίσκεσαι και συ εκεί, στην «Αθηναίων πόλη».
Έτσι πολύ εύστοχα και το δοξαστικό απολυτίκιο του Ναού δένει στην ιστορία του Άθμονου (του Αμαρουσίου) με πραγματική μυσταγωγία, ιδιαίτερα στις μεγαλοπρεπείς εορτές της Θεομήτορος. Προετοιμάζει τον πιστό μετά την μικράν Είσοδον στις θείες λειτουργίες σε ήχο α΄ «της ερήμου πολίτης», ερχόμενος και εξερχόμενος εκείνος από την «έρημο χώρα» της αναλγησίας, της σκληρότητας, της αστοργίας, του βασανισμού, της πλήρωσης των αναγκών της ζωής, όπως εμείς την καταντήσαμε.
Το απολυτίκιον περικλείει την προστατευτική ασπίδα, την επαγρύπνηση, την προάσπιση, την περιφρούρηση της ανθρώπινης υπόστασης. Ας το ακούσουμε:
«Αθμονέων η πόλις γεραρόν περιτείχισμα εύρε σε Πανάχραντε Κόρη και προστάτιν αγέρωχον, διό σου καθ’εκάστην της μορφής εικόνα ασπαζόμεθα φαιδρώς και ως Ρόδον το Αμάραντον προσφυώς καλούντες σε εκβοώμεν. Χαίρε, των εν ανάγκαις αρωγέ, χαίρε, ημών ανάρρυσις, χαίρε, των προσδραμόντων σοι πιστώς θερμή αντίληψις». Και σε μετάφραση: (= Η πόλη των Αθμονέων –Αμαρουσιωτών-, ο ισχυρός προμαχώνας βρήκε σένα Πανάχραντε Κόρη, και υπέρμαχη δυνατή, για τούτο και κάθε ημέρα την εικόνα της μορφής σου ασπαζόμαστε με χαρά και ως Ρόδον το Αμάραντον κατάλληλα με δυνατή φωνή από το βάθος της καρδιάς μας σε καλούμε. Χαίρε, βοηθέ στις ανάγκες μας, χαίρε διάσωσή μας, χαίρε πρόθυμη με αξιοπιστία προστασία αυτών, που προστρέχουν σε σένα.)
Όσοι πιστοί προσεκτικά αφοσιωμένοι μετέχουν στο άκουσμα «των Αθμονέων η πόλις» υψώνονται σ’ αλλοτινούς καιρούς και ουρανοδρομούν ιστορικά υπερήφανοι με το κορυφαίο αδαμάντινο κέλευσμα της χρησιμοποίησης της λέξης. Λοιπόν η λέξη δε χάθηκε. Γεμίζει ακόμη και σήμερα με σεβασμό τον πιστό. Η απόσταση της λέξης σε χρονική διάρκεια εμπνέει επιβλητικότητα ακόμη. Ζει η λέξη «των Αθμονέων η πόλις» από την αρχαιότητα.
Τη χρησιμοποίησε πρώτος στους νεότερους χρόνους ο Διονύσιος Σουρμελής (1853) στην ιστορία του. Την επανέφερε σε χρήση ο αείμνηστος φιλόλογος Χρήστος Ηλιόπουλος το πρώτο μισό του 20ού αιώνα. Από τότε άρχισε να ζωντανεύει η λέξη Άθμονον και Αθμονείς, για να θριαμβεύει σήμερα στο λόγο μας και τα γραπτά μας. Η χρησιμοποίησή της έδωσε ζωή, όπως και οι παρόμοιες άλλες με τα παραπλήσια συνθετικά της λέξης π.χ. Αθ(ήνα), Αθα(μανία), Αθα(μόνιο), Άθ(ως), Κάρπ(αθος), που δηλώνουν τοποθεσίες σε γήινα υψόμετρα, όπως και το αρχαίο Άθμονο.
Στο απολυτίκιο η λέξη «των Αθμονέων» παίρνει ιστορικές διαστάσεις. Ιδιαίτερα, όταν ακούεται σε λιτανεύσεις είναι συγκλονιστική. Ο καθένας, που συμμετέχει είναι περιχαρακωμένος στο δικό του αίτημα προσωπικό και ανθρώπινο. Η μορφή της Παναγίας στην εικόνα «του Ρόδου του Αμάραντου» και «του Στάχυος η Βλαστήσασα» κυριαρχεί στις ψυχές των Αθμονέων. Ανθηρότητα στην πόλη τους και παραγωγή των καρπών της γης, το μοναδικό εισόδημα των εργατικών ανθρώπων της γης του παρελθόντος, που τους χάριζε ανυπέρβλητη ευτυχία και χαρά. Για τούτο και παραδοσιακό δώρο στους γάμους ήταν το εικόνισμα της Παναγίας και στα εξωκλήσια η αφιερωματική μορφή της.
Η Μεσίτρια των αιτημάτων των πιστών προς τον Πανάγαθο Θεό στο απολυτίκιο, του οποίου η έμπνευση της ύπαρξης οφείλεται στον αιδεσιμολογιότατο πατέρα κ. Χρήστο Μαρούδα, είθε να πραγματοποιεί την αναγκαιότητα των αιτημάτων μας στους χαλεπούς καιρούς μας.
Το πνεύμα μας, που είναι δώρο πνοής από την πνοή του Θεού η ανάσα μας, η ύπαρξη της ζωής μας ας μεταβληθεί σε άναμμα φλόγας της ακοίμητης πίστης μας προς Εκείνη τη Μεγάλη Μητέρα, με ένα κερί αγάπης και συλλογισμού προς το από το βάθος της καρδιάς προσδοκώμενο και ποθούμενο αίτημά μας.
Δημήτρης Μασούρης, Σχολικός Σύμβουλος Φιλολόγων
Ζούμπερι, επίνειο Μαρουσιού 2015
