του Βαγγέλη Θεμ. Λαμπρινίδη
Στην απεραντοσύνη των ατελιέ της Ακαδημίας Καλών Τεχνών της Κοπεγχάγης εκεί που σπούδαζε το 1873 -1876 διαισθανόμενος το τέλος της ζωής του. Στο έργο του διακρίνουμε: λάδια, σχέδια, γκουάς, υδατογραφίες.
«Ιωάννης Αλταμούρας. Θρύλος στη ζωή και την τέχνη». Είναι ο τίτλος της αναδρομικής έκθεσης που παρουσιάζεται από 30 Μαρτίου στο Μουσείο Μπενάκη στην οδό Πειραιώς την οποία επιμελήθηκε η κα Ελένη Κυπραίου, η οποία ανέφερε ότι έψαχνε δώδεκα χρόνια στοιχεία και ντοκουμέντα από τη Δανία και την Ελλάδα.
Η κατάληξη είναι η εξής: Ο ζωγράφος δε θα μπορούσε να είναι μόνος του ανάμεσα στα 200 έργα που εκτίθενται. Τα 150 έργα είναι του Ιωάννη και τα υπόλοιπα του πατέρα του, της Ελένης Αλταμούρα Μπούκουρα και του αδερφού του Αλέξανδρου.
Ανάμεσα στα έργα της Ελένης Μπούκουρα είναι και «η Απελπισία» ένας πίνακας προφητικός που παρουσιάζει τη μάνα που θα έχανε τα δύο παιδιά της του Ιωάννη και τη Σοφία σε νεαρή ηλικία.
Ποια ήταν η Ελένη;
Η Ελένη ήταν μια κοπέλα που ζωγράφιζε καθισμένη στο βράχο στο Καστέλι των Σπετσών όπου ήταν το σπίτι του πατέρα της, του καπετάν Γιάννη Μπούκουρα. Τολμηρός, θαλασσινός, ριψοκίνδυνος, ταξιδευτής, πατριώτης, φιλικός και ήρωας της Επανάστασης. Θα έλεγε κανείς ότι ο αψύς αυτός άνδρας δεν θα καταλάβαινε από τέχνη. Όταν η Ελένη του εκμυστηρεύτηκε την αγάπη της για τη ζωγραφική ο καπετάνιος απάντησε: «Θα σε φροντίσω».
Η Ελένη είναι ντυμένη αγόρι και έχει πάρει το όνομα Χρυσίνης Μπούκουρας.
Η Αθηνά Ταρσούλη το 1934 θα γράψει: «Στους έρημους δρόμους προχωρούσαν ένα άνδρας ντυμένος με τη σπετσιώτικη στολή και ένα αγόρι». Για να ξορκίσουν τα φόβο τους τραγουδούσαν ένα ηρωικό κομμάτι από τον Θούριο του Ρήγα Φερραίου.
Στη Ρώμη, τα γυμνά του Χρυσίνη κάνουν θαύματα. Ο ίδιος θα φύγει για τη Νάπολη να συνεχίσει τις σπουδές με τον Φραντζέσκο Σαβέριο Αλταμούρα περιώνυμο ζωγράφο.Σύντομα θ’ αποκαλυφθεί το φύλο του Χρυσίνη και ανάμεσα στην Ελένη και σ’ αυτόν θα αναπτυχθεί ένας έρωτας, καρπός του οποίου ήταν ο Ιωάννης, η Σοφία και ο Αλέξανδρος.Στο τέλος όμως αυτής της παράνομης σχέσης δεν έμεινε παρά το άγγιγμα του χωρισμού.
Το άγγιγμα αυτό -έλεγε ο Ιωάννης- πέρασε μαζί με την αίγλη του δανέζικου τοπίου στην αυτοπροσωπογραφία του- η οποία εικονίζει έναν άνθρωπο ανταριασμένο.Ένιωθε συνέχεια όπως την ημέρα που έφυγε ο πατέρας τους από την Φλωρεντία μαζί με την ερωμένη του Τζέιν Μπένμαν Χέι και τον μικρότερο γιο τον Αλέξανδρο. Οι δύο άλλοι γύρισαν στην Ελλάδα μαζί με τη μητέρα και εγκατεστάθηκαν στην Πλάκα του 1857. Το νήμα της ζωής θα κοπεί σύντομα. Πρώτα αρρωσταίνει η Σοφία από φθίση. Αλλόφρων η μητέρα την παίρνει να ζήσουν στις Σπέτσες. Ο αδερφός της της δίνει ένα σπίτι κοντά στη θάλασσα στην περιοχή Κανουπίτσα.
Εδώ μένει τώρα τα καλοκαίρια η οικογένεια Πινιατώρου – Δημητριάδη. Νιώθει έντονα την αίσθηση που αποπνέει αυτό το σπίτι.Κατά καιρούς εδώ στην Ελλάδα, αρκετοί επιχείρησαν να αξιολογήσουν το έργο του Αλταμούρα. Λίγοι κατάφεραν. Εκτίμηση στο βιβλίο της Ρέας Γαλανάκη.Καταξιώνεται η Ελένη ή ο Κανένας, επικρατεί όμως ότι ο Αλταμούρας ως ζωγράφος θα επικρατήσει διότι τον λατρεύει το κοινό.Η Σοφία πεθαίνει το 1872 στα 18 της χρόνια. Ο Ιωάννης βρίσκεται στο Σκάγκεν της Δανίας.
Από κάποιες σημειώσεις του Ιωάννη διαβάζουμε: «Καθώς ήλθαμε από την Ιταλία στην Αθήνα εγώ πηγαίνω στη Σχολή των Τεχνών και η Ελένη συχνάζει στο παλάτι, διδάσκει σχέδιο τα παιδιά της βασιλικής οικογένειας. Ο βασιλιάς, εκτιμώντας το ταλέντο μου, με στέλνει με υποτροφία στη Δανία. Όπως ακούγεται εδώ στην Κοπεγχάγη, τα έργα μου είναι τα πιο καλά στο είδος τους. Έτσι έχουμε ότι αργότερα χαρακτηρίστηκα ο καλύτερος Έλληνας θαλασσογράφος. Έχω την αίσθηση τα δανέζικα βιώματα μαζί με την ελληνική καταγωγή και εμπειρία μου μετέτρεψαν τη ζωγραφική μου σε ένα παράξενο σύμπλεγμα στοιχείων που ξένιζε του Δανούς και αργότερα προκάλεσε στην Ελλάδα αντιδράσεις των υποστηρικτών του δόγματος της ελληνικότητας και της σχολής του Μονάχου».
Τα τρικάρτα του Αλταμούρα, ενός πραγματικά μεγάλου ζωγράφου, αρμενίζουν σε θάλασσες χρυσές που χάνονται στον ορίζοντα.Αυτός ο σπουδαίος Έλληνας που έφυγε πολύ νωρίς και η περιπέτεια της οικογένειάς του συγκινεί και σήμερα τον αναγνώστη.