Είναι το ένα και μοναδικό, δέχεται την αποκλειστική προσοχή και φροντίδα των γύρω του, η αγάπη του μπαμπά και της μαμάς ανήκει σε αυτό και μόνο σε αυτό, με λίγα λόγια είναι το κέντρο του κόσμου και όλα περιστρέφονται γύρω του! Και ξαφνικά ένας μικροσκοπικός «εισβολέας» κάνει την εμφάνισή του και τα αλλάζει όλα! Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε το πρωτότοκο παιδί να προσαρμοστεί στον ερχομό ενός νέου μωρού στην οικογένεια και να διαχειριστεί τα συναισθήματα ζήλιας και θυμού που μπορεί να νιώσει;
Προετοιμάζοντας το παιδί για τον ερχομό του μωρού
Είναι σημαντικό να τονιστεί πως οι γονείς θα πρέπει να ενημερώνουν και να προετοιμάζουν τα παιδιά, ανεξαρτήτως της ηλικίας τους, για οποιοδήποτε σημαντικό γεγονός έχει σχέση με εκείνα και πρόκειται να επηρεάσει τη ζωή τους. Όταν αφήνουμε ένα παιδί στην άγνοια, του δείχνουμε έλλειψη εμπιστοσύνης και το αφήνουμε αβοήθητο να φαντάζεται σενάρια, που συχνά είναι δυσάρεστα και τρομακτικά σε σχέση με την πραγματικότητα. Έτσι λοιπόν και στην συγκεκριμένη περίπτωση, έχει μεγάλη σημασία να μπείτε στη διαδικασία να προετοιμάσετε το παιδί για το αδερφάκι που έρχεται, από νωρίς. Η πιο κατάλληλη στιγμή για να ανακοινώσετε στο παιδί ότι είστεέγκυος είναι στις αρχές του δεύτερου τριμήνου περίπου, όπου και θα έχετε σιγουρευτεί ότι όλα βαίνουν καλώς και θα έχoυν αρχίσει να φαίνονται και τα πρώτα σημάδια στο σώμα σας. Αν παρόλα αυτά υποφέρετε από έντονες ναυτίες και κόπωση, καλό είναι να εξηγήσετε από την πρώτη στιγμή στο παιδί την πραγματική αιτία, ώστε να μην ανησυχεί ότι σας συμβαίνει κάτι σοβαρό. Μην του πείτε ότι είστε άρρωστη εξαιτίας της εγκυμοσύνης γιατί μπορεί να την συνδέσει με κάτι αρνητικό, πείτε απλά ότι είστε κουρασμένη λόγω του ότι θέλει πολλή δουλειά να μεγαλώνετε ένα μωράκι μέσα στην κοιλιά σας.
Δείξτε του φωτογραφίες και βίντεο από όταν ήσασταν έγκυος σε εκείνο, περιγράψτε του πόσο ενθουσιασμένοι ήσασταν όταν γεννήθηκε και πώς έμοιαζε όταν ήταν βρέφος. Με αυτό τον τρόπο θα καταλάβει ότι και εκείνο ήταν κάποτε μωράκι και λάμβανε αυτή την ξεχωριστή προσοχή. Θα το βοηθήσει επίσης να καταλάβει λίγο περισσότερο πώς μοιάζουν τα βρέφη και πώς μεγαλώνουν. Ενθαρρύνετε τη συμμετοχή του παιδιού σε όλη τη διαδικασία της εγκυμοσύνης. Πάρτε το μαζί σας σε κάποιον υπέρηχο να ακούσει το χτύπο της καρδιάς του μωρού, αφήστε το να σας ακουμπήσει την κοιλιά και να το νιώσει να κουνιέται και να κλωτσά, διαλέξτε μαζί ρουχαλάκια και πράγματα για το βρεφικό δωμάτιο.
Το παιδί το οποίο δεν έχει συνηθίσει να συναναστρέφεται με άλλα μωράκια ή να βλέπει τους γονείς του να κρατούν κάποιο άλλο μωρό στην αγκαλιά τους μπορεί να αντιδράσει έντονα σε μια τέτοια καινούργια και ξαφνική εικόνα. Βοηθήστε το παιδί να προσαρμοστεί από νωρίς με συχνές επισκέψεις σε σπίτια φίλων ή συγγενών με μικρά μωρά, μέσα από τις οποίες θα καταλάβει πως ακόμα και όταν ασχολείστε με κάποιο άλλο μωρό η φροντίδακαι η αγάπη σας για εκείνο δεν αλλάζει. Επίσης θα δει και από κοντά πως μοιάζουν τα μωρά και θα αρχίσεισιγάσιγά να αναπτύσσεικατάλληλους τρόπους να συναναστρέφεται και να αλληλεπιδρά μαζί τους.
Όσο πλησιάζει η ώρα του τοκετού, ενημερώστετο παιδί για το τι πρόκειται να συμβεί. Εξηγήστε του πως η μαμά θα πρέπει να φύγει από το σπίτι για λίγο καιρό και να πάει σε ένα μέρος που λέγεται μαιευτήριο για να γεννήσει το μωρό. Τις μέρες εκείνες θα μείνει με τη γιαγιά και τον παππού (ή το πρόσωπο εκείνο που θα έχει αναλάβει τη φροντίδα του για εκείνη την περίοδο) και δεν θα μπορεί να επισκέπτεται τη μαμά αλλά θα μπορεί να μιλάει μαζί της στο τηλέφωνο. Εξηγήστε πως αυτό θα κρατήσει κάποιες μέρες και έπειτα η μαμά θα γυρίσει σπίτι με το αδελφάκι του. Καλό είναι να διευκρινίσετε πως το μωρό θα είναι πολύ μικρό και δεν θα μπορεί να παίζει ακόμα μαζί του αλλά πως μεγαλώνοντας θα μπορεί να το συντροφεύει σε διάφορες δραστηριότητες.
Η επιστροφή από το μαιευτήριο
Όταν επιστρέψετε στο σπίτι, είναι πολύ σημαντικό να αφήσετε για λίγο το μωρό στη φροντίδα κάποιου άλλου και να αφιερώσετε χρόνο στο πρωτότοκο παιδί καθώς θα του έχετε λείψει αρκετά. Έπειτα μπορείτε να του δείξετε το μωράκι και να του δώσετεκαι το δώρο που έχει φέρει μαζί του. Αφήστε το παιδί να αγγίξει και να χαϊδέψει το βρέφος χωρίς να δείχνετε άγχος και ανησυχία. Ενημερώστε συγγενείς και φίλους που έρχονται να γνωρίσουν το νέο μωρό πως είναι σημαντικό να μην αγνοούν και παραμελούν το μεγαλύτερο παιδί.
Ανάλογα με την ηλικία του πρωτότοκου παιδιού μπορείτε να ενθαρρύνετε τη συμμετοχή του στην καθημερινή φροντίδα του μωρού. Με αυτό τον τρόπο νιώθει σημαντικό, περνά περισσότερο χρόνο μαζί σας και αρχίζει να δημιουργεί μια επαφή με το αδελφάκι του. Μπορεί να σας βοηθήσει όταν ταΐζετε το μωρό, όταν το κάνετε μπάνιο ή να σπρώχνει το καρότσι όταν βγαίνετε βόλτα, πάντα υπό την εποπτεία σας. Εάν δεν θέλει να εμπλακεί, μην το πιέσετε, είναι απόλυτα φυσιολογικό κάποια παιδιά να χρειάζονται περισσότερο χρόνο να προσαρμοστούν στην παρουσία του νέου μωρού και να αντιμετωπίζουν αυτή την αλλαγή με αδιαφορία μέχρι να νιώσουν πραγματικά έτοιμα. Είναι επίσης πολύ σημαντικό να προσπαθείτε να αφιερώνετε έστω και μια ώρα την ημέρα αποκλειστικά στο πρωτότοκο παιδί, είτε για να πάτε μια βόλτα μόνο οι δυο σας είτε για να διαβάσετε ένα παραμύθι μαζί.
Είναι φυσικό το παιδί να εκλάβει ως ενδεχόμενη απειλή την παρουσία του νέου μωρού και να συνδέσει τον ερχομό του με δική του παραμέληση, βιώνοντας μια σειρά από έντονα συναισθήματα όπως ζήλια και θυμό. Αυτά τα συναισθήματα είναι απολύτως φυσιολογικά και δεν θα πρέπει να αντιμετωπίζονται σαν κάτι αρνητικό και απαγορευμένο. Θα πρέπει να τα αποδεχτείτε και να μην δημιουργείτε ενοχές στο παιδί. Ξεκαθαρίστε όμως πως η επιθετική συμπεριφορά είναι απαράδεκτη και ανεπίτρεπτη. Χτυπάει ή δαγκώνει το αδελφάκι του; Το μήνυμα που πρέπει να περάσουμε είναι: «καταλαβαίνω πως νιώθεις, έλα όμως να δούμε πως αλλιώς μπορείς να το εκφράσεις». Δώστε του να κλωτσήσει μια μπάλα ή να μουτζουρώσει και να σκίσει ένα χαρτί. Βοηθήστε να αναγνωρίσει και να διαχειριστεί τα αρνητικά συναισθήματα που το κατακλύζουν, μέσα από το διάλογο και την αποδοχή σας. Τονίστε του πως μπορεί να αφιερώνετε προσωρινά περισσότερο χρόνο στο αδελφάκι του αλλά αυτό δεν μειώνει στο ελάχιστο την αγάπη σας προς αυτό.
Μια αρκετά συνηθισμένη αντίδραση των πρωτότοκων παιδιών είναι να παλινδρομούν σε ένα προηγούμενο στάδιο παιδικής συμπεριφοράς όπως για παράδειγμα να ζητούν να θηλάσουν ξανά ή να βρέχουν το κρεβάτι τους. Βλέποντας την προσοχή που λαμβάνει το μωρό σε αντίστοιχες καταστάσεις, το παιδί θεωρεί πως αν συμπεριφερθεί με ανάλογο τρόπο θα λάβει παρόμοια προσοχή. Η ανάγκη αυτή θα υποχωρήσει σιγά – σιγά όσο οι γονείς συνεχίζουν να δείχνουν κατανόηση, φροντίδα και αγάπη.
Όπως όλες οι σχέσεις έτσι και εκείνες ανάμεσα στα αδέλφια χτίζονται σταδιακά. Αν ως γονείς σέβεστε την ατομικότητα του κάθε παιδιού ενισχύοντας τη διαφοροποίηση μεταξύ τους αντί να προσπαθείτε να τα εξισώσετε και κάνετε το κάθε ένα να νιώθει ξεχωριστό και μοναδικό, τότε δεν θα έχουν λόγο να φοβούνται πως κάποιος άλλος, μπορεί να απειλήσει την ύπαρξη και το ρόλο τους μέσα στην οικογένεια, χτίζοντας έτσι μεταξύ τους μια σχέση δυνατή, γεμάτη σεβασμό και αλληλοκατανόηση.
Ήρα Κουρή
Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας, MSc Παιδοψυχολογίας
(Email: irakouri@gmail.com)
