Ο τραγικός ποιητής Ευριπίδης δυόμισι χιλιάδες χρόνια πριν από εμάς, είχε πολύ καλά αντιληφθεί τι είναι άνθρωπος.
Σε κάποιο από τα έργα του είχε γράψει ότι: ο άνθρωπος είναι το πιο τραγικό πρόσωπο από όλα τα έμβια όντα. Βρίσκεται σε συνεχή σύγκρουση με τον εαυτό του. Αυτή η ψυχαναλυτική ικανότητα του δικού μας Ευριπίδη, είναι και σήμερα περισσότερο από επίκαιρη. Αυτή η «εσωτερική σύγκρουση» του ανθρώπου είναι το αίτιο που γεννά τζιχαντιστές, τρομοκράτες, κοινούς δολοφόνους μέσα και έξω από τη μικρή μας Ελλάδα. Αργότερα ο Ιταλός κοινωνιολόγος Vilfredo Pareto, πριν εκατόν τόσα χρόνια μας πληροφορούσε πως ο άνθρωπος και οι κοινωνικές ομάδες, όποιου λαού, είναι τα πλέον απρόβλεπτα όντα γιατί η συμπεριφορά τους μεταλλάσσεται και ο τρόπος σκέψης αλλάζει, όχι διότι το έχουν ανάγκη, αλλά επειδή η ψυχική κατάσταση των ανθρώπων μεταβάλλεται με την πάροδο του χρόνου. Πέρα από αυτό υπάρχει και η διαπίστωση ότι κάθε λαός βιώνει (είναι) το αποτέλεσμα της Ιστορικής του διαδρομής και ταυτόχρονο, πολλές φορές, την ξαναγράφει… Λιγότερο από εκατό χρόνια πριν, ο μέσος όρος ζωής ήταν 40 – 50 χρόνια. Σήμερα με την πρόοδο της φαρμακευτικής και την επεμβατική ιατρική, το προσδόκιμο επιβίωσης έφτασε τα 79,5 χρόνια. Στην κοινωνική ζωή έχουμε την τάση να παρουσιαζόμαστε διαφορετικοί από ό, τι πραγματικά είμαστε. Ένας συνεχής αγώνας να πετύχουμε το κοινωνικό φαίνομαι παραμελώντας το γνήσιο είμαι. Η αληθινή φιλία, όπως την όριζε ο Ξένιος Ζευς για το σημερινό άνθρωπο είναι σπάνιο είδος. Οι φιλίες είναι περιστασιακές θα λέγαμε «επί αντιπαροχή», δεν έχουν διάρκεια. Κάποτε δεν υπήρχαν ρολόγια. Η ζωή κυλούσε αργά στους ρυθμούς που όριζαν η ανατολή, η δύση και η σκιά των δέντρων. Δεν υπήρχε όμως αυτό που βασανίζει ύπουλα τον άνθρωπο. Το στρες και η κατάθλιψη. Στις μέρες μας επιτελείται μια μεγάλη μετάλλαξη στη σχέση του ανθρώπου με το χρόνο. Σήμερα προσπαθούμε να κυριαρχήσουμε επί του –χρόνου-. Σε αυτήν την ατέρμονη προσπάθεια ο άνθρωπος δεν βγαίνει νικητής. Ο χρόνος είναι αδυσώπητος, όσο και αν νομίζουμε ότι τον ξεγελάμε. Η προσπάθεια να εξάγουμε από τον ελάχιστο χρόνο το μέγιστο κέρδος, ή τη μέγιστη ευχαρίστηση, είναι γενεσιουργός ψυχολογικών εντάσεων. Το διαδίκτυο, για παράδειγμα, αναπτύσσει μια ψευδαίσθηση νίκης πάνω στο χρόνο και τον τόπο και ο άνθρωπος παύει να είναι ο πραγματικός εαυτός του. Κάποτε ο άνθρωπος κυλούσε μέσα στο χρόνο αβίαστα. Σήμερα, βιάζοντας το χρόνο, στην πραγματικότητα, βιάζει τον εαυτό του. Άλλοτε η παραδοσιακή ζωή έδινε στους ανθρώπους σταθερά κοινωνικά πλαίσια. Οι γάμοι ήταν έως το θάνατο, η απασχόληση για μια ζωή και η οικογένεια προσπαθούσε να δώσει στα παιδιά μια πάγια και σταθερή ταυτότητα. Αυτά τώρα, με δική του ευθύνη, ο άνθρωπος τα κατάργησε. Σήμερα διαφαίνεται μια βαθιά διάβρωση του χαρακτήρα που μας καθιστά ανίκανους να βιώσουμε μακροπρόθεσμες αξίες, την πίστη στο συνάνθρωπο, τη δέσμευση και την αφοσίωση σε ό, τι κάνουμε. Δε μας επιτρέπει, καν, να βιώσουμε την αίσθηση της συνέχειας του εαυτού μας. Ο διευθυντής του περιοδικού «Sciences and Humanities» Ν. Ομπέρ γράφει στο περιοδικό: «Οι σχέσεις του ανθρώπου με πέντε θεμελιώδεις άξονες που τον ορίζουν, το σώμα του, το χρόνο, τους άλλους, τον εαυτό του και το υπερβατικό υπέστησαν ριζική μετάλλαξη στις κοινωνίες μας». Ένας νέος ανθρωπότυπος γεννιέται, αλλά, ο χώρος και χρόνος δεν μας αφήνει να αντιληφθούμε αυτήν την ανθρωπιστική «επανάσταση». Σύμφωνα με σύγχρονους κοινωνιολόγους οι κοινωνίες τώρα τείνουν προς την τελική αποσύνθεση των παραδοσιακών δεσμών και την εγκατάλειψη των τρόπων ζωής της βιομηχανικής εποχής πριν έναν και πλέον αιώνα.
Γράφει ο Γιώργος Σταυράκης
